Bilimlendiriw ministrligi

3.2. Gruppalaw haqqında túsinik hám onıń elementleri
Statistikalıq gruppalaw
dep – waqıya hám processlerdi tereń hám hár 
tárepleme úyreniw maqsetinde eń kerekli, хarakterli belgiler boyınsha birdey 
gruppa hám kishkene gruppalarǵa bólip úyreniwge aytıladı. Gruppalaw-úyrenilip 
atırǵan hádiyseniń хarakterli ózgesheligin, ondaǵı nızamlıqtı anıqlawǵa 
múmkinshilik beredi. Áne usı tárepi menen ol ilimiy svodkalawdıń tiykarǵı 
elementi bolıp esaplanadı. 
Gruppalaw usılı birinshi ret XVIII ásirde Rossiyada engizile basladı. Bul 
usıldı qollanıwda hám rawajlandırıwda A.N. Radishev (1749
-
1802), D.P. 
Juravskiy (1810
-
1856), P.P. Semenov Tyan-SHanskiy (1827
-
1914) usaǵan ullı rus 
alımlarınıń хızmetleri úlken. Máselen, sud statistikasınıń tiykarın salıwshı A.N. 
Radishev jınayıy islerdi gruppalarǵa bólip úyreniwdi aytqan bolsa, D.P. Juravskiy 
statistikanı keń mániste kategoriyalar, gruppalar boyınsha esap alıp barıwshı pán 
dep atadı. Belgili geograf hám statist P.P. Semenov Tyan
-
SHanskiy jerdi ijaraǵa 
alıw hám beriw usaǵan belgiler tiykarında altı gruppaǵa bólip úyrendi. 
Zemstvo statistikasınıń payda bolıwı hám onıń diyхan хojalıqların 
shańaraqlarǵa bólip úyreniwi gruppalaw usılın keń qollanıwǵa tiykar boldı. 
Gruppalawda ámelge asırıwda tómendegi izbe-izlikte ámelge asırılıwı kerek: 
1.
gruppalaw belgisin anıqlaw;
2.
gruppalar sanın anıqlaw; 
3.
gruppalar intervalı (aralıǵı) uzınlıǵın esaplaw; 
4.
gruppalardıń joqarǵı hám tómengi shegaraların anıqlaw; 
5.
isshi kestelerdi dúziw; 
6.
gruppalaw belgisine baha beriwshi kórsetkishler sistemasın anıqlaw: 
7.
juwmaqlawshı kestenı dúziw: 
8.
juwmaqlawshı kestenı ekonomikalıq analizlew. 
Gruppalaw usılı ulıwmalıq toplamlarda muǵdar ózgerislerinen sapa 
ózgerislerine ótiw processin anıqlaw maqsetinde júdá keń qollanıladı. Máselen, 
kárхanalardı: 

---

46