205
barmoq suyaklaridan iborat (110-rasm). Gomo-
logik organlar o‘simliklarda ham uchraydi.
Chunonchi, no‘xat gajaklari, zirk va kaktus
tikanlari shakli o‘zgargan bargdir.
Analogik organlar
deyilganda bajaradigan
funksiyasi jihatidan o‘xshash, ammo kelib chi-
qi shi jihatidan har xil organlar tushuniladi. Kak-
tus ning tikanlari barg, do‘lananing
ti kan lari
poya, atirgul, malinaning tikanlari esa epi dermis
o‘simtalarining o‘zgarishidan hosil bo‘l gan
(111-rasm). Bosho yoq li mollus ka lar ko‘zi bilan
umurtqali hayvonlarning ko‘zi ham analogik
organlarga misoldir. Boshoyoqli molluskalarda
ko‘z ektoderma qavati ning cho‘ zi
li shi dan, umurt-
qalilarda bosh miya yon o‘simta sidan rivoj lanadi.
Rudiment va atavizmlar.
Evolutsion ja-
rayonda o‘z ahamiyatini yo‘qotgan organlar
ru-
di ment organlar
deb ataladi. Rudi ment organ -
lar qadimgi ajdodlarda normal rivojlangan va
ma’lum funksiyani bajargan. Evolutsion jarayon-
da ular o‘zi ning biologik ahamiyatini yo‘qotib,
qoldiq shaklida saqlanib qolgan (112-rasm).
O‘simliklar ildiz
poyasidagi qobiqlar rudi-
ment holdagi barg hisoblanadi. Rudiment or-
gan lar o‘simliklarda ham, hay vonlarda ham
uchraydi. Otning ikkinchi va to‘rtinchi bar-
moq lari, kitning dumg‘aza va orqa oyoq
suyak lari, pashshalarda
bir juft kichik qanotlar
ham rudiment organlardir. O‘simlik, hayvon
va odam lardagi rudiment organlar muhim
evolutsion dalil hisoblanadi.
Organik olamning tarixiy rivojlanishini
atavizm ho disasi ham tasdiqlaydi.
Atavizm
ayrim individlarda ajdod belgilarining takrorlanish hodisasidir. Masalan, ahyon-
ahyonda toychalar orqasida xira yo‘l chiziqlari paydo bo‘lish
hollari ham
uchraydi. Bular xonaki otning yovvoyi ajdodlari yo‘l-yo‘l terili bo‘lganligidan
dalolat beradi.
Dostları ilə paylaş: 
