Bioinformatika fanining rivojlanish tarixi

Biologik ketma-ketliklarni taqqoslash asoslari.
Taqqoslash bioinformatikaning asoslaridan biridir. Tasavvur qilib ko’raylik, funksiyasi ma’lum bo’lgan aminokislota ketma-ketligining tajribadan olingan natijalari bor. Tuzilishi shunga o’xshash aminokislota ketma-ketligi yordamida bu modda ham o’xshash vaifalarni amalga oshiradi deb tahmin qilishimiz mumkin bo’ladi. Bu ketma-ketliklarning mos kelishi vazifasiga kiradi.Yana bir boshqa vazifa genom tahlili bilan bog’liq. Turli organizmlar genomi tahlil etilganida uzun nukleotid ketma-ketligi olinadi. U yerda genlar –oqsil hamda tRNK va rRNKni kodlovchi uchastkalar ham bor. Ketma-ketlik orasidan ushbu genlarni topish asosiy vazifalardan biri xisoblanadi. Yana bir vazifa boshqarish vazifasini amalga oshiruvchi, DNKdagi signallarni, ya’ni regulyator oqsillar bog’lanish uchastkalari, ushbu gendan transkirptisiyalanuvchi mRNK ikkilamchi strukturalarini izlash xisoblanadi. Bioinformatikada bundan tashqari yana ko’plab vazifalar mavjud. Bu masalalarni hal etishda tahlil qilish usullari-algoritmlarni va tahlil dasturlarini ishlab chiqish kerak bo’ladi. Biror dasturni yaratishda uning barcha uchun mos, haqiqatga yaqin ekanligi muxim sanaladi. Yaratilgan yangi usulning to’g’ri ishlashini tekshirish uchun uni avvalilgaridan ma’lum bo’lgan, to’liq o’rganilgan moddalarda tekshirib ko’rish kerak bo’ladi. Agar bunda olingan natijalar haqiqatga 80-90% mos kelsa, bu usul nom’lum strukturalarni aniqlashda ham to’g’ri natijalarni beradi deb aytish mumkin bo’ladi.Ketma-ketliklarni taqqoslash masalasini ko’rib chiqaylik. Bunda bir ketma-ketlik ikkinchisining pasiga yoziladi.
Gomologik ketma- ketliklar.
Ketma-ketlik homologiyasi hayotning evolyutsion tarixida umumiy ajdodlar nuqtai nazaridan aniqlangan DNK , RNK yoki oqsil ketma-ketliklari orasidagi biologik homologiyadir . DNKning ikkita segmenti uchta hodisa tufayli umumiy ajdodlarga ega bo'lishi mumkin: yoki turlanish hodisasi (ortologlar) yoki ko'payish hodisasi (paraloglar) yoki gorizontal (yoki lateral) gen ko'chirish hodisasi (ksenologlar).DNK, RNK yoki oqsillar o'rtasidagi homologiya odatda ularning nukleotidlari yoki aminokislotalar ketma-ketligi o'xshashligidan kelib chiqadi . Muhim o'xshashlik ikkita ketma-ketlikning umumiy ajdodlar ketma-ketligidan evolyutsion o'zgarishlar bilan bog'liqligini tasdiqlovchi kuchli dalildir. Har bir ketma-ketlikning qaysi hududlari gomologik ekanligini ko'rsatish uchun bir nechta ketma-ketliklarni tekislash qo'llaniladi.