B. E. Turayev, X. Isayev, G. O. Akbarova tabiiy fanlarning

N. Viner
(1894—1964) hisoblanadi, u 1948-yilda 
“Kiber­
netika”
kitobini bosmadan chiqardi.
Bu fanning hikmati shundaki, u tizim ning moddiy tuzilishini va 
strukturasini emas, balkim m azkur turdagi tizim ning ish natijasini 
o ‘rganadi. K ibernetikada birinchi boTib, “qora sandiq” tushuncha- 
si ta ’riflanadi. N. Vinerning fikriga k o ‘ra u “kirish potensialining 
hozirgi va o'tm ishi ustida m a’lum operatsiyani amalga oshiruvchi 
struktura haqida biror m a’lumotga ega boMishimiz shart em as” .
Informatsiya va matematika so‘zlarining qo'shilishidan -
infor-
matika
hosil bo‘ldi. Kibernetika informatsiya va tizimning boshqa xa- 
rakteristikalari orasidagi bog’lanishlarni aniqlaydi. Entropiya oshishi 
bilan informatsiya kamayadi (chunki barqarorlashish sodir bo‘ladi)
59

---

va aksincha. Informatsiyaning entropiya bilan bog‘liqligi ayni paytda 
uning energiya bilan bog‘lanishidan dalolat beradi.
Energiya (grekcha “faoliyat”) - mexanikaviy, issiqlik, elektro- 
magnit, kimyoviy, gravitatsion va yadroviy shakldagi turli harakat 
va o ‘zaro ta’sirlashuvlarning umumiy miqdoriy xarakteristikasidir. 
Informatsiya o ‘z navbatida tizimlarning turli-tumanlik darajasini 
xarakterlaydi. Bu ikki fundamental parametrlar nisbatan bir-biridan 
ayri holda mavjud bo‘ladi. M a’lumot uzatuvchi signalning aniqligi 
shu signalni uzatish uchun ishlatiladigan energiya miqdorining katta- 
ligiga bog‘liq emas. Shunga qaramay energiya va informatsiya o ‘zaro 
bogiiqdir. Viner shunday misolni keltiradi: 
“Miyadan qaytib keta-
yotgan qon unga oqib keluvchi qonga nisbatan gradusning ulushlari
miqdorida issiqroq bo ‘ladi
” .
Kibemetikaning asosiy qonunlaridan biri - bu