Azərbaycanda Peşə Təhsili və Təliminin (ptt) inkişafına Avropa İttifaqının dəstəyi

Bilirəm 
Bilmək istəyirəm 
Öyrəndim 
 
Cədvəl 4.1 

Vektor diaqramından istifadə edərək cərəyan vektoru İ
u
–nun gərginlik vektoru U-dan 
hansı bucaq qədər geri qaldığını tapın. 
4.1.3. Qiymətləndirmə 
Aşağıdakı qiymətləndirmə meyarına əsasən qiymətləndirəcəksiniz:
“Sabit cərəyan və birfazalı dəyişən cərəyan dövrəsində gücü təyin edir” 

Elektrodinamik vattmetrlərdən hansı dövrələrdəki gücü ölçmək üçün istifadə edirlər? 

Elektron vattmetrlərdən neçə hs tezlikli gücü ölçmək üçün istifadə edirlər? 

Ardıcıl sarğac nədir? 

Paralel sarğac nədir? 
F
ə
rqli 
F
ə
rqli 
Ox
ş
ar 

---

42 
4.2.1. Elektrik enerjisi sərfinin ölçülməsi müəyyən edir 

Elektrik enerjisi sərfinin ölçülməsi 
Elektrik enerjisi sərfiyyatını ölçmək üçün elektrik enerji sayğaclarından istifadə 
olunur. Sayğacların vattmetrlərdən fərqi ondan ibarətdir ki, vattmetrlər 
zamanın hər hansı anında dövrənin gücünü göstərir. Sayğaclar isə müxtəlif 
zaman intervalında sərf olunan gücün qiymətini göstərir. Hazırda dəyişən 
cərəyan dövrəsinin enerji sərfini ölçmək üçün induksion sistemli cihazlardan, 
sabit cərəyan dövrəsinin enerji sərfini ölçmək üçün elektrodinamik ölçü mexanizmli cihazlardan 
istifadə olunur.
Sayğacların dövrəyə qoşulma sxemləri vattmetrlərin dövrəyə qoşulma sxemlərindən 
fərqlənmir. Sayğaclarda ölçü həddini genişləndirmək məqsədilə ölçü transformatorlarından istifadə 
edilir. Birfazalı cərəyan dövrəsinin aktiv enerji sərfini ölçmək üçün Sxem 4.2 1.-də sayğacın dövrəyə 
qoşulması verilmişdir. 
Sxem 4.3 Sayğacın dövrəyə 
qoşulması 
Şəkil 4.1 Sayğacın quraşdırılması 
Şəkil 4.2 Birfazalı elektrik dövrəsinin sayğaca qoşulması

---

43 
Şəkil 4.3 Üçfazalı elektrik dövrəsinin sayğaca qoşulması
Üçfazalı dövrənin enerji sərfini ölçmək üçün sayğacların dövrəyə müxtəlif növ qoşulma 
sxemləri ilə tanış olaq. 
G - generator; Y - yük. 
Sayğac iki dolaqdan ibarət olan maqnit sistemindən təşkil olunmuşdur. Bu dolaqlardan biri 
dövrəyə ardıcıl, o biri isə paralel qoşulmuşdur. 
Hər bir dolaqdan keçən dəyişən cərəyan dəyişən maqnit seli yaradır. Dəyişən maqnit seli 
alüminium diski kəsərək burulğanlı cərəyan yaradır və bu fırlanmağa başlayır.
Fırlanma hərəkəti dişli çarx vasitəsilə hesablama mexanizminə ötürülür. 
Üçfazalı sayğacların müxtəlif tipləri mövcuddur. Bu sayğaclar induksiya sistemli ölçü cihazlarıdır 
ki, onlar 50 Hs tezlikli şəbəkə üçün nəzərdə tutulur. Belə sayğacların dəqiqlik sinfi 2-dir. Reaktiv 
sayğaclarda isə dəqiqlik sinfi 3-dür. 
Sxem 4.4 Üçfazalı elektrik dövrəsinin sayğaca qoşulması sxemi 

---

44 
4.2.2.
 
Tələbələr üçün fəaliyyətlər 

Üçfazalı sayğacın istehlakçıya qoşulma sxemini internet vasitəsi ilə araşdırın və izah 
edin. 
Sxem 4.5

Müzakirə iş üsulundan istifadə edərək “Dəyişən cərəyan dövrəsinin enerji sərfini ölçən 
cihazla sabit cərəyan dövrəsinin enerji sərfini ölçən cihazı” araşdırın və müzakirə edin. 

Sayğacların dövrəyə qoşulma sxemi ilə vattmetrin dövrəyə qoşulma sxemi arasında nə 
kimi fərq var? 
4.2.3. Qiymətləndirmə 
Aşağıdakı qiymətləndirmə meyarına əsasən qiymətləndirəcəksiniz: