Biologiya (turlar bo’yicha) Termiz 2021

Amaliy mashg’ulot № 26
Mavzu: Miqdoriy belgilarning irsiylanishiga ko’ra genetik tahlillar o’tkazish
Ishdan maqsad: Miqdoriy belgilarning irsiylanishiga doir masala yechishni o’rganish.

Kerakli jihozlar: Mavzuga oid tablitsalar, kompyuter texnologiyasida slaydlar namoyishi, tarqatma materiallar.

Ishning mazmuni: Miqdor belgilarning irsiylanishini nazorat qiluvchi genlar polimer genlar deb ataladi, chunki ular rivojlanayotgan bitta belgiga bir xil effektda ta’sir ko’rsatadi. Ular bosh harflar bilan belgilanib, har bir gen allellari indekslar bilan belgilanadi. Masalan, bitta belgining nazorat qilinishida 3 ta allel bo’lmagan genlar ishtirok etayotgan bo’lsa, ularni quyidagicha belgilaymiz: A₁, A₂, A₃. Nafaqat miqdor belgilar, balki morfologik - sifat belgilar ham polimer tipda irsiylanishi mumkin.
1-masala. O’simliklar bo’yining baland yoki past bo’lishi bir necha dominant genlarning polimer ta’siriga bog’liq. Masalan, jo’xori o’simligida o’simlik bo’yining 120 sm atrofida bo’lishi A₁A₁A₂A₂ genotipga va 40 sm atrofida bo’lishi a₁a₁a₂a₂ genotipga bog’liq. Agar o’simlikning bo’yi genotipdagi dominant genlarning soniga bog’liq bo’lsa, quyidagi genotipli o’simliklarning bo’yi taxminan necha santimetr bo’ladi?
1) A₁A₁A₂a₂; 2) A₁a₁A₂a₂; 3) A₁A₁a₂a₂; 4) A₁a₁a₂a₂
2-masala. Uch juft polimer genlar bo’yicha retsessiv gomozigotali o’simliklar 32 sm, shu genlarning dominant gomozigota holatida esa 50 sm bo’yga ega bo’lishadi. Agar retsessiv gomozigotali o’simliklar dominant gomozigotali o’simliklar bilan chatishtirilganda 192 ta o’simlik olingan bo’lsa, ularning qancha qismi 44 sm bo’yga ega bo’lishadi?
3-masala. Faraz qilaylik, suli o’simligida don massasi uch juft allel bo’lmagan genlarga (A₁, A₂ va A₃) bog’liq. Uning bitta gomozigotali navi 4 g, ikkinchisi esa 10 g don bersa, ularni chatishtirilganda olingan F₁ va F₂ o’simliklarida don massasi qanchadan bo’ladi?