Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti

FƏSİL III. Antropogen ekoloji səs-küyü azaltmaq üçün görülən

tədbirlər

1. Nəqliyyatın yaratdığı ekoloji problemlərin həlli istiqamətləri

Antropogen ekoloji səs-küy səviyyəsini azaltmaq üçün aşağıdakı tədbirlər həyata keçirilməlidir:

• 
  Yüksək səs-küylü mənbələri və texnologiyaları aşağı səsə malik olan avadanlıqlarla əvəz etmək;
  
• 
  Səs-küy mənbələrində səs istiqamətlərini dəyişmək;
  
• 
  Səs-küy mənbəyindən səsdən müdafiə olunmuş mənbəyə qədər məsafədən səsin aşağı salınması;
  
• 
  Nəqliyyat vasitələrində kompleks səsdən müdafiə vasitələrindən istifadə edilməsi;
  
• 
  Tikinti arxitektor - planlaşdırma vasitələrindən düzgün istifadə olunması;
  
• 
  Təşkilatı tədbirlər;
  
• 
  Səs qəbuledicilərinin keyfiyyətinin artırılması;
  
• 
  Yeni akustik texnologiyalardan istifadə edilməsi.
  

Güclü səs mənbəyinin zəif səs mənbəyi ilə əvəz edilməsi heç də səs-küydən səmərəli müdafiə üsulu deyil. Buna, dizel mühərrikinin elektrik mühərriki ilə əvəz olunmasını misal göstərə bilərik. Bu zaman səs-küy səviyyəsi 15 db - ə qədər azalır. Yol örtüyünün asfaltla örtülməsi zamanı 3 – 4 dB, dəmiryolu relslərində dalğavarı nahamarlıqları düzləşdirməklə səs – küy səviyyəsini 8 – 10 dB aşağı salmaq olar. Lakin, mənbədə səsin istiqamətinin dəyişdirilməsi bir sıra çətinliklər yaradır, çünki ətraf mühitdə səs qeyri bərabər paylanır.

Məsafədən səsin aşağı salınmasının 2 yolu var.

1. 
   Məsafənin uzadılması yolu ilə;
   

2. 
   Səsin yayıldığı istiqamətdə maneələrin qoyulması
   

Məsafənin iki dəfə artırılması səsin təqribən 6 dB aşağı salınmasına şərait yaradır. Bu üsul, məsafəyə görə səs mənbəyi ilə yaşayış zonası arasındakı sanitar- mühafizə zonası yaradılmasıdır. Bu zonaların yaradılması səsin 15 – 20 dB aşağı salınmasına imkan yaradır.

Ətraf mühitdə antropogen səs-küyə səbəb olan nəqliyyat mənbələrinə avtomobil, aviasiya, gəmi, tramvay, troleybus və s. aiddir. Səs-küy işin və ya hərəkətin həyata keçirilməsi zamanı yaranır. Belə səslərin aşağı salınması üçün kompleks tədbirlər həyata keçirilir. Antropogen mənbələrdə yaranan səs-küy mexaniki, aerodinamiki, elektromaqnit, zərbli, hidrodinamiki səslərə ayrılır. Bu mənbələrin yaratdığı səs-küydən müdafiə olunmaq üçün üç prinsipdən istifadə edilir: səsin əks edilməsi, səsin udulması, kombinə edilmiş.

Səsizolyasiyası - səs dalğalarını müəyyən səthdən əks olunmasıdır.
Səsuducu – xüsusi səsuducu materiallarla örtülmüş səthlər tərəfindən səs- küyün udulmasıdır.

Vibroizolyasiya – hansıkı səslərin xüsusi vibroizolyator vasitəsilə titrəyişlərin aşağı salınmasıdır ( rezin, metal, yay )

Səsboğucu – bunun əsas iş prinsipi səsin əks olunması, udulması və yaxud kombinə edilməsidir.

Səs-küy səviyyəsinin azaldılmaslnda ən effektiv üsul bunlardan kompleks şəkildə istifadə edilməsidir. Bu zaman səs-küy səviyyəsi 20 – 25 dB arasında aşağı salmağa imkan verir.

Xüsusilə şəhər yerlərində, başlıca olaraq insanlara eləcə də heyvanlara mənfi təsir göstərən səs-küyə qarşı görüləcək tədbirləri aşağıdakı qruplara bölmək olar:

• 
  Texniki;
  
• 
  Bioloji;
  
• 
  Planlaşdırma;
  
• 
  Təhsil və hüquqi tədbirlər (sosial tədbirlər).