~ 413 ~
müəssisə yaradıldı. Bir qədər sonra bu Ģərablar Krımın cənub
sahillərində – Ay-Danildə və AluĢtada da hazırlanmağa baĢlandı.
Lakin bu dövrdə Ģampan Ģərabçılığı həvəskarlıq və təcrübə
xarakteri daĢıyırdı. XIX əsrin ortalalarında Krımda Ģampan
istehsalı ümumiyyətlə dayandırıldı.
Rusiyada Ģampan Ģərabları istehsalının dirçəliĢi vətənpərvər
Ģərabçı L.S.Qolitsinin adı ilə bağlıdır. O, XIX əsrin 90-cı illərində
Krımda Ģampan istehsalını təĢkil etdi. L.S.Qolitsin Fransanın Ģam-
pan Ģərabçılığını öyrənərək belə nəticəyə gəldi ki, Rusiya Ģampanı
Fransa Ģampanı ilə müsabiqəyə girə bilər və o, bunu öz iĢi ilə
sübut etdi. Belə ki, onun 1900-cü ildə Beynəlxalq Paris sərgisinə
təqdim etdiyi «Novıy svet» markalı Ģampan ən yüksək mükafat –
Qran-Pri aldı. Lakin Ģampan Ģərabçılığı Krımda hərtərəfli inkiĢaf
tapmadı. ġərabçılar və vilayət rəhbərliyi Krımı desert Ģərablar üzrə
ixtisaslaĢdırmağı qərara aldıqdan sonra, yeni Ģampan rayonu
tapmaq əsas məsələ kimi qarĢıya qoyuldu. Bu yer Qara dənizin
sahilində, Novorossiyskidən 20 km məsafədə olan Abrau-Dyurso
oldu. Seçmənin düzgün nəticəsi sonralar özünü göstərmiĢ oldu.
ġampan hazırlamaq üçün gözəl torpaq-iqlim Ģəraitinə malik olan
Abrau-Dyurso Rusiyanın Ģampan istehsalında əsas mərkəzi oldu.
Krımdan baĢqa keçən yüzillikdə Ģampan istehsalına Gürcüs-
tanda (Rusipiri kəndi, Kutaisi Ģəhəri) və Odessada baĢlanmıĢ, lakin
lazım olan səviyyədə inkiĢaf etdirilə bilməmiĢdir.
XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda Ģampan almaq üçün
təcrübələr qoyulmuĢ və ilk dəfə 1935-ci ildə BayanĢirə üzüm
sortundan təcrübi Ģampan partiyası hazırlanmıĢdır. 1936-1937ci
illərdə Xanlar Ģərab zavodunda (indiki Göygöl Ģərab zavodu) Ģam-
pan Ģərablarının sənaye istehsalına baĢlanmıĢ və burada indi də
butulka üsulu ilə Ģampan istehsal edilməkdədir.
17.1.2.
Şampan
üçün üzüm sortları
ġampan Ģərab materialı hazırlamaq üçün, elə üzüm sortlarından
istifadə olunmalıdır ki, onlar Ģampan istehsalı üçün tövsiyə edilmiĢ
~ 414 ~
olsun.
Ağ Ģampan Ģərab materialı üçün nəzərdə tutulan üzüm sortları
yığıldıqda aĢağıdakı tələblərə cavab verməlidir: ġəkərliyi 16-19%,
titrləĢən turĢuluğu 8-11 q/dm
3
; Qırmızı üçün, Ģəkərliyi 17-20% və
titrləĢən turĢuluğu 7-10 q/dm
3
olmalıdır. QarıĢıq sortlardan Ģampan
Ģərab materialı hazırlamaq qadağandır. Bundan baĢqa kondisiyaya
uyğun olmayan, əzilmiĢ və xəstələnmiĢ üzümdən də Ģampan Ģərab
materialı hazırlamaq olmaz.
MDB ölkələri üzrə Ģampan Ģərab materialı hazırlamaq üçün
aĢağıdakı üzüm sortları tövsiyə olunur: qara Pino, ġardone, ağ
Pino, boz Pino, reyn Rislinqi, Aliqote, çəhrayı Traminer, Silvaner,
yaĢıl Sovinyon. Elə üzüm sortları da vardır ki, onlar MDB-nin
ayrı-ayrı ölkələrində ağ oynaq Ģərablar alınması üçün icazəlidir:
Puxlıyakovski, ġampançik (Rusiya Fedarasiyası, Rostov vilayəti);
ağ Fetyaska (Moldova, Ukrayna); Siska, Çinuri, Msvani, Qoruli
Msvani (Gürcüstan); BayanĢirə (Ağ Ģirə, Bananu) (Azərbaycan,
Özbəkistan, Tacikistan); Kulcinski (Qazaxıstan, Özbəkistan,
Qırğızıstan, Ukrayna); Soyaqi (Özbəkistan).
Uzaq xaricdə ağ oynaq Ģərablar aĢağıdakı üzüm sortlarından
hazırlanır: Pino nuar, Rislinq, ağ Pino, Aliqote, Trebyano, Nuratus,
Durello, Fiano və b. (Ġtaliya); Virua, Makabeo, Ksarello, Morastel,
QrenaĢ, Malvaziya və b. (Ġspaniya); reyn Rislinqi, Silvaner,
Elblinq sortları kupajda Fransız sortları olan ġabli, Sovinyon, ġinio
və Ġtaliya sortları Trebyano və Durellodan alınan Ģərab material-
larından istifadə edilməklə (Almaniya); Pino qrupu, Semilyon,
Sovinyon, Rislinq, ġardone, Kolombar, Fol blanĢ, Delaver,
Niaqara və b. (ABġ); Dimyat, Qımza, Aliqote, Rislinq, ġardone,
Yuni blan və b. (Bolqarıstan); italiya Rislinqi, Silvaner, ġardone,
ġasla, Ezerio və b. (Macarıstan). Ġsrail və Avstraliyada əsasən
ġardone və Pino nuar sortlarından istifadə olunur.
Torpaq-iqlim Ģəraitinə gəldikdə, Ģampan Ģərab materialı üçün
yüksək temperatur və əhəngli torpaqlar əlveriĢlidir. Yüksək
temperaturda zərif süfrə Ģərabı, üzüm Ģirəsi, Ģampan və konyak
Ģərab materialı alınır (4100- 4300°C).