Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti A.Ş.İbrahiMov, Z. A. abdulova, L. N. mehdiyeva mikologiya (dərslik)

C

6

-heksozofosfat,  

 

 C

5

-pentozofosfat

 

 

Heksozaların oksidləşməsinə görə, qlikolizlə heksozomon-

ofosfat tsikli, alternativ yollar olmalarına baxmayaraq, onların 

ümumi xüsusiyyətləri də vardır. Məsələn, qeyri-üzvi fosfat və 

ADP çatışmadıqda  hər  iki  prosesin sürəti  xeyli  azalır, başqa 

sözlə  hər iki sistem Krebtri effektinə malik olur (qlükozanın 

sistemə daxil edilməsi zamanı, ADP və qeyri-üzvi fosfat çatış-

madıqda tənəffüsün pozulması). 

Heterotraf orqanizmlərdə, o cümlədən, göbələklərdə hek-

sozomonofosfat oksidləşmə yolu, hüceyrədə pentozların (ri-

bozo-5-fosfat)  əmələ  gəlməsinin yeganə  mənbəyidir. 

Məlumdur ki, bu pentozlar nuklein turşularının və müxtəlif 

nukleotidlərin sintezi üçün lazımdır (məsələn, piridin və flavin 

nukleotidləri, adenil sistemi və s.). Beləliklə də, heksozomono-

fosfat tsikli hüceyrədə  həm plastik, həm də energetik 

mübadilədə çox böyük əhəmiyyətə malikdir. 

Hüceyrədə bioloji oksidləşmənin alternativ yollarından biri 

də qlükozanın, 6-fosfoqlükonat vasitəsilə Etner-Dudorov tsikli 

ilə oksidləşməsidir. Bu oksidləşmə yolu, bir çox 

mikroorqanizmlərdə qlikolitik və heksozomonofosfat yolları 

iştirak etmədikdə, xüsusilə mühüm rol oynayır. Məsələn, Til-

letia caries göbələyində qlükozanın oksidləşməsinin yeganə 

yolu Etner-Dudorov tsiklidir. Bu prosesi qısa şəkildə aşağıdakı 

 

  kimi yazmaq olar. 

            O                               O                          O                      O 

            ||                                ||                           ||                        ||                                             

           COH                         COH                    COH                  CH                                         

            |              

NADP  

       |                            |                         |                       

        HCOH                

          CO  

                      CO        +       HCOH 

            |                                 |                            |                         | 

      HOCH                          CH

2

                     CH

3

                   CH

2

OPO

3

H

2    

   

            |                                 |               piroüzüm turşusu       fosfoqliserin