Ziyoda masharipova

Mastu bexudlik bila umrungni o‘tkazding darig‘,
Ey ko‘ngul, mundin beri bo‘l bir nima hushyorroq.
Mas-tu-be-xud / lik-bi-la-um / rung-ni-o‘t-kaz / ding-da-rig‘,
Fo-i-lo-tun / fo-i-lo-tun
/
fo-i-lo-tun / fo-i-lun
- V - - / - V - - / - V - - / - V -
Ey-ko‘-ngil-mun / dm-be-ri-bo‘l / bir-ni-ma-xush / yo-r-roq
Fo-i-lo-tun /fo-i-lo-tun
/
fo-i-lo-tun / fo-i-lun
- V - - / - V - - / - V - - / - V -
Kuzatganimizdek, she’rda ritm-ohang baytdagi ruknlam i tashkil et-
gan cho'ziq “ - ” va qisqa “ V ” hijolaming bir tekisda takrorlanishidan 
hosil bo ‘lib, bu ohang o ‘z navbatida rukn deb nomlangan hijolaming 
turli ritmik guruhlariga tayanadi.
Ruknlar hijolaming miqdori va sifatiga (cho‘ziq-qisqaligiga) qarab 
sakkiz aslga b o‘linadi va ulaming har biri maxsus nom bilan yuritiladi:
1. faulun - uch hijoli rukn: 
fa-u-lun;
2. foilun - uch hijoli rukn: 
fo-i-lun;.
3. foilotun - to ‘rt hijoli rukn: 
fo-i-lo-tun;
4. m afoiylun - to‘rt hijoli rukn: 
ma-fo-iy-lun;
5. m a f’ulotu - to‘rt hijoli rukn: 
maf-u-lo-tu;
6. m u sta f’ilun - to ‘rt hijoli rukn: 
mus-taf'-i-lun;
7. m utafoilun - besh hijoli rukn: 
mu-ta-fo-i-lun;
8. m afoilotun - besh hijoli rukn: 
ma-fo-i-lo-tun.
Mana shu sakkiz ruknning turlicha birikishidan bahrlar vujudga ke- 
ladi. Bahrlar esa, aruz tizimidagi she’r o ‘lchovlarining asosi hisoblanadi. 
Ruknlar o ‘zgarishsiz takrorlansa, solim (asliy), ruknlaming takrorla- 
mshida o‘zgarishlar paydo bo‘lsa tarmoq (far’iy) bahrlari hosil b o ‘ladi.
Aruz tizimining bir-biriga yaqin vazn turkumlari bo ‘lib, bu turkum- 
lar 
bahr
deb nomlangan. Bahrlar asllaming va far’laming takroridan 
yoki bir-biriga aralashtirib olinishidan vujudga keladi. Bu haqda Ali­
sher Navoiy 'Mezon ul-avzon”da shunday deb yozadi: