Microsoft Word Qabusname doc

ŞAHLIQ QAYDALARI VƏ ŞƏRTLƏRİ HAQQINDA 
Bil, ey oğul,  şah olsan, əməli saleh ol, xalqın arvadına-
qızına göz tikmə, düz və iffətli adam ol. Hər işdə rə'yini özünə 
www.duddud.com - Elektron kitab, proqram yükləmə saytı
www.duddud.com saytından yüklənlib

---

 
 
müti et, hər  əməlində  ağlınla məsləhətləş, çünki şahlığın  əsil 
vəziri ağıldır, ağlın tərəddüd etdiyi yerdə  tələsmə, hansı  işə 
girişmək istəsən, oradan çıxmaq yolunu əvvəldən düşün. Axırını 
görmədiyin işin  əvvəlinə başlama, həlimliklə yerinə yetirilə 
bilən işi heç vaxt başqa yolla icra etmə. Zülmü sevən olma. 
Zülm sevən  şahın aqibəti fəlakətli olar. Bütün iş  və sözlərə 
ədalət gözü ilə bax ki, hər işdə haqqı, nahaqqı görə biləsən. 
Şahın idrak gözü açıq olmasa, doğru və  əyri yollar onun 
üzünə açılmaz. 
Həmişə doğru de, lakin az danışan və az gülən ol ki, sənə 
tabe olanlar qudurmasınlar. Deyiblər ki, şahın  ən böyük 
bədbəxtliyi odur ki, rəiyyəti sözə baxmayan, xidmətçiləri 
qudurğan olsun. Bəxşişi ehtiyacı olanlara ver ki, onlar da 
müstəhəqlərə versinlər. Alitəbiətli ol, rəiyyət və ordunun gözünə 
alçaqtəbiət görünmə, amandır, özünü yazıq göstərmə. Haqq-
taalanın yaratdıqlarına qarşı  rəhmli ol, lakin rəhmsizlərə  rəhm 
etmə, onları bağışlamağı adət etmə, amansız ol, xüsusilə öz 
vəzirinə qarşı. 
Əlbəttə özünü vəzirə güzəştə gedən tanıtma və  həmişə 
onun məsləhəti ilə oturub-durma. Bir adam və ya bir iş haqqında 
vəzir hər nə desə, qulaq as, lakin dərhal  əməl etmə. De ki: 
"Baxarıq, nə lazımsa  əmr edərik". Sonra işi yoxlamağı  əmr et, 
gör o işdə  sənin xeyrini, yoxsa öz məiafeyini güdur. 
Aydınlaşdırandan sonra necə  məsləhətdirsə, elə  də cavab ver, 
qoy səni öz rə'yinin qulu hesab etməsin. 
Vəzirliyi kimə versən, ona tam ixtiyar da ver ki, sənin 
məmləkətinin işləri axsamasın. Qoca da olsan, cavan da, 
vəzirliyi həmişə qocaya tapşır, vəzarəti cavana vermə, bu barədə 
belə bir şe'r də deyiblər: 
Ş e ' r 
Qocadan başqasın eyləmə vəzir,  
Uşaqlar şah taxtın tez bada verir 
 
Sən qoca olsan, yaxşı düşməz ki, cavan sənə tədbir töksün. 
Sən də cavan olsan, vəzirin də, cavanlıq odu birləşib iki olar, 
məmləkətə iki tərəfdən od vurular. 
Vəzir xeyirxah, ağsaqqal, qoca, lakin canı sulu, qarnı 
böyük, özü yekəpər və boyu uca olmalıdır. Arıq, gödək, 
qarasaqqal vəzirin heç əzəməti olmaz. Vəzirin  əsil mə'nada 
həqiqətən saqqalı uzun olmalıdır. 
H e k a y ə t. Soltan Toğrul bəy
273
  vəzirliyi Xorasan 
vəzirlərindən birinə tapşırmaq istədi. Bir alimi seçdilər. Çox 
176 /
 ﻪﻣﺎﻨﺳﻮﺑﺎﻗ   .……………………………………………..
 
uzun və enli saqqalı var idi, göbəyinə çatırdı. Onu çağırdılar, 
vəzirliyə namizəd seçildiyi haqqında soltanın fikrini bildirdilər, 
dedilər: "Gərək məmləkətin kətxudalığını boynunuza 
götürəsiniz, çünki vəzirliyə sizdən layiq heç kəsi tapa bilmirik". 
Alim dedi: "Dünya Allahına deyiniz ki, şahın ömrü min il uzun 
olsun, vəzirlik elə bir peşədir ki, adam bir çox xüsusiyyətə malik 
olmalıdır, məndə isə saqqaldan başqa bu xüsusiyyətlərdən heç 
biri yoxdur. Soltan öz bəndəsinin uzun saqqalına qürrələnməsin, 
bu vəzifəni başqasına tapşırsın". 
Vəzirə, onun yaxın adamlarına yaxşılıq et, maaş verməkdə, 
hədiyyə bağışlamaqda xəsislik göstərmə. Lakin vəzirin qohum-
qardaşlarına vəzifə tapşırma, çünki piyi bir dəfəliyə pişiyə 
tapşırmaq olmaz. Vəzir heç vaxt öz qohum-qardaşlarının işinə 
düz baxmaz sənin malın xatirinə qohumlarının xatirinə 
toxunmaz. Bundan əlavə  vəzirin adamları ona arxayın olub 
camaata yüz qat artıq elə zülm edərlər ki, başqaları onun yüzdən 
birinə  də  cəsarət etməz. Vəzir öz qohumlarının  əvəzində imza 
edə bilər, başqalarının əvəzinə yox. 
Oğruya rəhm etmə, qatili bağışlama, bağışlasan, qiyamətdə 
cəzasını  çəkərsən, lakin nökərlərinə qarşı  rəhmli ol, onları 
bəladan qoru, çünki hökmdarı çobana, ona tabe olanları isə 
sürüyə  bənzətmişlər, çoban sürünü yırtıcılardan qorumasa, tez 
məhv olarlar. 
Hər kəsin öz gəlirini öyrən, öyrəndiyinlə kifayətlənmə, 
hərəyə bir iş tapşır və vəzifəni onlardan əsirkəmə. Qoy bu işdən 
aldıqları xeyir öz gəlirlərinə  əlavə olunsun və daha yaxşı 
yaşasınlar. Sən də onlar haqqında daha az narahat ol, çünki 
nökərləri iş tapşırmaq üçün saxlarlar. 
Lakin sən birinə  iş verib vəzifə tapşırarkən, diqqətli ol, 
hərəyə özünə layiq iş ver, ləyaqəti olmayana vəzifə tapşırma. 
Məsələn, saqiliyə yarayanı  fərraşlığa göndərmə, xəzinədarlığa 
layiq olana haciblik vermə, hər işi hər adama tapşırmaq olmaz. 
Deyiblər ki: "hər işin öz adamı var"! Belə et ki, ağzıgöyçəklər 
sənin dalınca qeybət qırmasınlar, işlərə  də ziyan dəyməsin, 
çünki xidmətçiyə  vəzifə tapşırsan və o bunun öhdəsindən gələ 
bilməsə, öz xeyrini nəzərə alıb bacarmadığını deməyəcəkdir, 
vəzifəyə başlayacaq, lakin iş axsayacaq. Demək, istəyirsən baş 
ağrısı olmasın, işi bacarana tapşır. 
B e y t 
Gecə-gündüz duam budur, bil, sənə, 
İş verəsən onu başa düşənə! 
 
www.duddud.com - Elektron kitab, proqram yükləmə saytı
www.duddud.com saytından yüklənlib

---

 
 
Birinə kömək edib ona hörmət qazandırmaq istəyirsənsə, 
bunu vəzifəsiz də dövlət və ad verməklə etmək olar, ona layiq 
olmadığı  işi verib öz nadanlığını büruzə verməkdənsə, belə 
etmək daha yaxşıdır. 
Şahlığın dövründə heç kəsə imkan vermə ki, əmrini 
saymasın, əmrini saymayan səni də saymaz. Şahlığın hüsnü elə 
əmr verməkdədir, yoxsa şahla rəiyyətin fərqi nədir?  Şah  əmr 
verəndir, rəiyyət icra edən. 
H e k a y ə  t.  Ey  oğul, nağıl edirlər, sənin babanın 
dövründə Soltan Mahmudun bir amili