Biologik kimyo
Yüklə 13,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Me ’dada oqsillarni hazmlanishi
- Hazmlanish jarayonlarini boshqarilishi
- J Ichakda aminokislotalarning chirishi va jigarda
- Ichak mikroorganizmlari faoliyati ta ’sirida aminokislotalarning hu kabi ozgarishlariga ichakda oqsillarning chirishi deb ataladi.
|
'Oqsillar hazmlanishi Oqsillar va peptidlarni hazmlanishida ishtirok etuvchi proteolitik fermentlar oshqozon-ichak yo‘llarida proferm ent sifatida sintezlanadi va ajralib chiqadi. Ular nofaoldir va ozining oqsillarini parchalamaydi. Me ’dada oqsillarni hazmlanishi M e’dada oqsillar pepsin proteolitik ferm ent ta’sirida hazm b o i i b boradi va bu jarayonda me’da shirasining xlorid kislotasi muhim rol o'ynaydi. Xlorid kislota me’da bezlarining q o ‘shimcha hujayralarida hosil bo'ladi va m e’da boshligiga ajralib chiqadi. M e’da boshligida uning konsentratsiyasi 0,16 M (taxminan 0,5% ga) yetadi. Shuning hisobiga m e’da shirasiga pH qimmati pastdir, y a’ni 1-2 atrofida b o ia d i. Emadigan yosh bolalarning m e’da shirasida sutni ivitadigan renin fermenti bo'ladi. Ca2+ ishtirokida renin sutning erigan kazeinlarini erimaydigan shaklga aylantiradi. M a’lumki, suyuqliklar me’dada uzoq turmaydi. Sut ivitishning fiziologik ahamiyati uning oqsillari hazm boiadigan vaqtgacha m e’dada ushlab turishdan iboratdir. Katta yoshli odamlar m e’dasida renin bo‘lmaydi. U lar da sut kislotali muhit bilan pepsinning birgalikda ta’sir qilishi natijasida ivib ketadi. M e’dada, pepsin ta’sirida, oqsillardan turli xil kattalikda polipeptidlar va ehtimol, uncha ko‘p bo‘lmagan miqdorda erkin aminokislotalar hosil bo‘ladi. Me da shirasi rangsiz suyuqlik bo'lib, kuchli kislotali reaksiyaga egadir. Odamda sutkasiga 1,5 litr oshqozon shirasi ajralib chiqadi.Uning tarkibida suv, oqsillar, fermentlar (pepsin, gastriksin, renin, mutsin, gastrin gormoni, xlorid kislota, kislota m uhiti yaratuvchi fosfatlar va qator boshqa moddalar) mavjuddir (22-jadval).
Me’da shirasining tarkibi Solishtirma og‘irligi 1,006-1,009 pH 1,5-2,0
Suv 99,0-99,2% Quruqqoldiq 0,8-1,0%
Organik moddalar 0,4-0,5%
Xloridlar (xlorid k-ta va uning tuzlari) 0,5-0,65% Xlorid k-ta umumiysi 0,45-0,6% Erkin xlorid k-ta 0,2-0,5%
Boglangan xlorid k-ta 0,04-0,08% Oqsil 0,4%
M e’da bezlarining asosiy hujayralarida pepsinning o'tmishdoshi pepsinogen oqsil sintezlanadi. Uning m olekulyar og‘ irligi 40000. Pepsinogen polipeptid zanjiri pepsin (molekulyar massasi 34000), pepsin ingibitori (m olekulyar massasi 3100) va qoldiq polipeptiddan iborat. Pepsin ingibitori lizinni 8 qoldig‘i va argininni 4 qoldig‘ini tutgani uchun kuchli asos xususiyatiga egadir. M e’da bezlarining shirasida pepsinogendan m olekulasining 42 ta aminokislota qoldig'ini o ‘z ichiga oladigan N-uchli qismi ajralib chiqadi. Oldin polipeptid qoldiq ajraladi, so‘ng ingibitomi ajralishi kuzatiladi. Qolgan qismining konformatsion tarzda qayta qurilishi natijasida faol markaz yuzaga keladi. Pepsin fermenti hosil b o ia d i. Pepsinogenning pepsinga aylanishi xlorid kislota yoki pepsinning oz ta ’siri bilan, ya’ni autokatalitik yo‘l bilan borishi mumkin. HCI
P e p s i n o g e n -----» pepsin (asta-sekin) pepsin P e p s i n o g e n ---- >
pepsin (tez) Xlorid kislota ishtirokida yuzaga chiqadigan reaksiya asta-sekin rivojlanadi. Holbuki, autokatalitik jarayon juda tez o ‘tadi. Shunday qilib xlorid kislota ishtirokida hosil bo'lgan biroz miqdorda pepsin m e’da shirasi ajralib ch iq qandan keyin ko ‘p otm ay pepsinogen qolgan qismining tezgina pepsinga aylanishiga olib keladi. Pepsin peptid zanjirining uchlaridan olisdagi peptid b o giarin i gidrolizlaydi, bunday peptidgidrolazalar endopeptidazalar deb ataladi. Shu m unosabat b ilan pepsin ta ’siri natijasida m e ’dadagi oqsillar polipeptidlargacha parchalanadi. Pepsin pH 1-2,5 boiganda barchasidan katta faollik k o ‘rsatadi. Pepsin ayniqsa, aromatik aminokislotalar karboksil gruppasidan hosil bo'lgan peptid bog'larini uzadi. U deyarli barch a ta b iiy o q s illa r in i parchalaydi. A lifa tik va dikarbon aminokislotalardan hosil bo'lgan peptid bog'larga sekin ta’sir etadi. Ayrim keratinlar, p ro ta ’minlar, gistonlar, m uko‘proteinlar bundan mustasnodir. Pepsin ozining gidrolitik ta’sirini denaturatsiyaga uchragan oqsillarda ko'rsatadi. Gastriksin m olekulyar massasi bo‘yicha pepsinga yaqindir (31500). U ning pH o p tim u m i taxm inan 3,5 teng. G a strik sin dikarbon aminokislotalardan hosil bo'lgan peptid bog‘larga ta’sir ko'rsatadi. M e’da shirasida pepsin/gastriksin nisbati 4:1 teng. Yara kasalligida uni gastriksin tomonga siljishi kuzatiladi. Me’dada bu 2 proteinazalami birgalikda ta’siri organizm ni turli xil ovqatlanishga moslashtiradi. Masalan: o ‘simlik va sut mahsulotlari bilan ovqatlanishda oshqozon
shirasining kislotali muhitini qisman neytrallanishiga olib keladi va oqsillami pepsin ta’sirida emas, balki gastriksin ta’sirida parchalanishiga olib keladi. Pepsin va gastriksin ta’sirida oqsillar polipeptidlar (albumozlar va peptonlargacha) parchalanadi, oqsillarning asosiy parchalanishi esa ingichka ichakda yuz beradi. Xlorid kislotasining hosil b o iis h m exanizm i v a ah am iy ati M e ’dada HC1 h o sil b o 'lis h in in g m e x a n iz m i h o z irg a c h a aniqlanmagan bo‘lsa-da, ammo mavjud m a’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, qonda N aCl d isso tsia tsiy a sid a n h o sil b o 'la d ig a n C l’ h u jay ra membranasidan otib, o ‘z navbatida, almashinuvining oxirgi mahsulotlari H ,0 va CO, dan qoplovchi hujayralarda sintezlanadigan karbonat kislotaning dissotsiatsiyasi natijasida ajralib chiqadigan H+ bilan birikadi. Hosil bo'lgan HC1 so‘ngra qoplovchi hujayralam ing m e’da boshligiga ajralib chiqadi. Ionlaming qon bilan qoplovchi hujayralar o 'rta s id a g i m u v o zan a ti h u jay ra lard an q o n g a o tu v c h i m an fiy zaryadlangan H C O ; qondan hujayralarga otuvchi Cl' orniga almashinib o‘tishi bilan erishiladi. Ushbu jarayonda ATF ning ishtirok qilishi taxmin qilinadi, chunki xlorid kislota sintezi energiya b o iish in i talab etadi. Xlorid kislotaning quyidagi biologik funksiyalari mavjud: 1. Pepsinogenni faollashtirish; 2. Me’da shirasining kislotali muhitini ta’minlash; 3. Ovqat oqsillarini denaturatsiyalash; „ . . r - < c 4. Bakteritsid ta’siri. £ Me’da shirasi tarkibida to'rt xil kislotalilik tafovut qilinadi: 1) hech qaysi birikma bilan bog‘lanmagan xlorid kislota (erkin HC1); 2) oqsil bilan bog‘langan xlorid kislota (bog'langan HC1); 3) erkin va bog‘langan xlorid kislotaning yigindisi (umumiy HC1); 4) erkin, bog'langan va umumiy HClning yigindisi hamda meva shirasidan kislotali muhit yaratadigan boshqa nordon moddalaming yigindisi (umumiy kislotalilik). Me’da shirasining ushbu kislotaliliklari indikator ishtirokida NaOH ning 0,1 mol/1 eritmasi bilan titrlash yo‘li orqali aniqlanadi. Umumiy kislotalilik fenolftalein indikatori ishtirokida (pH ning o ‘tish chegarasi 8,2-10) 100 ml m e’da shirasini titrlash uchun (HC1 va boshqa kislotalik xususiyatiga ega b o ig an moddalaming neytrallash uchun) sarflangan 0,1 mol/1 NaOH miqdori bilan olchanadi. Um um iy kislotalililkning o 'rta c h a m iq d o ri 4 0 -6 0 mol/1 ga ten g . E rk in x lo rid k is lo ta
dimitilaminoazobenzol indikatori ishtirokida (pH 1,0-3,0) 100 ml m e’da shirasini neytrallash uchun sarflangan 0,1 mol/1 NaOH miqdori bilan olchanadi. Uning o‘rtacha miqdori 20-40 mol/l ga teng. Boglangan xlorid kislota yuqoridagidek alizaringidrosulfonat NaOH ishtirokida (pH 4 ,3 -6 ,3 ) y o k i fenolftalein va dim etilam inoazobenzoi indikatori yordamida aniqlangan umumiy kislotalilikni erkin kislotalilikdan ayirish yoli bilan topiladi. Uning o‘rtacha miqdori 10-20 mol/1. M e’da shirasida kislotalilikni oshishiga giperxiorgidriya deyiladi (HC1 oshishi hisobiga). Bu holat ko'pincha me’da va o ‘n ikki barmoqli ichak yarasi va giperatsid gastritda uchraydi. M e’da shirasida HC1 kam ayib ketishiga gipoxlorgidriya deyiladi (gipoatsid gastritda va m e’da ra k id a kuzatiladi). Me’da shirasida faqat xlorid kislotaning b o im aslig ig a axlorgidriy* deb ataladi (m e’da raki va anatsid gastrit uchraydi), xlorid kislota va pepsin fennentini boim asligi axiliya deb ataladi (atroflk gastritda uchraydi). 0 ‘n ikki barm oqli ichakda oqsillanttng hazm bo‘lishi On ikki barmoqli ichakda oqsillarga va m e’dadan otgan turli xil kattalikda polipeptidlarga pankreatik va ichak shirasining fermentlari ta ’sir qiladi. Xususan, oshqozon osti bezming proteolitik fermentlari tripsin, ximotripsin, karboksipeptidaza A va B lar ta’sirida oqsil va polipeptidlardan turii xil kattalikdagi peptidlar va erkin aminokislotalar hosil bo'ladi. M e ’da osti foezi hujayralarida trip sinogen, xim otripsinogen p ro fe rm e n tla ri, A va B p ro k arb o k sip ep tid azalari, p ro elastaza sintezlanadi. Tripsinogenning faollanishi ichak hujayralari ishlab chiqaradigan enteropeptidaza fermenti ishtirokida o'tadi (68-rasm). 68-rasm. Tripsinogenning faollanish mexanizmi 262
Enteropeptidaza ham proteolitik fermentdir: U tripsinogenning N- ichidagi geksopeptidini ajratadi, shuning natijasida molekula qolgan qismi konformatsiyasi o ‘zgarib faol markaz yuzaga keladi tripsin fe rm en ti ho sil b o i a d i . M e ’d a o sti b ezin in g b o s h q a h am m a profermentlari ham qisman tanlab o'tadigan proteoliz y o ‘li bilan faol holga keladi, natijada ximotripsin, A va B karboksipeptidazalar, elastaza degan fermentlar hosil bo‘ladi. Tripsin, ximotripsin, elastaza fermentlari endopetidazalardir, va m a’lum peptid bogiariga ta’sir ko'rsatadi. Tripsin asosal lizin va arginin aminokislotalarining karboksil guruhlaridan hosil b o ig a n peptid bog‘lariga ta’sir etadi. Ximotripsin tirozin, fenilalanin va triptofan aminokislotalardan hosil bo‘lgan peptid bogiariga nisbatan faoldir. Elastaza esa polipeptid zanjirining lizindan hosil b o ig a n p eptid b ogiariga ta’sir etadi. Karboksipeptidaza A rax tutuvchi ferm entdir v a p o lip e p tid za n jirin in g C -u c h id a g i aro m a tik v a a lifa tik aminokislotalarni gidrolizlaydi. Karboksipeptidaza B esa faqat C- uchidagi lizin va argininni gidrolizlamaydi. Ichak aminopeptidazalari rux yoki marganets va sistein ta ’sirida faollashadi v a p o lip ep tid zanjirining N-uchidagi aminokislotalarni gidrolizlaydi. D ipeptidazalar dipeptidlam i gidrolizlaydi, kobalt, m arganets va sistein t a ’sirida faollashadi. Barcha hazm peptidgidrolazalarining birma-bir ta ’sir k o ‘rsatib borishi, oqsillaming aminokislotalargacha tola parchalanishini ta’m inlab beradi. Oqsillaming me’dada qisman hazm boiishi keyinchalik ingichka ichakda hazm boiishini garchi yengillashtirsada, lekin m utlaqo shart deb hisoblanmaydi. Me’da butunlay kesib olib tashlangandan keyin (total rezeksiya qilinganidan s o ‘ng) oqsillar singishining sezilarli darajada izdan chiqmasligi shundan dalolat beradi. M e’da va ichak hujayralari bez hujayralarida fermentlaming nofaol o'tm ishdoshlari hosil b o iib turishi tufayli ovqatni hazm qiluvchi peptid g id ro lazalar ta ’siridan sa q la n ib boradi, b u n d ay fe rm e n t o'tm ishdoshlari ishlanib chiqqanidan keyingina faol holga o ‘tadi. Bundan tashqari, fermentlar m e’da yoki ichak boshligiga tushar ekan, hujayralam ing oqsillariga toqnash kelmaydi, chunki shilliq parda shilimshiq qatlami bilan, har bir hujayra esa plazmatik mem brana tashqi yuzasining peptidgidrolazalar substratlari b o iib hisoblanm aydigan polisaxaridlar bilan himoyalangan b o ia d i. Biroq m e’da va o ‘n ikki barmoqli ichak yara kasalligida sohasidagi proteinazalar ta ’sirid a hujayralar yemirilib turadi.
P an k riatit otning (va u bilan infeksiyaning) pankriatik yo‘lga o‘tishi natijasida rivojlanadigan kasallikdir. Natijada m e’da osti bezining proteolitik fermentlari tripsin, ximotripsin, karboksipeptidaza A va B, elastaza va kollagenaza ushbu kasallikda faol holda ajralib chiqib, m e’da osti bezi to ‘qimalarini parchalashi mumkin. Shunga ko‘ra to'qimalami oz-ozini parchalanishini oldini olish va davolash maqsadida trasilol, kontrikaldan foydalanadi. Trasilol polipeptid tabiatga ega bo‘lgan m odda b o ‘lib, yuqorida qayd etilgan fermentlaming ingibitorlaridir (q o ra m olning quloq oldi bezlaridan olinadi). O tkir pankreatit, pankreonekroz va surunkali pankreatitni davolashda ishlatiladi. Ichakda am inokislotalarning so‘rilishi Oqsil gidrolizining mahsulotlari oshqozon-ichak yo ‘lidan asosan erkin aminokislotalar ko'rinishida soriladi. Aminokislotalar so‘rilishi maxsus transport tizimlari ishtirokida kechadi. Bu jarayon faol transport b o ‘lib Na+ gradiyenti bo'lishini talab qiladi va Na,K-ATF-aza ishtirokida b o 'la d i. A m inokislotalarni tashish uchun taxm inan 5 spetsifik transporterlar mavjud: - neytral alifatik aminokislotalar uchun; - siklik aminokislotalar uchun; - asosiy aminikislotalar uchun; - kislotali aminokislotalar uchun; prolin uchun. B unda aminokislota N a+ bilan birikkan holda ichak epiteliysi membranasidan o‘tadi (simport usuli), Na+ esa hujayradan ATF-aza yordam ida chiqarilib yuboriladi. Aminokislotalarni ikkinchi tashish usuli y-glutamiltransferaza fermenti ishtirokida kechadi. Glutation uning koferm enti hisoblanadi. Birinchi bosqichda glutationning y-glutamil qoldig‘i tashilayotgan aminokislotaga birikadi, hosil bo‘lgan dipeptid esa hujayra ichiga o 'ta d i. Ikkinchi bosqichda dipeptiddan erkin aminokislotani ajralishi kuzatiladi, glutation esa resintezlanadi. Ichakda juda oz m iqdorda dipeptidlar va gidrolizm anm agan o q silla rn i pinositoz y o 'li bilan so ‘rilishi kuzatiladi va hujayra lizo so m alari ta ’sirida gidrolizlanadi. C haqaloqlarda proteolitik fe rm e n tla r fa o llig in in g s u stlig i va ichak s h illiq q av a tin in g o ‘tk azu v c h an lig in in g y u q o rilig i natriv o qsillarni s o ‘rilish i va shuning natijasida organizm ning sezuvchaniigini oshishi kuzatiladi. Bu esa ovqat allergiyasini kelib chiqishiga sabab boHadi.
Hazmlanish jarayonlarini boshqarilishi O ziq m ah su lo tla rn i h a z m la n ish i m e ’d a-ich ak y o 'l l a r i d a sintezlanuvchi gormonxos moddalar tizimi bilan boshqariladi (jadval). Shulardan gista’min gistidinni dekarboksillanishidan hosil b o 'la d i, gastrin, sekretin va xolesistokinin peptidlardir. Qolganlarining kim yoviy tuzilishi aniqlanmagan (23-jadval). Ularning hosil boiishi ovqatga va uning tarkibiga bog'liq. M e’daga ovqat tushganda gista’min va gastrin sintezlanib, o‘z navbatida HC1 va pepsinni ajralishiga olib keladi. Ximusni o ‘n ikki barmoqli ichakka o'tishi m e’da suyuqligi ajralishini tonnozlovchi enterogastronni qonga a jra lish ig a turtki b o ‘ladi. X im u sn i ichakk a o ‘tish i s e k r e tin , x o lesisto k in in -p a n k reo z im in , x im o d en in , en tero k rin in is h la b chiqilishiga sabab bo'ladi. Bu jarayon esa hazmlanish uchun kerak boiadigan pankreatik va ichak shirasini ajralishiga olib keladi. 23-jadval Hazmlanish jarayon! boshqaruvchilari va ularning xus'isiyatlari Boshqaruvchi Hosil bo'lish joyi Ta’sir etish joyi Ta’siri
Gista’min Me’da shilliq qavati M e’da shilliq qavatining asosiy va qoplovchi hu jayralari M e’dada H S1 va qisman p e p sin o g en n i ajralishini k u ch ay tirad i Gastrin Me’da shilliq qavati M e’da shilliq qavatining asosiy va qoplovchi hujayialari kuchaytiradi. Me’dada H S 1 va pepsinogenni ajra lish in i Enterogastron O 'n ikki baimoqli ichak shilliq qavati M e'd a shilliq qavati hujayralari M e’dada H S I va pepsinogenni ajralishini to rm o zlay d i Sekretin Ingichka ichak shillii qavati M e’da osti bezi iva jigar Pankreasda s u v v a gidrokarbonatlarga boy suyuq pankreatik shirani ajralishini kuchaytiradi Jigarda ot h o s il bo ’lishini jadallashtiradi Xolesistokinin- pankreozimin Ichak shilliq qavati M e’da osti bezi va ot pufagi Pankreasda fermentlarga boy pankreatik shirani ajralishini jadallashtiradi va otpufagini qisqarishiga o lib keladi.
X im o d en in Ichak sh illiq q av ati M e’da osti bezi M e ’da osti bezida o q sillam i va ayniqsa xim otripsinogenni sekretsiyasini m edakuchaytiradi Pankreozimindan farqli olaro q , boshqa ferm entlarga ta ’sir etm aydi
E n tcro k rin in Ichak sh illiq q av ati Ichak shilliq qavati Ichak bezlari faoliyatini oshiradi. V iliikinin Ichak sh illiq q a v ati Ichak shilliq qavati vorsinkalari. Ich ak vorsinkalari h arak atin i kuchaytiradi va shu bilan xim usni ichakda harakatini ta ’minlaydi. J Ichakda aminokislotalarning chirishi va jigarda chirish
mahsulotlarini zararsizlantirilishi M a’lumki, ichak mikroorganizmlari ozlarining o‘sishi uchun ovqat bilan m a’lum bir am inokislotalarning bo'lishiga muhtojdir. Ichak m ikroflorasida hayvonlar to'qim asi ferm entlaridan farq qiluvchi fermentlar sistemasi yigindisi mavjud boiib, ovqat aminokislotalarining xilma-xil o ‘zgarishlarini katalizlaydi(shu jumladan, odam organizmiga xos boim agan, xususan, chirishlik, parchalanish). Shu tufayli ichakda aminokislotalar parchalanishini zaharli moddalari fenol, indol, krezol, skatol, vodorod sulfid, metilmerkaptan hamda organizm uchun zaharli boim agan birikmalar spirtlar, aminlar, yog‘ kislotalari, ketokislotalari, oksikislotalari va boshqalar hosil bo‘lishi uchun optimal sharoit vujudga keladi.
Ichak mikroorganizmlari faoliyati ta ’sirida aminokislotalarning hu kabi o'zgarishlariga ichakda oqsillarning chirishi deb ataladi. Chunonchi, oltingugurt tutuvchi aminokislotalarning (sistin, sistein va m e tio n in ) ichakda a sta -se k in va tola parchalanishi natijasida vodorodsulfid (H ,S ) va m etilm erkaptan (C H 3SH) hosil b o ‘ladi. Diaminokislotalar omitin va lizin, dekarboksillanishjarayonigauchrashi natijasida tegishli aminlar hosil boMadi putresin va kadaverin. Aramatik aminokislotalar fenilalanin, tirozin va triptofaninning b ak terial d ekarboksillanishidagi tegishli am inlar feniletilam in, parooksifeniletilamin (yoki teromin) vaindoliletilamin (tripta’min) hosil b o ‘ladi. Ichak mikroblarining fermentlari, ushbu jarayondan tashqari, siklik aminokislotalar yon zanjirlarini parchalashi natijasida (xususan, tirozin va triptofanni) tegishli zaharli moddalar: krezol va fenol, skatol va indol hosil bo‘ladi. Zaharli moddalar (krezol, fenol, skatol, indol) darvoza venasi orqali so'rilgandan so‘ng jigarga tushadi va sulfat kislotasi yoki glyukuronat kislota bilan kimyoviy birikib, zararsiz ju ft kislotalar hosil b o 'la d i (masalan, fenolsulfat kislota yoki skatolsulfat kislota). Ushbu kislotalar esa siydik bilan ajralib chiqadi. Jigarda arilsulfattransiraza va U D F- glyukuroniltransferaza fermentlari b o 'lib sulfat kislota qoldig‘ini unin g bog‘langan shakli 3-fosfoadenozin-5-fosfosulfatdan (FAFS) ham d a g ly u k u ro n a t k islo ta q o ld ig ‘in i u n in g b o g 'lan g a n s h a k li uridildifosfoglyukuronat kislotadan (UDFGK) yuqorida ko'rsatilgan zaharli moddalarga o‘tkazilishini katalizlaydi. Indol (skatol kabi) dastlab indoqsilgacha oksidlanadi (skatol skatoqsilgacha), so'ngra bevosita FAFS yoki UDFGK bilan fermentativ reaksiyaga kirishadi. Chunonchi, indol efirsulfat kislota ko‘rinishida bogianadi. Uning kaliyli tuzi hayvon indikani deb atalib, siydik bilan ajralib chiqadi. Odam siydigida indikan miqdoriga qarab ichakda oqsillar chirish tezligi va jigaming funksional holati haqida xulosa qilish mumkin. H 2-C H -C O O H —»■ho o - HO n h 2 Tirozin C H T 000" - Q r r a- ' H H H Triptofan skatot Indol
T t
(XF~* H indoksilsuKat m Hayvon indfkant kislota K lin ik ad a k o ‘pincha jig a m in g fu n k siy asi va uning z a h a rli moddalami zararsizlantirish rolini aniqlash uchun benzoat kislota qabul qilingandan so‘ng gippur kislotasi hosil bo'lishi va siydik bilan ajralib chiqish tezligi bo'yicha xulosa qilish mumkin.
|