O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot univеrsitеti r. D. Alladustov, A. J. Xo„jamurodov
Investorlar, ularning siyosati va moliya bozoridagi roli
Yüklə 1,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3. Investorlar, ularning siyosati va moliya bozoridagi roli
Investorlar – bu qonunchilikda belgilangan tartibda moliyaviy resurslarni investitsiyalar tarzida emitentlarning moliyaviy instrumentlariga yo‗naltirish maqsadida moliya bozoriga chiqaruvchi shaxs va organlarlar. Keng ma‘noda investor bo‗lishi mumkin shaxs va tashkilotlarga quyidagilar kiradi: davlatning boshqaruv va hokimiyat organlari, xalqaro moliyaviy tashkilotlar, yuridik va jismoniy shaxslar. 76 Investitsion resurslarni moliya bozori imkoniyatlaridan foydalangan holda yo‗naltirish investorlarning eng asosiy maqsadiy vazifasi hisoblanadi. Uning boshqa vazifasi – o‗zining investitsion faoliyati jarayonida investitsiyalarini daromadliligi oshirib borish va risklilik darajasini pasaytirishdir. Bunda moliya bozori investorning vazifalarini va investitsion siyosatini samarali amalga oshirishida, yetarli darajada rivojlangan bo‗lishida katta rol o‗ynaydi va muhim funksiya bajaradi. Investorlarni quyidagi belgilarga asosan tasniflash mumkin: 1. Tashkiliy-huquqiy shakli bo‗yicha: davlat tashkiloti (davlat boshqaruvi va hokimiyati organi), turli mulkchilik asosidagi yuridik shaxslar, jismoniy shaxslar (fuqarolar va vaqtinchalik fuqarolik huquqiga ega emaslar). 2. Faoliyat yo‗nalishi bo‗yicha: individual va institutsional bo‗lgan davlat, xalqaro va nodavlat moliyaviy institutlar va nomoliyaviy tashkilotlar, jismoniy shaxslar. 3. Investitsion vositalari bo‗yicha: pul, valyuta, kredit, mulk, tovar-hom ashyo, qimmatli qog‗ozlar va h.k. resurslariga ega bo‗lgan investorlar. 4. Investitsion siyosati bo‗yicha: davlatning iqtisodiy siyosatini (monetar, budjet-soliq) yurituvchi vakolatli tashkilotlar, xalqaro iqtisodiy siyosatni yurituvchi tashkilotlar, investitsion siyosat yurituvchi shaxslar. 5. Milliyligi bo‗yicha: rezidentlar (ichki) va norezidentlar (tashqi). 6. Investitsion potensiali bo‗yicha: katta (institutsional, strategik), o‗rta va kichik (minoritar) hajmda investitsiyalarni yo‗naltiruvchilar. 7. Riski bo‗yicha: yuqori, o‗rta va kamriskli investorlar. 8. Strategiyasi bo‗yicha: agressiv, konservativva ularning gibridiga asoslangan investorlar. 77 9. Investitsiyalar turlari bo‗yicha: portfel, to‗g‗ri investitsiyalar qiluvchi investorlar. Portfelli investorlar spekulyativ-portfel va strategik-portfel turida bo‗lishi mumkin. 10. Investitsiya muddati bo‗yicha: qisqa, o‗rta va uzoq muddatli investorlar. 11. Sektorga yo‗nalganligi bo‗yicha: - davlat sektoriga investitsiya qiluvchilar; - bank va moliya sektoriga investitsiya qiluvchilar; - ishlab chiqarish sektoriga investitsiya qiluvchilar; - ijtimoiy sektorga investitsiya qiluvchilar va h.k. Jismoniy shaxs bo‗lgan investorlar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda investitsion faoliyat yuritadi. Yuridik shaxs bo‗lan investorlar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tuziladi, faoliyat yuritadi, reorganizatsiya qilinadi va tugatiladi. Ma‘lum bir mamlakatga nisbatan rezident va norezidentlar hisoblangan investorlar o‗sha mamlakatda o‗rnatilgan qonunlar doirasida investitsion faoliyat yuritadilar. Bu faoliyat doirasida bunday investor investitsiyalarini orttirish (kamida saqlab qolish) siyosatini amalga oshiradi. Ushbu siyosat investorning ahvoliga va turiga qarab agressiv va konservativ, strategik va portfel bo‗lishi mumkin. Investorlarga qo‗yiladigan asosiy talablar: transparentlilik, mahfiylilik, ishonchlilik, barqarorlik, raqobatbardoshlilik, moliyaviy xavfsizlik, faollilik asosida o‗z investitsiyalarining likvidlilik, daromadlilik, risksizlilik va bazisiga nisbatan ekvivalentlilik darajasini ta‘minlashdan iborat. Odatda, investorlar risklarga moyil bo‗ladilar, ularning hatti-harakatlari refleksiv bo‗lib, bozordagi investitsion muhitga va bozor konyunkturasiga bog‗liq bo‗ladi. 78 Mamlakatdagi investorlarning faollilik darajasi moliya bozorida va umuman iqtisodiyotda muhim ahamiyatga ega bo‗lib, bu indikatorni (F) baholash uchun quyidagi mezonni (kriteriyni) qo‗llash mumkin: Yüklə 1,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|