Blackcurse

Oksidlar deb biri kislorod bo`lgan ikki elementdan tarkib topgan moddalarga aytiladi.

Kimyoviy xossalariga ko`ra oksidlar asosli, kislotali va amfoter oksidlarga bo`linadi. Oksidlar asosan 3 xil yo`l bilan olinadi:

1. 
   oddiy moddaning kislorod bilan birikishi:
   

S + O₂ = SO₂ 4K + O₂ = 2K₂O

2. 
   Murakkab moddalarni yondirish:
   

CH₄ + 2O₂ = CO₂ + 2H₂O.

3. 
   Kislorodli birikmalar–karbonatlar, nitratlar, gidroksidlarning gizdirilganda parchalanishi:
   

CaSO₃ = CaO + SO₂ 2Cu(NO₃)₂ = 2CuO + 4NO₂ + O₂

2Fe(OH)₃ =Fe₂O₃ + 3H₂O

Kislotalar deb dissotsilanganda kationlar sifatida fagat vodorod ionlari hosil bo`ladigan elektrolitlarga aytiladi.

Kislotalar kislorodli va kislorodsiz kislotalarga bo`linadi:

Kislorodli kislotalar – H₂CO₃, H₂SO₃, H₂SO₄, HNO₃

Kislorodsiz kislotalar – HF, HCL, HJ, HBr, H₂S.

Kislorodli kislotalarning ko`pchiligi metallmaslar oksidlarini suv bilan o`zaro ta`sir ettirib olinadi. Masalan:

SO₃ + H₂O = H₂SO₄ N₂O₅ + H₂O =2HNO₃

Kislorodsiz kislotalar vodorodni metallmas bilan biriktirish va so`ngra vodorodli birikmani suvda eritish yo`li bilan olinadi.

Kislotalar suyuqliklar yoki gattig moddalar bo`ladi. Ularning ko`pchiligi suvda yahshi eriydi, eritmalari nordon ta`mli bo`ladi, o`simlik va hayvon to`qimalarinii yemiradi, lakmusning ko`k rangini qizilga o`zgartiradi.

Asoslar deb dissotsilanganda anionlar sifatida faqat gidroksid–ionlar hosil bo`ladigan elektrolitlarga aytiladi.

Suvga eriydigan asoslar, ya`ni ishqorlar metallarni yoki ularning oksidlarini suv bilan o`zaro ta`sir ettirib olinadi:

2 Na + 2H₂O = 2NaOH + H₂; Na₂O + H₂O = 2NaOH.

Suvda kam eriydigan yoki erimaydigan asoslar bilvosita yol bilan, tegishli tuzlarning suvdagi eritmalariga ishqorlar ta`sir ettirish yo`li bilan olinadi:

FeSO₄ + 2NaOH = Fe(OH)₂↓ + Na₂SO₄; AlCl₃ + 3NaOH = Al(OH)₃↓ + 3NaCl.

Asoslar indikatorlar rangini o`zgartiradi: gizil lakmusni ko`k tusga, rangsiz fenolftaleinni pushti rangga kiritadi. Ularning ko`pchiligi gizdirilganda parchalanadi:

Cu(OH)₂ = CuO + H₂O 2Fe(OH)₃ = Fe₂O₃ + 3H₂O

Tuzlar deb dissotsilanganda metallarning kationlari, shuningdek, (NH₄⁺ ammoniy kationi) va kislota qoldiglarining anionlari hosil bo`ladigan elektrolitlarga aytiladi. Tarkibiga ko`ra tuzlar quyidagi turlarga bo`linadi: o`rta tuzlar, nordon tuzlar, asosli tuzlar, qo`shtuzlar va kompleks tuzlar.

Tuzlar quyidagi usullar bilan olinadi:

1. 
   KOH + HNO₃ = KNO₃ + H₂O (heytrallanish reaksiyasi)
   

2. Kislotalarning asosli oksidlar bilan o`zaro ta`siri:

H₂SO₄ + CuO = CuSO₄ + H₂O; 2HNO₃ + Na₂O = 2NaNO₃ + H₂O.

3. Kislotalarning tuzlar bilan o`zaro ta`siri:

H₂S + CuCl₂ = CuS↓ + 2HCl; HCl + NaNO₃ = NaCl + HNO₃

4. Ikkita turli xil tuzning o`zaro ta`siri:

Na₂SO₄ + BaCl₂ = BaSO₄↓ + 2NaCl; KCl + NaNO₃ = KNO₃ + NaCl.

5. Asoslarning kislotali oksidlar bilan o`zaro ta`siri:

Ca(OH)₂ + SO₂ = CaSO₃ + H₂O; 2KOH + SiO₂ = K₂SiO₃ + H₂O.

6. Ishqorlarning tuzlar bilan o`zaro ta`siri:

3KON + FeCl₃ = 3KCl + Fe(OH)₃↓; 2NaOH + CuSO₄ = Na₂SO₄ + Cu(OH)₂↓

7. Asosli oksidlarning kislotali oksidlar bilan o`zaro ta`siri:

CaO + SiO₂ = CaSiO₃; BaO + SO₃ = BaSO₄

8. Metallarning metallmaslar bilan o`zaro ta`siri:

2K + Cl₂ = 2KCl; 2Na + J₂ = 2NaJ.

9. Metallarning kislotalar bilan o`zaro ta`siri:

2Al + 6HCl = 2AlCl₃ + 3H₂↑; Fe + 2HNO₃ = Fe(NO₃)₂ + H₂↑.

10. Metallarning tuzlar bilan o`zaro ta`siri:

Fe + CuSO₄ = FeSO₄ + Cu; Zn + Ni(NO₃)₂ = Zn(NO₃)₂ + Ni.

Odatda tuzlar qattiq moddalardir. Suvda eruvchanligiga qarab ular eriydigan, kam eriydigan va erimaydigan tuzlarga bo`linadi.