Teqvim2013. pdf

Ə d ə b i y y a t

Arazlı, A. Cəbrayılım 

[Mətn]: şeirlər /Abbas 

Arazlı; nəşrə hazırl. və 

red.: Müşfiq Çobanlı.- 

Bakı: Təhsil, 1997.- 96 s.

Quliyev, Ş. Cəbrayıl 

[Mətn]: [tarixi oçerk] 

/Ş.Quliyev, T.Abbasov, 

F.Quliyev; red. Q.İsabəyli; 

foto S.Məmmədvəliyev.- 

Bakı: İşıq, 1993.- 112 s. 

Təhməzli, H. Cəbrayıl 

[Mətn] /H.Təhməzli; red. 

B.Zeynalov.- Bakı: Nurlan, 

2007.- 61 s.

İ n t e r n e t d ə

www.anl.az

www.azecology.az

www.cabrail-ih.gov.a

23

20  

ili

---

247

Tarixdə bu gün

Füzuli rayonunun 

işğalı

1993                              

 

AV

Q

U

S

T

23 avqust 1993-cü ildə ümumi sahəsi 1386 

km²

  

hektar olan Füzuli rayonunun qərb hissəsindən (50 

kənd) 125368 hektar ərazinin erməni bədxahları 

tərəfindən işğal olunmasından 20 il ötür.

Rayonun əsası 1827-ci ildə qoyulmuş və ilkin 

adı Qarabulaq olmuşdur. Rayon 8 avqust 1930-cu 

ildə yenidən təşkil olunmuş və Qaryagin adlandı-

rılmışdır. 1959-cu ilin aprelində böyük şairimiz 

Məhəmməd Füzulinin anadan olmasının 400 illiyi 

şərəfinə Qaryagin rayonunun adı dəyişərək Füzuli 

rayonu adlandırılmışdır.

Qarabağımızın dilbər guşəsi olan Füzuli rayonu 

ərazisində müxtəlif dövrlərdə Qaraköpəktəpədə, 

Qarabulaq kurqanlarında, Günəştəpədə, Quruçay 

sahillərində  və digər yerlərdə  tədqiqatlar apa-

rılmış, Azərbaycanın qədim kökə sahib olduğu 

sübut edilmişdir. 1968-ci ilin yayında mərhum 

arxeoloq-alim Məmmədəli Hüseynov tərəfindən 

aşkar olunmuş preneandertal – Azıxantrop ada-

mının alt çənəsinin sümükləri rayon mərkəzindən  

15 km aralı məsafədə yerləşən Azıx mağarasında 

tapılmışdır. Azərbaycan arxeologiya elminin bö-

yük nailiyyətləri olan bu abidə Qarabağın Füzuli 

ərazisində vaxtilə  qədim paleolit dövrünün möv-

cudluğunu aşkarlamışdı.

İşğaldan  əvvəl rayonda 1 şəhər, 1 şəhər tipli 

qəsəbə, 75 kənd, 70 kitabxana, 20 mədəniyyət evi, 

45 klub, xalq və dövlət dram teatrları, 685 çarpa-

yılıq 13 xəstəxana, 40 feldşer-mama məntəqəsi, 

vərəm və dəri - zöhrəvi xəstəlikləri dispanseri, 20 

kinoqurğu, texnikum, 2 texniki peşə  məktəbi, 38 

məktəbəqədər müəssisə, 2 muzey, stadion, 65 kol-

xoz və sovxoz, 12 fermer təsərrüfatı və s. obyektlər 

var idi.

Məhsuldarlıq baxımından kənd təsərrüfatına ya-

rarlı boz, şabalıdı, boz-qəhvəyi kimi torpaq sahələri 

olan rayonda taxılçılıq, heyvandarlıq, üzümçülük, 

qoyunçuluq, quşçuluq, baramaçılıq geniş inkişaf 

etmişdi. Kənd təsərrüfatı ilə yanaşı, tikinti tresti, 

6 nəqliyyat təşkilatı, 13 sənaye müəssisəsi və s. 

fəaliyyət göstərirdi.

1988-ci ildən başlayan erməni təcavüzünə qar-

şı mübarizədə minlərlə füzuli sakini döyüşmüş, 

yüzlərlə insan şəhid olmuş, yaralanmış, itkin düş-

müşdür. Qarabağ müharibəsində ölkəmizdə ən çox 

itkin və şəhid verən Füzuli rayonunun əhalisi ol-

muşdur. Füzulinin 1100-dən çox şəhid və itkini, 

113 girovu, 1450 nəfər müxtəlif dərəcəli əlili var.  

Füzuliyə erməni təcavüzü nəticəsində 36 361 nəfər 

uşaq zərər çəkmiş, onlardan 155 nəfəri yetim qal-

mışdır. Müharibənin əsas ağırlığını Qacar, Divan-

nalar, Yuxarı Veysəlli, Aşağı Veysəlli, Qaradağlı, 

Üçbulaq, Arış, Qoçəhmədli, Cuvarlı, Güzdək, 

Gorazıllı, Cəmilli, Dilağarda, Yağlıvənd, Govşad, 

Xələfşə, Mollavəli kəndlərinin əhalisi  çəkmişlər. 

Hazırda 51 kənd və rayon mərkəzi erməni tapda-

ğı altında zillət çəkir, 55 min nəfərə yaxın füzulili 

köçkün həyatı yaşayır.

Rayonun işğaldan azad olunmuş  ərazisində 

13 qəsəbə və 20 kənd vardır. Qəsəbələrdən 12-si 

işğaldan azad olunmuş  ərazidə yeni salınmış  və 

məcburi köçkün ailələri müvəqqəti olaraq bura-

da yerləşdirilmişlər. Hazırda ərazidə 51 min nəfər 

məcburi köçkün məskunlaşmışdır.

2006-2009-cu illər  ərzində rayonun 35 000 

hektardan artıq ərazisi ermənilər tərəfindən yandı-

rılmışdır.

Ümid edirik ki, işğal olunmuş torpaqlarımız ya-

xın zamanlarda erməni zülmündən azad ediləcək. 

Minlərlə köçkün öz yurd-yuvalarına qayıdacaq-

dır. O gün gələcək  ki, Füzuli rayonu yenidən öz 

əvvəlki qüdrətini, əzəmətini bərqərar edəcək.