3.
olmalı. yaraşır. gözəl. yaxcı.
- gərəkmü:
öyləmi. yaxcımı.
qərəkləmək
ka
: qaraqlamaq. yoqluğu dolayısıylə aramaq. araştırmaq.
- siz
nə gərəklisiz.
qərəklik : gərəklik. edu
ka.
zərurət.
qərəkü
:
kərkü
ka
.
1.
çadır.
- kök gördü kəriki üzdü: ağırlıq, çətinlik görüb, ev
eşiyin üzüb (söküb) geddi.
2.
qışlıq ev.
qərəkülənmək
ka
:
kərəkülənmək
ka
çadırlanmaq. çadır edinmək. çadıra
girmək.
qərəm
:
gərəm. qırım.
(
<
kərmək: qazmaq). toprağı qazaraq oyunmuş
yerlik. yerdola
6
. izbə. padval. zerzəmi.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
412
http://WWW.TURUZ.COM
qərgilən:
gərgilən
. gərilən. gərinən. gərniyən. əsniyən. uzanan. çəkilən.
qəri
:
gəri
. gərü
ka.
qaru. doğru.
qərik
: gərik
ka
. gərgik. kərik. çərik
.
çarıq. yarıq.
1.
gərnişlik. gərnəşik.
2.
batruş
ka
. bətrüş. quyuq. bərk. qəliz.
(bərk xəmir, şorba, aş, palçıq).
3.
gərim. örtük.
4.
geniş.
qərilgən: gərilgən. əsingən. əsnəyən.
qərilgən
ka
: gərilən. gərgilən. gərinən. gərniyən. əsniyən. uzanan. çəkilən.
-
gərgilən sözlər. - gərilgən dağlar.
qərilmək
ka
:
gərgilmək
.
1.
açılmaq. çəkilmək.
2.
gərnəşib əsnəmək.
qərilmiĢ :
gərilmiĢ
. kərkük. açıq. yalaman.
qərim
:
gərim
. gərik. örtük. duvarları örtən, qaplayan toxuma nəsnələr.
qərin
:
gərin
. uzun.
qərinən
:
gərinən
. gərilən. gərgilən. gərniyən. əsniyən. uzanan. çəkilən.
qəriĢ
:
gəriĢ
.
1.
dayanış. savaşta dayanma. muqavimət.
2.
savaş. atış.
3.
giriş
.
atın sırtı, beli, yelkəs
6
, yağırnı. təpə. nərsənin şişik,
topal olan bölümü.
- dağ kəriĢi. - at gəriĢi: at yağrı. - kəriĢ yağrı,
oğula qalar: atın kürək yarası oğula andıra qalır.
qəriĢmək:
gəriĢmək
.
1.
gərgişmək. gərməşmək. dartışmaq. tartışmaq.
savaşmaq. mücadilə edmək. -
nəlik gərişdin: nəyə ki savaşdın.
2.
uğraşmaq. çəkişmək.
3.
asınmaq
ka.
əsinmək. asılaşmaq.
dartışmaq. çəkişmək.
4.
qarışmaq. qaraşmaq. qarşı qarşıya
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
413
http://WWW.TURUZ.NET
durmaq. qarşı qoymaq. duruşmaq. muqavimət göstərmək. -
tanrı utru qarıĢma. - pis yollarda qarışma. - qara öyküyə qaraĢmaq
gərək. - yaşam içrə qaraĢmalı, duruşmalı.
.
qəritmək
ka
:
gəritmək
.
qarıldatmaq
.
1.
bavıllatmaq
6
. səsin çıxarmaq.
havlatmaq. hürdürmək.
- bəsdi iti gərildətmə.
2.
6
. boş boş
danışmaq. gurramaq. şişirmək. - çoxda gəritmə.
qərjü
:
kərçü
ka
. kərüç. qırıç. dənə. tüfəktə atılan yuvarlaq dənələr.
qərkəs
:
kərkəs
burqut
6
. ilquş
ka
.
qərkük
: kərkük. gərilmiş. açıq. yalaman.
qərq edmək
: qayqıtmaq.
( t < > q <> c )
tayıtmaq
ka
.
qayıtmaq
.
cayıtmaq
.
tayturmaq
.
taydırmaq
.
qaydırmaq
.
caydırmaq
.
dəngəsin pozmaq. yerindən edmək.
qərq olmaq
:
1.
qarmaq. cumub batmaq. qaruqmaq. girib
dalmaq.
1.
qarımsınmaq
ka.
boğulmaq.
qərqəmək : kərqəmək. yaraşmaq.
qərqik
: gərgik. gərik.
gərnişlik. gərnəşik.
qərqi
ka
:
kərki
ka.
dülqər kəsəri. kəsər.
qərlənmək
:
gərlənmək.
(
ç <> q )
çərlənmək.
yağlanmaq
.
ətlənmək
.
qərmə
:
kəmrə
. kəsək. quru təzək: çalma.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
414
http://WWW.TURUZ.COM
qərmək :
kərmək
.
gərmək
ka
.
1.
çəkib uzatmaq.
2.
kərib kəsmək.
qapatmaq, ürümək. qablamaq.
- yollar kərildi.
3.
toplamaq.
qurmaq
ka.
qərmən
:
kərmən
.
kətman
. qazma.
qərməĢmək
: dartışmaq. qərişmək
ka
.
qərnəĢ
:
gərnəĢ
. gərniş.
qərniĢ
:
gərniĢ
. gərnəş.
qərniyən. :
gərniyən.
gərilən. gərgilən. gərinən. əsniyən. uzanan. çəkilən
qərpiç
ka
: kərpiç.
- pişik kərpiç.
qərĢəkü :
kərĢəkü
ka
.
kürĢək
. kürək yağırı, yarası.
- kərĢəkü at
ka
: kürşəkli
at.
qərt
!
:
kərt
!
. izlə
!
. quşla
!
. nişanla
!
.
qərtəmək: alçaltmaq. əsgitmək. təhqiləmək.
qərtik
: kərtük
ka.
alçaq. əsgik. mühəqqər.
qərtil
:
kərtil. qartal
ka
. (
<
kərmək
).
1.
kəsilmiş. doğral. qiymə
.
qırıq qırıq
olan. parçalanmış.
- kərtil ət: qırtıl ət: qiymə ət. - kərtil kərtil: kəsik
kəsik. parça parça.
2.
ağlı qaralı, rəhbə rəh, alaca nərsə.
- kərtil
(qartal) qoy
ka
:
qır alaca qoyun.
qərtmək:
kərtmək
ka
. kərtik kərtmək. kəsək qoymaq. boqramaq. bükərmək.
boqramaq
ka
. doğramaq. kəsmək. kəsmək. qartamaq
ka.
qırmaq.
açmaq. qazmaq.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
415
http://WWW.TURUZ.NET
qərtük
:
kərtük
ka
.
kərit. kərtik. -
kərtük kəmrüq
ka
:
kərmük
kəmrük: kərüt
kəmür: kəsik küsük. yartıq yırtıq. gədik.
qərtürmək :
kərtürmək
ka
.
kərkürmək
. qərdirmək. sərdirmək.
qərüç
:
kərüç.
kərçü. qırıç. dənə.
qərü
ka
:
gəri
. qaru. doğru.
qərüt
:
kərüt. - kərüt kəmür: kərtük kəmrüq
ka
: kərmük kəmrük: kəsik
küsük. yartıq yırtıq. gədik.
qəs
:
gəs
. titiz
ka
. kəkə. kəkrə.
qəs
:
gəs
. türü
ka.
kəkrə. buruşturan.
qəs
:
kəs
ka
.
kəsək
.
1.
kəssək. parça.
2.
tikə. bölük. parça
. - bir kəs: bir
tikə.
3.
kəsək. kəsik. çart
ka
. tikim. tikə. tikü
ka
. tikir. bölək. bölük.
buçuq
ka
. bıçuq
ka
. parça. parsa.
qəsək
:
kəsək
. kəs
ka
. kəsik. tikim. tikə. tikü
ka
. tikir. çart
ka
. bölək. bölük.
buçuq
ka
. bıçuq
ka
. parça. parsa.
1.
kəsik. kəs. kəsik. parça.
-
kəsəklə qoğmaq: kəsləmək.
2.
gədik. kərtük. kəmrük
ka
.
qəsəl
:
kəsəl.
1.
sökəl
ka
. kəsil. iğlik. iğçil
ka
. xəstə.
2.
acıqlıq
ka
. ağrı. dərd.
man.
qəsik
:
kəsik
.
1.
buçuq
ka
. bıçuq
ka
. parsa. parça.
.
gədik. kərtük.
kəmrük
ka
.
2.
kəsək. kəs. kəsik. parça.
3.
kəsək. kəs
ka
. çart
ka
.
parça. parsa. tikə. tikim. tikü
ka
. tikir. bölək. bölük. buçuq
ka
.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
416
http://WWW.TURUZ.COM
bıçuq
ka
.
4.
parçalanmış hər şeyin yarısı. buçuq. bıçuq
ka
.
5.
tüpi.
turpılmış. biçik. qıssa. güdə.
qəsik
: kəsik. turpilmiş.
qəsil
:
kəsil
kəsəl. sökəl
ka
. iğlik. iğçil
ka
. xəstə.
qəsiləcək:
kəsiləcək
. toxumluq.
qəsilqən:
kəsilqən
ka
. qırılan.
qəsilmə
:
kəsilmə
.
üzüqlük
ka
.
qəsilmək:
kəsilmək.
kəslinmək
ka
. qırqılmaq. qısaltılmaq. utrulmaq
ka
.
bıçılmaq
ka
. büqülmək
ka
. üzlükmək.
qəsim
:
kəsim
.
1.
biçim
ka
. dilim.
- bir kəsim ot: bir orum ot: bir oraqta
çıxarılan ot.
2.
örum. hörüm. urum. dəsdə.
- bir örüm ot:
bi kəsim
ot. bir oraqta biçilən ot
qəsiĢmək:
kəsiĢmək
. ütrüşmək
ka
. biçişmək. bıçışmaq. ayrışmaq.
qəsqin
:
kəsgin.
1.
titrü
ka
. didik. dik. acıq.
1.
bilənmiş. yitik
ka
.
qəsqü
ka
: kəsəcək nəsnə.
qəsqüq
ka
:
kəskük
. qısquc. həlqə. tuğ. tuğla. köpəyin boynuna keçirilən
təsmə.
qəsləmək
ka
: kəsəklə qoğmaq.
qəslik
: kəslik. qıtlıq. yoxluq.
qəslinçü
ka
: sarı kələr.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
417
http://WWW.TURUZ.NET
qəslinmək
ka
: kəslinmək
. qurtulmaq
. bundan nəru kəslinir: bunda
yana, sonra qurtulur.
qəsliĢmək
ka
:
kəsliĢmək
ka
.
kəsilip ayrılmaq.
qəsmək
:
kəsmək.
1.
igəşmək
ka.
əğələmək. yontmaq. tıraşlamaq.
2.
kərtmək. qartamaq
ka.
qırmaq. açmaq. qazmaq.
3.
sıturmaq
ka.
sımaq. qırmaq. tomurmaq. yamurmaq
ka
. yığmaq.
4.
biçmək.
vurmaq. urmaq. ormaq
ka
.
qəsmə
ka
:
kəsmə
ka
.
1.
enli kəsgin uclu ox təmrəni.
2.
ensiz uzun nizə.
3.
pərçəm. kakil. zülüf.
4.
pərçəm. alna axan saç bölümü. -
kəsmələrin kəstimiz.
qəsmələnmək
ka
:
kəsmələnmək
ka.
kəsmə, pərçəm buraxmaq. kakilllənmək.
qəsmik
:
kəsmik
. tübün. tüpün
ka
.
- qəsmikli: - tüpünlük tarıq
ka
: kəsmikli
buğda.
qəsrük
:
kəsrük
. kəsürgə
ka
. dağarcıq. xalta. xaral. qap.
qəstəm
:
kəstəm
ka
.
1.
ka
çağrılmamış qonağa verilən yeməksiz içgi,
içməli. yeməksiz içgili qonaqlıq.
2.
ayaq üstü, yüngül
yeməkxana. (
restarana
qarşıt
).
qəstər
:
kəstər
ka
. saxsı qab.
qəstirmək: qıydırmaq. qırdırmaq: sıturmaq
ka
. kəstürmək
ka
.
qəstürmək
ka
: kəstirmək.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
418
http://WWW.TURUZ.COM
qəsürgə
ka
:
kəsürgə
ka
.
kəsrük
. qap.
1.
dağarcıq. xalta. xaral.
2.
qutu. sandıq.
cə'bə.
-
yıparlıq kəsürgüdən yıpar gedər, iyi qalır.
qəsürgü :
kəsürgə
ka
.
kəsrük
. dağarcıq. xalta. xaral. qap.
qəĢ
:
kəĢ
. yağsız, quru pənir. ayran süzməsi. süzmə
ka
.
qəĢqul
:
kəĢqul
<
qapşularğaq: zayıf. ərköyün. armas: tarmas. ərincək.
qəĢqül
:
kəĢgül
. çaşqal
ka
. çanaq. çömlək.
qəĢniz
:
gəĢniz
. sibüt
ka.
qəĢür
:
kəĢür
. qizri
ka.
gəzər. sarıq turma, tırp.
qəĢür
ka
:
kəĢür
ka.
g
əzər. gizri. sarıq turma, tırp.
qətdəmək : qətdəyib yığmaq. qadırmaq
ka
. qayırmaq.
- süsin qətdədi:
qoşunun topladı.
qətən
:
kətən
1.
- kətən tuxumı: yitim
ka
.
2.
qətən
.
qatan
.
zəhmət. mehnət.
qınaq. sıxıntı. əzab. -
kətən gördü, kərəki üzdü.
qətqi
ka
:
gətgi
.
gətik
.
gədik
. dar incə bel.
- gətik at: beli incə, yanı enli at.
qətləmək : büküşmək
ka.
büqmək. qaytarmaq.
qətmək :
gedmək. (
t < > y
)
qəymək.
qətmək
:
kətmək
ka
. qatmaq. geymək
. - ər donun kətdi.
qətmən
ka
:
kətman
.
kərmən
. qazma.
qətrəkeĢ: aqıtaç. arqaçıq
ka
. tamıtac. damac.
qətü
ka
.
:
gətü
.
gəytü
. çolaq.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
419
http://WWW.TURUZ.NET
qəv
:
gəv
.
kəv
.
1.
açmaq işi.
- kövrək, kövər: həzm olunan: nuş olunan.
- sağ su: gəv kövrək, kövər (quvara) su.
2.
yavaş. yumşaq. xəfif.
qəvçi
ka
. :
kəvçi
.
kəviç
. ölçəv. ölçü qabı.
qəvək
ka
:
gəvək
ka
. (
burun
,
qulaq
) daki qıqırdaq. gəmircik. quzruf.
qəvəl
ka
:
kəvəl
.
1.
yumşaq, uyuq qılıqlı.
- kəvəl at: yorqa at. minik verən at.
(
>
köhər).
1.
kəvgi. boşluq. puçluq. zayıflıq.
qəvəlmək
ka
:
kəvəlmək.
gəvşəmək. zayıflamaq. çeynənmək.
- kəvəlməsin
gücün sənin. - yava yağı, kül başıva ələnsin, gücün sənin kəvəlsin.
qəvər
: kəvər. (
gəvmək: çeynəmək).
gənəlliklə ot alağa verilən addır.
özəlliklə "
soğzu
" deyilən yeməli göy.
qəvəzə
: -
gəvəzəlik edmək: satulamaq
ka
. faydasız söz söyləmək.
qəvəzə
:
gəvəzə
. sözənqri
ka.
əngə verən. danışqan. munqan
ka
. mınğ
mınğ edən. boş boğaz.
qəvəzəlik: -
gəvəzəlik edmək: yanşatmaq. yanğşatmaq
ka
.
qəvgi
:
kəvgi.
kəvəl. boşluq. puçluq. zayıflıq.
qəviç
:
kəviç
. kəvçi. ölçəv. ölçü qabı.
qəvik
:
1.
orunc
ka
. urunc. ışıq. açaq. rüşvət.
- qara bulutu yel açar, urun
bilə il açar: rüşvət düğün açar.
2.
kəvik. zayıf.
qəvilmək :
kəvilmək.
gəvəlmək. gəvşəmək. zayıflamaq.
- kəvilməsin
gücün sənin.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
420
http://WWW.TURUZ.COM
qəvir
:
kəvir
(
<
qarqaq
ka
.
kəkrək. qaqraq
). kəvilmiş, boşalmış yer. lüt.
qəvqək
:
kəvgək
ka.
kəfgək
ka.
pəltək. kəkəmə kimsə.
qəvqin
:
gəvgin
Dostları ilə paylaş: |