Bilimsel Yayın Hazırlama Teknikleri Osman Tiryaki 1

Key Words:
IMRAD, scientific article, citiation, plagiarism.
 
 
Giriş 
Bilim insanı, üniversitede çalışan akademisyen ya da kamu kuruluşlarında çalışan bir araştırıcı 
olabilir, çalışmalarını bilim dünyasında sergilemelidir. Proje veya araştırmanın tamamlanmış 
olduğunun göstergesi, sonuçların bir bilimsel makalede yayınlanmasıdır. Yapılan araştırmanın aynı 
konuda çalışan bilim insanları tarafından değerlendirilmesi veya aynı konuda çalışan bilim 
insanlarının çalışmanıza ulaşabilmesi gerekir. Dolayısıyla yapılan çalışmaların bilimsel makale haline 
getirilip, bilimsel alanda paylaşılması gerekir. Araştırıcının orijinal araştırmasını bilimsel alana sunma 
cesaretini göstermesi, araştırıcının çalıştığı konuda güncel bilimsel literatüre vakıf olduğunun bir 
göstergesidir (Güzeldemir, 2014). 
Bilimsel makale, orijinal araştırma/deneme/analiz sonuçlarını o konuda uzman bir hakemlerin 
değerlendirmesinden sonra ortaya çıkan bir rapordur. Bir makale; konu çalışanlarına, gözlem ve 
araştırma bulgularını değerlendirme ve gerektiğinde çalışmayı tekrarlama imkanı vermelidir. 
Ancak özgün veya orijinal olmayan bilimsel makaleler de vardır. Bunlara tarama/derleme/ 
inceleme makalesi denir. Ancak burada yazarın yayınlayacağı derleme konusunda çok iyi bir literatür 
taraması yaparak güncel bilgilerle makalesini donatması gerekir. Bu durum yazarın da o konuda 
birçok orijinal çalışma yapmış olmasıyla mümkündür. Bu durum derlemenin değerini de artıran bir 
olgudur. Bilim dünyasına yeni başlayan genç bir araştırıcının, yeterince bilimsel bilgi birikimi 
olmadığı için derleme yapması uygun olmayabilir 
Ülkemizde bilimsel eser yazma konusunda yazılmış birçok makale vardır. Bu makaleler 
bilimsel çalışmaların yayına dönüşmesine önemli katkılar sunmuştur. Bunlar özellikle genç bilim 
adamlarının yayın yapmasını cesaretlendiren eserlerdir. Özellikle Türkçenin kullanımı konusundaki 
hassasiyeti nedeniyle Prof. Dr. İ. Akif Kansu tarafımdan yazılan eser bunların başında gelmektedir 
(Kansu, 1983). Bu konuda ikinci ve önemli bir kaynak da Robert. A. Day tarafından yazılmış ve 
Türkçesi yayınlanmıştır (Day, 2005). Günümüzde bilgisayar teknolojisinin hızına paralel olarak, 
internet ortamında pek çok kaynağa da rastlanır.

---

ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi (COMU Journal of Agriculture Faculty)
2014: 2 (1): 143–155 
144 
Bilimsel makalenin ana çatısı giriş, metot, sonuçlar ve tartışma bölümlerinden oluşur. Bu 100 
yıldan beri uygulanan bir formattır. Bugün 70.000 bilimsel dergi yayın hayatındadır (Karaman, 2014).
Yayınların, özellikle “Bilim Atıf İndeksi (Science Citation Index, SCI)” kapsamında 
olanlarının, %95’inin yayın dili İngilizcedir. 1997’de yayınlanan 925 000 SCI makalenin yarısı ana 
dili İngilizce olan, diğer yarısı da ana dili İngilizce olmayan ülkelerden gelmiştir. Yayın dili İngilizce 
olmayan makale sayısı gün geçtikçe azalmaktadır. Son 20 yılda yayın dili Almanca olanlar %1,5’e, 
Fransızca olanlar %1’e, Japonca olanlar %0,25’e inmiştir (Karaman, 2014). 
Ülkemiz içindeki duruma bakacak olursak, akademik alanda, SCI yayınlar tercih edilmektedir. 
Ancak her bilim insanımızın ve konu uzmanlarının İngilizcesinin çok iyi olduğunu düşünemeyiz. Bu 
yüzden yeni buluş teknoloji içeren makalelerin en azından yerli dergilerde derleme şeklinde Türkçe 
yayınlanması yerinde olacaktır.
Hangi dilde olursa olsun, makale yazımında yazar/ların kullandıkları dile hakim olmaları, 
bilimsel bir makaleyi dahi akıcı bir dil ile anlatabilmeleri gerekir. Şunu da belirtmek gerekir ki, 
özellikle İngilizce dergilerin yazım kurallarında makalenin orijinal ana dili İngilizce olan kişi 
tarafından kontrol edilmesini önermektedir. Bu akıcı bir İngilizce için çok doğrudur. Ancak okuyan 
kişinin makalenin konusundaki terminolojiyi iyi bilmesi gerekir. Örneğin pestisit kalıntı analizleriyle 
ilgili bir makaledeki “clean-up” kelimesinin anlamını, sosyal bilimlerde uzman olan anadili İngilizce 
olan bir bilim insanı konudan çok uzak şekilde yorumlayabilir.
Makale yazımında bir diğer konu da Türkçesi birkaç cümle ile açıklanabilen (clean-up gibi) 
kelimelerdir. Bunlar ilk geçtiği yerde açık yazılarak, parantez içinde İngilizcesi yazılmalı ve sonra da 
devamlı İngilizcesinin yazılması doğru olabilir.
Makale yazmaya nereden başlanmalıdır? Başlık ve özet en başta gelir, fakat tecrübeli 
araştırıcılar bunları makaleyi yazdıktan sonra ele alırlar. Ancak yazacağınız makalenin ana hatlarını ve 
yaklaşık bir başlığın sınırlarını koymazsanız konu çok değişik boyutlara gidebilir. Makaleyi ne zaman 
yazacağımız da önemlidir. Araştırmaları bitirip verileri dosyalayıp kaldırırsak ve uzun süre sonra 
makale yazmak istersek tüm verileri tekrar sindirmemiz gerekir. En iyi zamanlama araştırma ya da 
proje devam ederken makaleye başlamaktır. Her bilgi/veri taze olduğundan işimiz kolaylaşır. 
Dolayısıyla materyal ve metot elimizin altındayken yazmaya başlamalıyız. Makalenin ortak yazarları 
varsa, onlara danışmak makale yazımında gerekli olabilir. 
Bu makalede örnekler kendi çalışmalarımdan verilmiştir. Hatalı örnekler için gerçek olmayan 
çok basit örnekler türetilmiştir. Ancak simule edilen çizelgelerin/şekillerin bilimsel olarak içeriğinin 
doğruluğu/yanlışlığı göz önüne alınmamış, sadece vurgulanmak istenen kurala odaklanılmıştır. 
Şüphesiz ki her derginin yayın kuralları vardır. Bunlara uymak zorunludur. Bu çalışmada 
sadece önemli olan ve her türlü yayınlarda ortak olan kural ve ilkelerden bahsedilmiştir. Öğrenciler 
dahil, her araştırıcının anlayacağı şekilde örneklerle makale yazma prensipleri özetlenmiştir