Biriktiruvchi to’qimaning asosiy o'ziga xos xususiyatlari: Biriktiruvchi toʻqima

Gastrulyatsiya .Gastrulyatsiyaning mohiyati shundan iboratki, bu jarayon hujayralar to‘plamining aralashishi bilan xarakterlanadi. Bu bosqichda embrion hujayralari bo’linmaydi, o‘smaydi. Murtak varaqlarning rivojlanish tartibi, shakllanishi tarixiy rivojlanishni aks ettiradi, bu esa biogenetik qonunda o‘z ifodasini topgan. XIX asrning ikkinchi yarmida nemis olimlari F. Myuller va E. Gekkel biogenetik qonun kashf etdilar. Har bir individ o‘zining individual rivojlanishida (ontogenez) o‘z turining rivojlanish tarixini (filogenez) qisqacha takrorlaydi, ya’ni ontogenez filogenezning qisqa takroridir.Oʻsimliklarda P. — 1 ta urugʻda bir necha murtakning rivojlanishi. Haqiqiy P.da murtak xaltasida 1 ta zigotadan bir necha murtak rivojlanadi (ayrim lolalarda). Soxta P. urugʻkurtakda bir necha murtak xaltasi (qulupnay) yoki 1 ta murtak xaltasida 4 tadan 1 ta emas, bir necha megaspora rivojlanishi bilan bogʻliq.[1]Blastula, shuningdek mikrob pufagi deb ataladi, bu tuxumni sindirish jarayonining yakuniy natijasidir. Parchalanish va organogenez o'rtasidagi oraliq pozitsiyani egallagan keyingi bosqich - bu embriogenezdagi gastrulyatsiya. Uning asosiy ma'nosi uchta jinsiy qatlam hosil bo'lishida yotadi: endoderm, ektoderma mezoderm . Demak, ular bir-birini to'ldirib turadi.Gastrulyasiyaning oxiriga borib blastosel bo'shlig'i o'rnida gastrosel bo'shUg'i hosil bo'ladi. Blastopor esa kichkina teshikka aylanadi. U og'izga, anal teshigiga (birlamchi yoki ikkilamchi og'izlilarda) yoki har ikkalasiga (bulutlar va kovakichlilarda) aylanishi mumkinBoshqacha qilib aytganda, gastrulyatsiya bilan organizmning embrional differentsiatsiyasi va morfogenezi boshlanadi. "Gastrulyatsiya" atamasining ta'rifi 1901 yilda gastrulyatsiya emodionga mezodermal, endodermal va ektodermal hujayralar kirib boradigan yo'l sifatida tavsiflangan. Ushbu ta'rif blastulada maxsus organ hosil qiluvchi bo'shliqlarga ega ekanligini anglatadi. Ushbu sodda tavsifni tushunib etgach, atamaning yanada murakkab, zamonaviy ma'nosiga o'tish oson. Gastrulyatsiya - bu morfogenetik harakatlarning ketma-ketligi, natijada to'qima rudimentsiyalarini ular uchun mo'ljallangan joylarga tana tashkiloti "rejasi" ga muvofiq harakatlanishi. Jarayon murakkab, o'zgarishlar o'sish va ko'payish, yo'naltirilgan harakat va hujayralarning differentsiatsiyasi bilan birga keladi. Gastrulyatsiyani umumiy ma'noda ko'rib chiqsak, uni bitta dinamik jarayonga tegishli bo'lgan oraliq bosqich deb ta'riflashimiz mumkin, bunda blastula mintaqalari qayta tuziladi, bu esa organogenez jarayoniga o'tishni sezilarli darajada Gastrulyatsiya paytida hujayraning bo'linishi sodir bo'lmaydi. Yuqorida aytib o'tganimizdek, hujayra massalarining harakati boshlanadi va natijada gastrula deb ataladigan ikki qavatli embrion shakllanadi. Endoderma va ektodermalar aniq ko'rinib turadi. Barcha ko'p hujayrali organizmlarda (faqatgina istisnolar - bu koelenteratlar), gastrulatsiyaga parallel ravishda yoki undan keyin darhol mezoderma deb ataladigan uchinchi jinsiy qatlam hosil bo'ladi. Bu ektoderma va endoderm o'rtasida joylashgan hujayralar to'plamidir. Natijada embrion uch qavatli bo'ladi.

Orgonagenez. (yun. organon — organ va ... genez) — kup hujayralilarda em-briogenezning oxirgi bosqichi, organlarning hosil boʻlishi, shakllanishi va ixtisoslashuvi jarayoni. O. gastrulyasiyada ektoderma, entoderma, mezoderma kabi homila qavatlari hosil boʻlishidan boshlanadi. Ektodermadan nerv sistemasi, sezgi organlari, terining ustki qismi va uning hosilalari, oldingi va orqa ichak epiteliy-si; entodermadan oʻrta ichak epiteliy-si, hazm bezlari, nafas organlari; mezodermadan tayanch harakat sistemasi, skelet va muskullar, yurak, qon va limfa tomirlari, jinsiy va siydik organlari hosil boʻladi.Oʻsimliklarda "O." termini, odatda, asosiy organlar (ildiz, poya, barg, gullar)ning ontogenez jarayonida meristemadan shakllanishi va rivojlanishini ifodalaydi.[1]1