Anahtar sözcükler: Azerbaycan, dilcilik, leksikoloji, sözcük bilimi, Selim Ceferov.
DOÇ. DR. GATİBE MAHMUDOVA Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi İ.Nesimi Dilcilik Enstitüsü
BAKÜ DEVLET ÜNİVERSİTESİ VE MUHTAR HÜSEYNZADE Azerbaycan Türkolojisini büyük bır yapıyla kıyaslarsak, bu yapının ilk sütunu Muhtar Hüseyinzade
olur. Muhtar Hüseyinzade senelerce Bakü türkoloji okuluna önderlik eden bir bilim adamı olmuştu. Muhtar
Hüseyinzade aklı, öğretmenlik yeteneği ve kişiliği ile meslektaşları arasında farklı bir konumdaydı. Muhtar
Hüseyinzade`nin ders verdiyi öğrenciler Azerbaycan`da büyük bir dilbilimi ekolü oluşturmuştur. “Çağdaş
Azerbaycan dili” kavramı dedikde ilk akla gelen bilimadamı Muhtar Hüseyinzadedir. O, ilk kez çağdaş
Azerbaycan dilinin morfolojisini yazmıştır.
Muhtar Hüseynzade Bekir Çobanzade`nin konuşmalarını ve verdiği derslerin hayranı idi. Bekir
Çobanzade`ye olan hayranlığı onu dilbilimci olmaya yönlendirdi. Muhtar Hüseyinzade, 1931'de Türk ve
Edebiyat bölümünden mezun oldu. Bundan sonraki heyatini Bakü Dövlet Üniversitesi ile bağladı. 1935'te
bilimsel danışmanı B. Çobanzade Muhtar Huseyinzade'ni Azerbaycan Devlet Üniversitesi Genel Dilbilim
Bölümü'nde öğretmenlik yapmaya davet etti. Bundan sonra Muhtar Hüseyinzade kendini bu göreve adadı
ve 50 yıl boyunca üniversitede eğitim verdi. 1946'da “Çağdaş Azerbaycan Dili” adlı bilimsel çalışmasını
bitirdi ve tezini savundu, doktor adını aldı. Muhtar Hüseynzade`nin bu dönemdeki çalışmaları Azerbaycan
dilinin tarihi, dil kültürü, Azerbaycan alfabesi, Orxon-Yenisey anıtları alanında idi. Muhtar Hüseyinzade bu
konulardan yıllarla üniversitede ders verdi.
Böyle bir dil her zaman “yüzlerce yıl süren uzun bir süreç”in sonucu olan çarpazlaşma sırasında
her zaman kazanır ve kelime dağarcığını kaybetmiş dil hesabına zenginleşdirir. Azerbaycan türkçesi de
böyle dillerden biridir. Muhtar Hüseyinzade Azerbaycan dilbilimi tarihine morfoloji uzmanı gibi dahil olsa
da, onun Azerbaycan dilinin sözdizimsel yapısı ile ilgili araştırmaları biçimbilgisi alanındaki
hizmetlerinden hiç de geri kalmıyor.
Modern olmasına rağmen, bu büyük bilginde bir Doğu
muhafazakarlığı vardı. Muhtar Hüseyinzade Azerbaycan`da kendi dilcilik ekolunu oluşturmuştur. Her
dilbilimci bu ekolun üyesi olmak isterdi. Sovyet ideolojisinin tüm ulusal ekolleri mahvettiği zamanda
Muhtar Hüseynzade ekolü sadece samimi, dürüst ve milliyetçi olduğu için yaşadı. Muhtar Hüseyinzade
post doktorasını savunmayı bir kenara bırakıp öğrencilerinin doktor ola bilmesi için çaba gösteriyordu.
Muhtar Hüseyinzade uzun yıllar Bakü Dövlet Universitesinde bölüm başkanı oldu.
85 yıl (1900-1985) bu dünyada ömür süren, hayatının son yıllarına kadar Bakü Dövlet
Üniversitesinin odalarından ayrılmayan unutulmaz profesör Muhtar Hüseyinzade de Azerbaycan
dilbilimilindeki 50 yıl önceki birinciliğini-öğretmenliğini hala sürdürüyor.