www.ziyouz.com kutubxonasi
33
esa unga yetishgay, degan kalomining ma’nosi ayon bo‘ldi.
Hammamiz ham bor narsalarimizni— bu ekin-tikin bo‘ladimi yoki hayotimizmi— yo‘qotib
qo‘yishdan qo‘rqamiz. Biroq bu qo‘rquv vaqtinchalik, ammo bir narsani tushunib yetish
lozimki, bizning qismatimizni ham, olam taqdirini ham bitta qo‘l bitgan.
Ba’zan yo‘lda ikkita karvon duch kelib qolardi. Shunda bir karvondagi yo‘lovchilarda
ikkinchisidagi odamlar muhtoj bo‘lgan narsalar topilmay qolmasdi. Chindan ham bu
olamdagi kechmishlar bari bir qo‘l bilan bitilganday go‘yo. Tuyakashlar bir-biriga qum
bo‘ronlari haqida gapirib berishar va gulxanni qo‘rg‘alab o‘tirishib, o‘zlari kuzatgan
sahroning injiqliklaridan gurunglashardi.
Gohida gulxan atrofidagi gurungga chetdan g‘alati-g‘alati badaviylar ham kelib
qo‘shilardi, ular karvon borayotgan yo‘lni ipidan ignasigacha bilishardi. Ular qaerda
qaroqchilardan va johil qabilalardan ehtiyot bo‘lish kerakligini uqtirishar, keyin esa
qanday paydo bo‘lishgan bo‘lsa, xuddi shunday zim-ziyo tunga singib jimgina g‘oyib
bo‘lishardi.
Shunday oqshomlardan birida Santyago bilan angliyalik o‘tirgan gulxan oldiga tuyakash
keldi.
— Qabilalar o‘rtasida urush bo‘layotganmish, xabar kelayapti, — darakladi u.
O‘rtaga cho‘kkan og‘ir jimlikdan Santyago chindan xavotir paydo bo‘lganini his etdi. U
yana bir bor so‘zsiz Umum Tilini tushuna olishiga ishonch hosil qildi.
Jimlikni, bu xatar karvon uchun qanchalik xavotirli ekanini aytib, angliyalik buzdi.
— Sahro ichkarisiga kirganingdan so‘ng, tamom, orqaga yo‘l yo‘q, — javob qildi
tuyakash. — Demak, faqat oldinga yurish kerak. Qolgani Ollohning qo‘lida, Uning o‘zi
bizni balo-qazodan asraydi. Maktub, — deb gapiga sirli so‘zni qo‘shib qo‘ydi-da, nari
ketdi.
— Karvonning ahvoliga e’tiborsiz qarab, sen noto‘g‘ri qilayapsan, — dedi Santyago
angliyalikka. — Zehn solib qara: qancha aylanma yo‘llardan yurmasin, karvon baribir
manzildan chalg‘imay ketayapti.
— Sen esa kitob o‘qimay bekor qilayapsan, dunyo nima,
dunyoda nimalar bo‘layapti — bexabar qolayapsan, — javob qildi angliyalik. —Bu
ma’noda kitoblar karvonlarga o‘xshaydi.
Odamlar endi, xuddi ulovlarday, qichab yurishardi. Agar oldinlari ular kunni jim yurib
o‘tkazishgan, faqat dam olishga qo‘nishganda gulxan atrofida gurunglashgan bo‘lsa, endi
oqshomlari ham churq etishmasdi. Sarbon gulxan yoqishni man etdi: olov qaroqchilar
e’tiborini tortishi mumkin.
Sovuqdan saqlanish uchun yo‘lovchilar tuyalar va otlarni qo‘rg‘alab terib qo‘yishar,
o‘zlari esa shu doiraning ichida uymalashib cho‘zilishardi. Sarbon qo‘riqchilar tayinlardi,
ular qo‘llarida qurol bilan qo‘nalg‘ani qo‘riqlashardi.
Bir oqshom angliyalikning uyqusi qochdi. U Santyagoni chaqirdi va ular qo‘nalg‘a
atrofida aylanib yurishdi. To‘lishgan oy nur sochib turardi va Santyago unga o‘zining
butun kechmishini aytib berishga qaror qildi.
Uning ko‘rgan-kechirganlaridan angliyalikka, ayniqsa, billur sotiladigan do‘konda savdo-
sotiqning bo‘zbola ishlay boshlagach qizib ketgani juda ma’qul bo‘ldi.
— Mana, dunyoni harakatlantiradigan kuch, — dedi u. — Alkimyoda bu Olam Qalbi deb
ataladi. Agar biror narsani butun borlig‘ing bilan xohlasang, shunda Olam Qalbiga
uyg‘unlashasan. Unda esa juda katta qudrat mujassam.
Shunday deb u qo‘shib qo‘ydi: qalb faqat odamlarga xos xususiyat emas, olamdagi
jamiki unsurlarda — u toshmi, giyohmi, hayvon yoki hatto fikrmi — barisida qalb bor.
— Barchasi, yerda neki mavjud, doimo o‘zgarib turadi, chunki yerning o‘zi — tirik va