Dərslikdən Biznes və reklam sahəsində Menecmentin məqsəd və vəzifələri

Obyekt 
Məqsəd 
Nəticə 
Təhlil 
obyekti 
Məlumat 
lar 
mənbəyi 
 
Şəkil 5,1. Kütləvi marketinqdən fərdi marketinqə 
keçid 
Kommunikasiyalar daha da rəngarəngləşir, son illərdə hər yerdən 
və  eyni  vaxtda  müxtəlif  xarakterli  reklam  məlumatları  almağa 
başlamışıq. Ənənəvi və yeni media bir-birinə qarışıb, kommunikasiyalar 
daha  da  çoxalıb.  Bundan  başqa,  kommunikasiyalar  daha  da 
interaktivləşir, bizi elə həmin andaca hər hansı əks əlaqə yaradılmasına 
həvəsləndirirlər. 
188 

---

Media  (mətbuat)  reklamı  (ATL)  ilk  olaraq  meydana  çıxıb  və  bu 
vaxta  qədər  də  öz  təsir  qüvvəsini  itirməyib.  ATL  beş  tərkib  hissəsinə 
ayrılır:  Mətbu  KİV,  radio,  televiziya,  kino  və  küçə  (bayır)  reklamı  (o 
cümlədən, nəqliyyatda reklam), habelə indoor. ATL -ə aid olan KİV-lə 
əlaqələr,  bazarda  mövcud  olan  qiymətlərə  müvafiq  surətdə  müəyyən 
maliyyə məsrəfləri həcminin ayrılmasını nəzərdən tutur. 
BTL seqment (“dolayısı ilə irəli sürülmə”) nisbi yenilik hesabına 
daha sürətlə inkişaf edir. Bundan başqa, yeni-yeni texnologiyalar əmələ 
gəlir  ki,  bunları  da  biz  hələlik  qeyr-ənənəvi  metodikalara  aid  ediririk: 
viruslu marketinq, loyallıq proqramları və s. 
BTL  -  texnologiyalarm  köməyi  ilə  malların  (məhsullarm)  irəli 
sürülməsinin  təsiri  qüvvəsinin  (səmərəliyinin)  əldə  olunmasından  ötrü 
yalnız  məlumat  m  çatdırılması”  kifayət  etmir:  təyinatlı  auditoriyanm 
(TA)spesifikasmm, 
informasiyanın 
yayılmasmm 
informasiya 
kanallarını, TA üçün maraqh olan “mövzuları” bilmək, vəzifələrin yerinə 
yetirilməsinin dəqiq surətdə əlaqələndirilməsini bacarmaq lazımdır. 
Amerika marketoloqlarınm təsnifatına uyğun surətdə BTL-ə satışın 
stimullaşdırılmasmm  müxtəlif  formaları  aiddir:  pablik  rilyşnz  birbaşa 
marketinq, şəxsi satışlar, sərgilər, qablaşdırılma və i.a. Həmin növ xərclər 
marketinq  kommunikasiyalarmm  həyata  keçirilməsindən  ötrü  ayrılan 
ümumi  büdcədən  faizlər  kimi  ödənilir.  Azərbaycan  Təşnifatma  görə, 
BTL-ə aşağıdakılar daxildir: 
-  ticarət 
vasitəçiləri 
və 
istehlakçılar 
arasında 
satışın 
stimullaşdıniması; 
-  birbaşa marketinq; 
-  special events; 
-  POS-materiallar. 
Satiışın 
stimullaşdıniması- 
marketinq 
kommunikasiyaları 
vasitəsidir ki, bu zaman spesifik ölçülü hərəkət, yaxud reaksiyalara malik 
olmaqdam  ötrü  istehlak  və  ticarət  auditoriyasına  nisbətdə  çoxsaylı 
oyadıcı metodikalardan istifadə edilir. 
189 

---

Pərakəndə  reklam  (pərakəndə  ticarətlə  məşğul  olanların  reklamı) 
hərəkətlərin  səmtlənməsi  ilə  forqlənir.  Ən  yaxşı  pərakəndə  reklam 
məlumatları  istehlakçıya  külli  miqdarda  müəyyən  informasiya  təqdim 
edir.  Hər  hansı  informasiyanın  olmaması  bilavasitə  hərəkətlərə  qarşı 
maneçilik  əmələ  gətirir.  Təcili  hazırlıq  və  təxirsizlik  duyğusunun 
yaradılması  vacibdir  ki  bu  zaman  həmin  hazırhq  (və  həmin  qiymətlər) 
“yalnız məhdud müddətlərdə” təqdim olunur. 
Cədvəl 5.1. 
Satışın stimuUaşdınlması 
Üstünlüklər 
Çatışmazlıqlar 
Hərəkət (iş) üçün əlavə stimul 
(həvəsləndirmə vasitəsi) ola 
bilər 
Sahmansızhq vəziyyəti əmələ 
gətirə bilər 
Təqdim olunan məhsulun 
qiymət nisbətlərini və 
qiymətliliyini dəyişir 
Aşağı salınmış pərakəndə satış 
qiymətlərinin müəyyən 
olunmasma gətirib çıxara bilər 
Malm (məhsulun) aimması ilə 
bağlı əlavə həvəsləndirmə 
motivlərini meydana çıxarır. 
Təyinatlı auditoriyanm əhatə 
olunmasmı azaldır, çünki onun 
əhəmiyyətli hissəsi əlavə 
güzəştləri müəyyən edilməsini 
gözləyəcək. 
Əlavə təkrar mal (məhsul) 
aimmasmm həyata 
keçirilməsindən ötrü stimula 
(həvəsləndirmə vasitəsinə) 
çevrilir. 
Brendin qiymətdən düşməsinə 
səbəb ola bilər. 
Malm (məhsulun) aimma 
tezliyini, yaxud həcmini artırır 
Rəqiblər tərəfindən malın 
(məhsulun) güclü surətdə 
alınmasına gətirib çıxara bilər. 
190 

---

Konkret 
mağazanın 
müəyyən 
U2nmmüddətli 
obrazının 
yaradılmasmdan, yaxud gücləndirilməsindən ötrü reklam elanlarında hər 
bir  pərakəndə  satış  reklamvericisinin  xüsusiyyətlərini  nəzərə  almağa 
çalışırlar. Eyni reklamm bir mağazadan digərinə keçirilməsi xoşagəlməz 
təsir qüvvəsinə səbəb ola bilər. 
Məhsulun  istehsalçısı  malm  sonrakı  satışmdan  ötrü  pərakəndə 
ticarətçilərə  reklam  proqramı  təklif  etdikdə,  birgə  reklam  pərakəndə 
reklamla sıx surətdə bağlı olur. Bu kimi proqrama ehtimal olunan reklam 
formaları, aktual reklam elanlarmm yaradılmasmdan ötrü istifadə edilən 
materiallar,  habelə  proqramm  dəyərinin  müəyyən  hissəsinin 
ödənilməsinə  dair  büdcə  hesablaması  daxil  ola  bilər.  Bəzi 
qiymətləndirmələrə  görə  pərakəndə  reklamm  təxminən  yarısmı  birgə 
reklamm müxtəlif növləri təşkil edir.