Bakı-2012 Elbrus Şahmar «Qusar beşiyim mənim»

-  Bildiyimə  görə  1993-cü  ilin  yaz  aylarının  bir  günü 
qardaş  Dağıstandan,  o  zamanın  ifadəsilə  desək,  bir  qrup 
ekstremistlər,  yaxud  sadvalçılar  və  ya  onların  təsiri  altına 
düşmüş  ipə-sapa  yatmayan  böyük  bir  insan  axını  Samur 
çaymdakı  sərhəd  körpüsündən  keçib  iğtişaş  salmaq  niyyə­
tində  olduqları  bir  məqamda  ən  əvvəl  onları  qarşılayan  və 
yetərli söz deyən siz olmusunuz.
Zeynəddin  müəllim,  xahiş  edirəm  ki,  o  hadisəyə  açıq­
lama verəsiniz.
_________________________________
Qusar beşiyim rronim
141

---

-  1993-cü ilin  may ayı  idi.  tşdə idim.  Prezident apara­
tından  zəng  edib  böyük  bir  narahatçılıqla  baş  verə  bilə­
cək  hadisəni  mənə  xəbər  verdilər.  Və  biz  dörd  rayonun  - 
Qusar,  Quba,  Xaçmaz,  Dəvəçi  (Şabran)  icra  hakimiyyəti 
işçiləri,  hüquq-mühafizə  orqan  əməkdaşları,  adı  çəkilən 
sərhədə  getdik.  Ən  əvvəl  sərhəddə  yaxın  təpələrin  birinin 
arxasından  sərhəddi  müşahidə  etdik  və  gördük  ki, 
«Sadval»çı general  Mühiddin Qəhrəmanov başda olmaq­
la,  təxminən  üç  min  insan  axını  sərhəddi  keçməkdədir. 
Onların  arxalarınca  da  maşın  karvanı  gəlirdi.  Bizsə cəmi 
250-300  nəfər  olardıq.  Mən  üzümü  özümüzünkülərə 
tutub  fikirlərini  soruşdum.  Bayaq  adlarını  çəkdiyim 
rayonann  icra  başçılarından  biri  və  başqa  bir  neçə nəfər 
dedi  ki,  onlara  atəş  açaq.  Ən  azı  ona  görə  ki,  dövlət 
sərhədi  pozulur.  Mən  acı-acı  gülümsəyib  bizimkilərdən 
soruşdum,  deyin  sizlərdə  nə  qədər  silah  var?  Hesablayıb 
dedilər  ki,  cəmi  14-15  dənə,  onun  da-çoxu  tapançadı. 
Dedim  ki,  ən  əvvəl  biz  bura  savaşa  gəlməmişik,  gəlmişik 
sülh  edək,  aramızda  barışıq  olsun,  gəlmişik  ki,  onları 
başa  salaq  ki,  düzgün  yolda  deyillər.  Ona  görə  təklif 
edirəm  ki,  onları  birlikdə qarşılayaq.  Elə bu vaxt gördük 
ki,  Dağıstandan  gələn  insan  axının  qabağında  gələn  bir 
maşın  sərhəd  darvazalarını  vurub  keçdi.  Həmin  vaxt 
dönüb  yan-yörəmə  baxanda  heç  kimi  görmədim.  Ona 
görə  təpədən  enib,  özüm  onların  qabağına  çıxdım. 
Onlardan  məni  tanıyanlar  da  vardı.  İlk  öncə  general 
Qəhrəmanov  mənə yaxınlaşdı.  Onu  da deyim  ki,  biz bir- 
birimizi  tanıyırdıq.  Belə  ki,  bir neçə ay  əvvəl  mənə  xəbər 
vermişdilər  ki,  Dağıstandan  Qəhrəmanov  soyadlı  bir 
nəfər  Qubada  və  Qusarda  təxribat  xarakterli  söhbətlər 
aparır.  Ona  görə də,  mən  onu  Quba  rayon  milli  təhlükə­
TlSrus Şahmar
_________________________j ____________
142
sizlik  əməkdaşlarının  vasitəsilə  yanıma  gətizdirib  dan­
lamış, ona iradlar tutmuş və ciddi xəbərdarlıq etmişdim.
İndilikdə  isə  üzümü  generala  tutub  rus  dilində  onu 
söydüm.  Dedim  nə  istəyirsiniz  bizlərdən,  niyə  imkan 
vermirsiniz  ki,  qansız-qadasız  yaşayaq.  Axı,  biz  ləzgiləri 
azərbaycanlılarla  heç  kim  ayıra  bilməz,  axı,  bizlər  dini 
bir,  imanı  bir,  diləyi  bir,  ürəyi  bir xalqıq.  Axı, bizləri  bir- 
birimizə  bağlayan  qırılmaz  köklər  var.  Dedim,  bəsdirin, 
bu insanları qırğına verməyin.  Deyirsiniz ki,  Beşbarmağa 
kimi  gedəcəksiniz.  Bəs,  sonra  nə  olacağını  bilirsiniz? 
Bizim  döyüşçülər  Beşbarmaq  tərəfdən  atacaq,  sizinkilər 
də  Dağıstan  tərəfdən.  Bununla  da  arada  qırılanlar  yenə 
də azərbaycanlılarla  bərabər  ləzgilər olacaq.  Siz  bunumu 
istəyirsiniz?  Onu  da  deyim  ki,  gördüyünüz  bu  təpənin 
arxasında  mülkü  adamlarla  bərabər  həm  də  hərbiçilər 
var. Gəlin bir-birimizi qırğına verməyək.
Mənim sözlərim təsirsiz olmadı.  General dedi  ki, eləsə 
sizin  mülkü  adamlar  da  gəlsinlər,  elə  buradaca  mitinqi­
miz olsun,  sözümüzü deyək.  Dedim,  olsun,  ancaq  burda, 
biz  tərəfdə  yox,  keçək  sərhədin  Siz  tərəf  olan  sahəsinə. 
Razılaşdıq.  Üzümü  bizimkilər  tərəfə  tutub  dedim  ki, 
bizim rayonların nümayəndələri bura gəlsin.
Onlar da  səsimi eşidib gəldilər.  Dediyim  kimi, sərhəd­
dən  Dağıstan  tərəfə  keçdik  və  mən  də  onların  qarşısında 
generala  dediyim  sözləri  təkrar  etməkdən  başqa  bu 
fikirlərimi  də  dedim:  Ay  bəylər,  ay  yoldaşlar,  sizlər  bilin 
ki,  pis  millətlər  yoxdur,  pis  rəhbərlər  var.  Elə  bu  günkü 
vəziyyət  də  rəhbərlik  etməyi  bacarmayanların  məntiqi 
nəticəsidir.  Axı,  biz ləzgilərlə azərbaycanlıların  xəmiri  bir 
yerdə yoğrulub,  mayası  bir  yerdə  tutulub.  Azərbaycanda 
heç  vaxt  azərbaycanlı  -   ləzgi  ayrıseçkiliyi  olmayıb.  Axı,
_________________________  
Qusar beşiyim trntıim
143

---

Tlbrns Şahm ar
bizlər  hamımız  qohumlaşmışıq,  on  minlərlə  oğul  evlən­
dirib,  qız  ərə  vermişik.  Axı,  hansı  qeyrətli  oğul  öz  dayı­
sına, qohum-əqrəbəsinə güllə ata bilər.  Şəxsən biz ləzgilər 
həmişə,  hər  zaman,  hər yerdə,  bir çox  məqamlarda  azər­
baycanlılara  «can  qardaş»  demişik.  Əgər  «Qarabağ- 
namə»ləri  oxusanız  görərsiniz  ki,  Qarabağ  xanlarının  ən 
çox güvəndikləri həm də milliyyətcə ləzgi olan döyüşçülər 
olub.  Ata-babalarımızın  bir  çoxu  rəhmətlik  Hacı  Zey­
nalabdin  Tağıyevin  neft  mədənlərində,  zavod  və  fabrik­
lərində  işləməklə  ailəsinin  ruzusunu  qazanıb.  Bunları 
unutmaqmı olar?
Bu vaxt toplantıda olan kimsə dedi:
- Sən də,  Elçibəy də rüşvətxorsunuz.
Mən  də  qayıdıb  belə  dedim:  -  Əgər  bu  vaxta  kimi 
rüşvət almışamsa Allah mənim bəlamı versin, yoxsa sənin 
kimi  böhtançıları  belə-belə olsun.  Və bir də bilin ki,  Elçi­
bəyin  əli  də,  ürəyi  də  təmiz adamdı.  Heç,  onun  yaşaması 
üçün münasib evi də yoxdur.
Bir  də  «Samur  çayı»ndan  Azərbaycana  su  verməyək 
deyirsiniz.  Deyirsiniz  ki,  o  çay  Dağıstanındı.  Səhviniz 
var,  əvvəla  o  çayın  60  faizdən  çoxu  Azərbaycanın  sahə­
sindən  keçir.  Bir  də  onun  suyundan  içən  və  istifadə edən 
təkcə  milliyyətcə  azərbaycanlı  olanlar  deyil,  Sumqayıtda 
və  qeyri  məkanlarda  yaşayan  yüz  minlərlə  ləzgilər  və 
qeyri millətlərdir.
Bir  də  deyirsiniz  ki,  Azəbaycanda  yaşayan  ləzgilərin 
məktəbləri  ancaq  ləzgi  dilində  olsun.  İndi  Siz deyin  ləzgi 
dili  ilə hara çıxmaq  olar,  hansı vəzifələri  tutmaq olar.  Bir 
də ki,  dilimizi  bizim  əlimizdən  alan  yoxdur.  Hər bir  ləzgi 
uşağına  oxuduğu  məktəbdə  Azərbaycan  dili  ilə  yanaşı 
ləzgi dili də tədris olunur.
144
Gəlin  cavanları  100  qram  içirdib,  onları  qızışdırıb 
araya  salmayaq,  ölümə verməyək.  Elə olsa  gələcəkdə on­
ların  övladlarından  heç  biri  bizim  nəsli  nəinki,  bağışla­
maz, həm də lənətləyər.
Bu  vaxt məni alqışlayanlar da oldu.  Və sonda  hər kəs 
öz  ev-eşiyinə  getdi.  Hətta  toplantıda  olan  və  məni  tanı­
yan  bəzi  vəzifə  sahibləri  məni  çaya  da  qonaq  etdilər.  Və 
bildirdilər ki, mənim çıxışım, mənim  fikirlərim sülh amalı 
ilə yaşayan böyük bir diplomat dəstəsinin işini gördü.