Bank-moliya xizmatlari
Naqd pulsiz hisob kitob shakllarining umumiy naqd pulsiz to‘lov
Yüklə 115,75 Kb.
|
|
Naqd pulsiz hisob kitob shakllarining umumiy naqd pulsiz to‘lov
aylanmasidagi ulushi dinamikasi 2 (foizda) Naqd pulsiz hisob-kitob shakllari 2004 2005
2006
2007
2008 2008
yilga nisbatan o‘zgarishi, f.p. To‘lov
57,02 55,06 50,71
52,18
Inkasso
0,95
0,82
- 0,52
talabnomasi 0,82 0,70
0,39
- 0,45
akkreditiv 0,10 0,02
0,04
0,03
0,02
- 0,08
1-jadvalda keltirilgan ma’lumotlardan ko‘rinadiki, 2008 yilda to‘lov topshiriqnomasi vositasida amalga oshirilgan naqd pulsiz hisob-kitoblarning umumiy to‘lov aylanmasidagi salmog‘i sezilarli darajada pasaygan. Ushbu pasayish boshqa naqd pulsiz hisob-kitoblarning umumiy to‘lov aylanmasidagi ulushlarining oshishi hisobiga yuz berganda edi, u holda mazkur pasayishni ijobiy holat sifatida baholasak bo‘lar edi. Ammo amalda to‘lov topshiriqnomalari ulushining pasayishi memorial order vositasida o‘tkazilgan to‘lovlar miqdorining va umumiy to‘lov aylanmasidagi ulushining oshganligi bilan izohlanadi. Memorial order orqali amalga oshirilgan naqd pulsiz hisob-kitoblarning umumiy to‘lov aylanmasidagi ulushi 2008 yilda 45,41 foizni tashkil qildi. Bu esa, 2004 yilga nisbatan 5,23 foizli punktga yuqori demakdir. 2.O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining statistik ma’lumotlari asosida hisoblandi. 1-jadval ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, 2004-2008 yillarda naqd pulsiz hisob- kitoblarning inkasso, to‘lov talabnomasi, hujjatlashtirilgan akkreditivlar shakllarining umumiy to‘lov aylanmasidagi ulushi juda pastligicha qolgan. Bu esa, naqd pulsiz hisob-kitoblarning mazkur shakllari vositasidagi naqd pulsiz hisob- kitoblar amaliyotini takomillashtirish borasida dolzarb muammolarning mavjud ekanligidan dalolat beradi. Shuningdek, yuqorida keltirilgan jadval ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, yuridik shaxslar o‘rtasida qo‘llaniladigan hisob-kitob cheklari vositasidagi naqd pulsiz hisob-kitob shakli mavjud emas. Buning sababi shundaki, mazkur naqd pulsiz hisob-kitob shakli vosiatsidagi hisob-kitoblar respublikamiz amaliyotida 1996 yilda vaqtinchalik to‘xtatilgan. Buning asosiy sababi shundaki, deponentlangan chek summalari bilan yozilgan chek summalari o‘rtasida tafovut yuzaga keldi, ya’ni ta’minlanmagan cheklar muomalada paydo bo‘ldi. 1-jadval ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, tahlil qilingan davr mobaynida hujjatlashtirilgan akkreditivlar vositasidagi naqd pulsiz hisob-kitoblarning umumiy to‘lov aylanmasidagi ulushining pasayishi va past darajadaligi kuzatildi. Bu esa, xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar o‘rtasidagi debitor-kreditor qarzdorlik miqdorini kamaytirish nuqtai-nazaridan salbiy holat hisoblanadi. Chunki hujjatlashtirilgan akkreditivlarda to‘lov kafolatlangan bo‘ladi. Ularning har bir shaklida yetkazib berilgan tovarlar va ko‘rsatilgan xizmatlar bo‘yicha to‘lov summasi kafolatlangan bo‘ladi. Ta’minlangan akkreditivlarda to‘lov summasi alohida schyotda (respublikamiz banklarida 22602-schyotda) deponent qilinadi. Ta’minlanmagan akkreditivlarda esa to‘lov yuzasidan kafolat tijorat banki tomonidan beriladi. Bunda akkreditiv bo‘yicha tovar hujjatlari kelib tushganda sotib oluvchining joriy schyotida pul mablag‘lari bo‘lmasa, to‘lov tijorat banki tomonidan amalga oshiriladi. Tijorat banklari tomonidan akkreditiv bo‘yicha to‘lovlar muddatli kreditlar yoki overdraft kreditlari hisobidan amalga oshiriladi. Kreditlashning aynan qaysi shaklidan foydalanib, akkreditiv bo‘yicha to‘lovni amalga oshirish masalasi tijorat banki va mijoz o‘rtasidagi kelishuvga asosan hal qilinadi. Mijoz uchun kredit bilan bog‘liq bo‘lgan foiz to‘lovlarini tejash nuqtai-nazaridan overdraft kreditidan foydalanish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Endi biz naqd pulsiz hisob-kitob shakllari vositasidagi hisob-kitoblarning umumiy hajmida har bir naqd pulsiz hisob-kitob shaklining ulushi va dinamikasiga baho beramiz. 2-jadval Yüklə 115,75 Kb. Dostları ilə paylaş:
|