Biznes layihələrin idarə edilməsinin mahiyyəti və məzmunu Biznes layihələrin idarə edilməsinin məqsədi. Biznes layihələrin idarə edilməsinin obyekti

Təriflər və terminlər	— ►
Layihələrin idarə edilməsinin səviyyəsi Layihələrin idarə edilməsinin funksional sə-
		Kənd, meşə və deniz təsərrüfatı, rabitə, tikinti, təhsil, maliyyə, biija, bank, hökumət, hüquq xidmətləri, istehsalat, dağ-mədən istehsalı, xidmət, istirahət, nəqliyyat, kommunal xidmətləri.
Növləri və əlavələr	— ►
Məhdudiyyətlər	— ►	Ümumi görünüş, hesabatlar, proqnozlaşdırma, strukturlaşdırma, qiymətləndirmə

Şəkil 2.1. Layihələrin idarə edilməsinin əsaslan: PMI modeli

Uğurlu layihə anlayışı

«Layihələrin idarə edilməsi kimə lazımdır?» sualma ətraflı cavab çox sadədir: «Layihənin uğur qazanmasında maraqlı olan bütün şəxslərə».

Bəs «layihənin uğuru» dedikdə nə başa düşülür? Layihənin idarə edilməsində əsas faktor nədən ibarətdir?

Təxminən 20 il öncə layihənin uğurla başa çatdmlması aşağıdakı məhdudiyyətlərlə xarakterizə olunurdu:

• 
  layihənin davamlığı və onun başa çatdınima müddəti;
  
• 
  layihənin dəyəri və büdcəsi;
  
• 
  yerinə yetirilən işlərin və nəticə ilə bağlı irəli sürülən tələblərin keyfiyyəti.
  

Bu halda sifarişçi son nəticələri qəbul etməlidir.

Layihənin təşkilata münasibətdə uğur qazanmasmda irəli sürülən əlavə tələblər aşağıdakılardır:

• layihənin predmet sahəsində yol verilən dəyişikliklərin həcminin minimumlaşdırılması və ya sifarişçi, müştəri və podratçı arasında malın əldə edilməsi;

• təşkilatın cari işlərinə xələl gətirməmək;

• təşkilatın istehsal mədəniyyəti və dəyərləri dəyişdirməmək.

Beləliklə, layihə təşkilatla sıx bağlıdırsa, onda onun uğuru təşkilatın uğuru ilə bağlıdır.

Layihənin idarə edilməsi funksiyasını harada və nə zaman tətbiq etmək lazımdır?

Layihənin uğurla başa çatdınlmasında bütün iştirakçılar maraqlı olmalıdır. Onlan xaıakterizə edək:

• 
  investorlar qoyduqlan kapitalı və nəzərdə tutulan faizləri geri alırlar;
  
• 
  sifarişçi layihə nəticəsindən səmərəli istifadə edir və müvafiq gəlir əldə edir;
  
• 
  podratçı layihəni uğurla başa vurduğu üçün müqavilədə nəzərdə tutulan vəsaiti və gəlirdən öz payım götürür;
  
  • 
    subpodratçılar yerinə yetirilən iş və xidmətlərə görə əmək haqqı və müqavilədə nəzərdə tutulan vəsaitlər alırlar;
    
  • 
    layihənin rəhbəri və onun komandası müqavilə üzrə əmək haqqmı, işin nəticəsinə görə müvafiq mükafat alır;
    
  • 
    hökumət orqanları bütün iştirakçılardan vergi tutur, o cümlədən müvafiq ictimai, sosial və ekoloji ehtiyaclarm ödənilməsini təmin edir;
    
  • 
    istehlakçılar onlara lazım olan mal və məhsullan əldə edir, bu məhsullara görə ödəniş layihə xərclərini kompensasiya edir və layihənin fəal iştirakçılannm əldə etdiyi gəliri təşkil edir;
    
  • 
    digər maraqlı tərəflər özlərinin iqtisadi və qeyri- iqtisadi maraqlannm həyata keçməsindən razı qalırlar.
    

Hər bir konkret halda layihələrin idarə edilməsi funksiyasının tətbiqi zərurətini müəyyənləşdirmək üçün on azı aşağıdakı suallara cavab vermək lazımdır:

• 
  Layihə mürəkkəbdirmi?
  
• 
  Layihənin əhatə dairəsinin dəyişdirilməsi qabanq və dinamikdirmi?
  
• 
  Layihənin heyata keçirilməsi səbəbləri kifayət qədər derin və əsaslıdırmı?
  
• 
  Layihədə bütöv bir sistem daxilində müxtəlif fəaliyyət növləri inteqrasiya edilirmi?
  
• 
  Layihə çoxfunksiyahdırmı?
  

Layihələrin idarə edilməsi metodologiyası layihə icraçılarına aşağıdakı xarici və daxili faktorlarla bağlı olan maneələri asan şəkildə dəf etmək imkanı verir:

• 
  Qeyri-stabil iqtisadiyyat;
  
• 
  Vasitə və ehtiyatlann qıtlığı və məhdudluğu;
  
• 
  İnflyasiya və qiymətlərin qalxması;
  
• 
  Mürəkkəb və gərgin vəziyyət;
  
• 
  Rəqabətin yaranması və güclənməsi;
  
• 
  Sosial problemlər və tələblər;
  
• 
  Ekoloji dəyişikliklər və tələblər;
  
• 
  İstehlak bazarmın problemləri;
  
• 
  İşin keyfiyyətinə artan tələblər.
  

İndiyə kimi haqqında danışdığımız bütün bunlar layihələrin idarə edilməsi metod və üsullarının tam şəkildə tətbiqini iolob edən böyük ve mürəkkəb layihələrə aiddir.

Layihələrin idarə edilməsində aşağıdakı məsələlərin hər hiri ayrı-ayrılıqda tətbiq edilə bilər:

1. 
   Fundamental elmi-texniki və iqtisadi biliklərə əsaslanan layihələrin idarə edilməsinin fəlsəfəsi və metodologiyası.
   
2. 
   Layihələrin idarə edilməsi metodları əsasında qərar qəbuletmə.
   
3. 
   Layihələrin idarə edilməsi vasitələri.
   
4. 
   Layihələrin xüsusi strukturu və təşkil edilməsi.
   
5. 
   Layihə meneceri.