Азярбайъан республикасы дахили ишляр назирлийи
Yüklə 430,35 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
16 iyun 1870-
ci il şəhər islahatının 1878-ci ildə Şimali Azərbaycanda tətbiqi. 16 iyun 1870-ci ildə şəhər idarə orqanlarının təşkili haqqında «Şəhər Əsasnaməsi» verildi «Şəhər Əsasnaməsi», ilk növbədə yalnız Rusiya imperiyasının Avropa hissəsindəki quberniyalarda, Sibirdə və Bessarabiyada tətbiq edildi. İmperiyanın digər bölgələrində islahatın keçirilməsi Daxili İşlər Nazirliyinin «yerli vəziyyəti nəzərə almaq» şərtlərində verəcəyi qərarla müəyyənləşməli idi. XIX əsrin 70-ci illərində Azərbaycanda şəhər statusuna malik olan 10 şəhər vardı. Azərbaycan şəhərlərində ictimai idarə sistemi mövcud deyildi və şəhər təsərrüfatı polisin ixtiyarında idi. 16 iyun 1870-ci il şəhər islahatı burjua xarakterli islahat idi və islahat şəhərlərin idarə olunmasına ictimai qüvvələrin cəlb edilməsini nəzərdə tuturdu. İslahatın keçirilməsinin səbəblərindən biri şəhərlərin iqtisadi həyatında artıq həlledici rol oynayan sənayeçilərin, sahibkarların ölkənin, şəhərlərin ictimai-siyasi həyatında fəal iştirak etmək niyyəti ilə bağlı idi. Odur ki, hökumət yeni formalaşan burjua cəmiyyətinin təbiətinə uyğun olaraq şəhər əhalisinin bütün təbəqələrinin iştirakını təmin edən islahat keçirir. Şəhər islahatının əsas mahiyyəti şəhər əhalisinin və ictimai təşkilatların şəhərin həyatının müxtəlif sahələrində fəal iştirakını təmin etməkdən ibarət idi. 16 iyun 1870- ci il şəhər Əsasnaməsinə görə, şəhər Dumasına seçkilərdə yalnız kişilər 9 iştirak edə bilərdilər, qadınlar səs vermək hüququndan məhrum olduqları üçün seçkidə iştirak etmirdilər. Səsvermə hüququna 25 yaşına çatan və şəhər rüsumunu ödəyən və müəyyən əmlak senzinə malik olan kişilər malik idilər. Bundan başqa, şəhər vergisi ödəyən cəmiyyətlər, yoldaşlıqlar, müəssisələr də seçki hüququna malik idilər. Şəhər rüsumunu ödəyənlərə daşınmaz əmlak sahibləri, ticarət və sənaye müəssisələri sahibləri, tacir, sənətkar və arşınmalçı şəhadətnamələri olan şəxslər aid edilirdi. Şəhər Əsasnaməsinə görə seçicilər ödədikləri şəhər vergisinin həcminə uyğun olaraq 3 senz qrupuna bölünürdülər və hər bir qrup şəhər Dumasına seçiləcək deputatların –qlasnıların 1/3-ni seçməli idi. Şəhər Dumasına cəmisi 79 qlasnı seçilməli idi. Azərbaycanda 1870-ci il Əsasnaməsi verildiyi ildə tətbiq edilmədi. Rusiya dövləti Cənubi Qafqazda, o cümlədən Azərbaycanda islahatı gec keçirdi. İslahat haqqında sərəncam elan edilikdən sonra Qafqaz canişini Bakı və Yelizavetpol qubernatoru islahatın onların rəhbərlik etdikləri quberniya şəhərlərində həyata keçirilməsi haqda öz mülahizələrini bildirmək göstərişi verir. Bakı qubernatoru Kolyubyakin sorğuya cavabında Bakı quberniyası şəhərlərində islahatın mümkün qədər gec tətbiq edilməsini lazım bildiyini söyləyir. Qubernator bunun səbəbini belə şərh edirdi: 1) yerli əhalidə guya «özünü idarə vərdişləri» olmamışdır, odur ki, Şəhər Əsasnaməsi onlar üçün qeyri-məqbuldur; 2) guya yerli əhali-tuzemlər daxili Rusiya quberniyalarının çatdığı inkişaf haqqında heç bir təsəvvürə malik deyilmişlər, guya əhalinin ərzaqla təminatı, sağlamlığının qorunması, kredit müəssisələrinin təşkili, xeyriyyə cəmiyyətləri və xəstəxanaların və həmçinin teatr, kitabxanaların təşkili barədə onların heç bir təsəvvürü yoxdur; 3) guya şəhər əhalisi üçün islahatın keçirilməsi ilə əlaqədar olaraq yaranacaq əlavə xərcləri ödəmək çətinlik törədər. Bakı qubernatoru Kolyubyakin şəhərlərin əvvəllərdə olduğu kimi polislər tərəfindən idarə edilməsinin saxlanılmasını təklif edirdi, polis idarəsi nəzdində məsləhətçi bir orqan kimi şəhər Dumasının yaradılması ona görə daha məsləhətli olardı. Özü də, məhdud çərçivədə həyata keçirilməli olan bu islahat yalnız Bakı şəhərində tətbiq edilməli idi. Bakı quberniyası şəhərlərindən ancaq Bakı şəhərində Şəhər Əsasnaməsinin məhdud, dar çərçivədə həyata keçirilməsinin zəruriliyini qubernator Qafqaz canişininin sorğusuna cavabında bildirmişdi. Yelizavetpol qubernatoru da «yerli əhalinin geriliyi və inkişafdan son dərəcədə geri qalmasına» istinad edərək Şəhər Əsasnaməsinin quberniyada tətbiq edilməsinin «qəti əleyhinə olduğunu» sorğuya cavabında bildirmişdi və mövcud qaydanın-yəni şəhər təsərrüfatının polis idarəsi vasitəsilə idarə olunmasının saxlanılmasını lazım saymışdı. Yelizavetpol qubernatoru bunu həmçinin «əhalinin azsaylılığı» və şəhər rüsumlarının ağırlığı ilə izah edirdi. Beləliklə, Cənubi Qafqazın rəsmi dairələri ölkənin idarə edilməsində hərbi-polis metodlarının saxlanılmasında israrlı olduqlarını bir daha sübut edirdilər. 16 iyun 1870- ci il Şəhər Əsasnaməsinin Cənubi Qafqazda tətbiqi məsələsi 1874-cü il oktyabrın 28-də Dövlət Şurasında müzakirə edilir və islahatın tətbiqi canişinə həvalə edilir və onun üzərinə qoyulur. 1870-ci il Şəhər Əsasnaməsi 1878-ci ildə yalnız Bakı şəhərində tətbiq edilir, özü də ancaq şəhərin sərhədləri və şəhərə ayrılan «örüş» yerləri çərçivəsində. Bakı şəhərinin zavod- mədən zonası şəhər ərazisinə daxil edilmirdi, odur ki, islahat oraya tətbiq 10 edilmirdi. Bakı şəhər dumasına seçkilər 6-9 dekabr 1877-ci ildə keçirilir, şəhər əhalisi şəhər vergisini ödəmə miqdarına uyğun olaraq 3 qrupa bölünmüşdü: I qrup - Yüklə 430,35 Kb. Dostları ilə paylaş:
|