Azərbaycanın geologİyası I mühazİrə

Kiçik qafqaz

Kiçik Qafqaz qırışıqlıq-qayma sistemi geniş (15-200 km), qaba­rı­ğı şimala olan qövs əmə­lə gətirir. Böyük Qafqaz meqantiklinoriumundan (BQM) Kiçik Qafqaz me­qa­antiklinoriumu ox qalxanının olmaması, nisbətən sadə qırışıqlıq quruluşu, ayrı-ayrı geo­sink­linal çökəkliklərin qısamüddətli inkişafı ilə ayrılır.

Kiçik Qafqaz meqantiklinoriumu üçün (KQM) Mezazoy və kaynazoy maqma­tiz­­mi­­nin intruziv və effuziv formalarının geniş yayılması səciyyəvi xarakter daşıyır. Bu­rada Neogen və Dördüncü dövrdə baş verən effuziv vulkanizmin geniş yayılması qədim struk­turların KQM-un 4/1 hissəsindən çoxunu örtür. Bu isə KQM-un bir sıra rayon­ları­nın tentonik quruluşunun dəqiqləşdirilməsində müəyyən çətinliklər törədir.

BQM-na nisbətən KQM-da baş tentonik zonaya nəzərən ayrı-ayrı strukturların külisvari yerləşməsi daha səciyyəvi xarakter daşıyır. Bu isə KQM- nun bünövrəsin­də yer­ləşən dərinlik qırılmalarının fəaliyyəti ilə əlaqədardır. Bunlardan biri KQM-nun cənubi-şərq hissəsində yerləşir və en istiqamətdə uzanır, digəri isə şial-qərb his­­­­­sə­­də yerləşir. Talış rayonu müstəsna olmaqla, KQM-unun en istiqamətdə seq­ment­­lərə ay­rıl­­ması BQM- na nisbətən zəif ifadə olunur. Əgər BQM Leyas əsrində yaranan vahid nəhəng Alp geosinklinalının inki­şa­fı­nın son nəticəsi kimi özü göstə­rir­sə, Kiçik Qafqazın yalnız şimal-şərq hissəsi (Lök-Qaf­qaz zonası) Yura-Təbaşir dövrünün geosinklinalına cavab verir və onun ge­niş əra­­zi­si, cənub-qərbdən qovuşan (Ermənistan zonası), şimal-qərbdən (Acar-Trialet zo­­nası) cə­nub-şərqdən (Talış) baş geosinklinal əyilməyə gec Təbaşir-paleogen zamanı məruz qalmışdır. Kiçik Qafqa­zın uzaq cənub-şərq hissəsi (arazyanı zona) Alp mər­hələsinin əvvəllərində (orta Yurada) Paleozoydan əsx olunmuş miogeosinklinal çö­kək­lik olmuş, sonra isə pa­leo­genin sonuna kimi nisbətən qalxmaya məruz qalmışdır. Yalnız son Kaynozoyda bir sıra törəmə çökəkliklərin yaranması ilə pozulmuşdur.