137
YA S H I L I Q T I S O D I Y O T VA TA R A Q Q I Y O T
https://yashil-iqtisodiyot-taraqqiyot.uz
2023-yil, iyul.
№
7-son.
T
ARA
QQIY
O
T
ПР
ОГРЕС
С
PR
OGRESS
Shu bilan birgalikda mazkur “Dividend Aristocrats” indeksi yuqori diversifikatsiyalangan bo‘lib,
iqtisodi-
yotning 11 tarmog‘i bo‘yicha keng yoyilganini kuzatishimiz mumkin. Ushbu tarmoqlar ichida sanoat va iste’mol
tovarlari bo‘yicha tarmoqlar eng yuqori ulushga ega (1-rasm).
Shu o‘rinda haqli bir savol tug‘iladi, kompaniyalarga bunday indeks ro‘yxatidan joy olish qanday naf kelt-
iradi? Kompaniyalar tomonidan aynan bu kabi agressiv dividend siyosatini yuritilishining sababi nimada? Bu
savollarga oddiy javob qaytaradigan bo‘lsak, biz bilamizki, har bir kompaniya ham bunday uzoq muddat davo-
mida dividend to‘lovlarini o‘stirib borishga qodir emas. Bunday muvaffaqiyatga erishish uchun kompaniyalar
birinchi navbatda barqaror va kuchli raqobatdoshlik xususiyatlariga ega bo‘lishi, shuningdek o‘z kapitalini mu-
kammal boshqara olishi kerak bo‘ladi. Kuchli fundamental natijalar esa bu faktorlarning ifodasi hisoblanadi.
Va natijada dividendlar o‘sib boradi. “Dividend Aristocrats” borasida ushbu masalaning juda
keskin tus olishini
kuzatishimiz mumkin bo‘ladi. Chunki ular bozor ishtirokchilarining ishonchini oqlashliklari lozim bo‘ladi.
Yuqorida qayd etib o‘tganlarimizga qo‘shimcha ravishda dividend aristokratlaridan biri bo‘lgan, “Coca-Co-
la” kompaniyasi tomonidan dividend to‘lovlarining yillar davomida o‘sish grafigini keltirib o‘tishni lozim topdik
(2-rasm).
2-rasm:
“Coca-Cola” kompaniyasining dividend to‘lovlari tahlili
8
“Coca-Cola” kompaniyasi 1886 yilda tashkil etilgan bo‘lib, u choraklik dividendlarni to‘lash bilan birga so‘ng-
gi 58 yil davomida dividend to‘lovlarini barqaror oshirib ham kelmoqda. Fikrimizcha, kompaniyalar tomonidan
dividendlarni yuqoridagi kabi dividend to‘lovlarini amalga oshirishda ushbu dividend siyosatining qay bir turiga
amal qilinayotganligiga qarab dividend to‘lovlarining muntazamligini ta’minlashi lozimdir.
Olib borgan tahlillarimizda ushbu indeksi tarkibidagi kompaniyalarning dividend to‘lovlari davrini tahlil qil-
ganimizda ularning aksariyati choraklik dividend to‘lovlarini amalga oshirishini aniqladik (3-rasm).
Yillik
Har oyda
Choraklik
3-rasm:
S&P 500 “Dividend Aristocrats” indeksi tarkibidagi kompaniyalarning dividend to‘lovlari davri bo‘yicha
tarkibi
9
Jumladan, joriy davrda indeks tarkibidan o‘rin olgan 66 ta kompaniyalarning 64 tasi choraklik dividendlar-
ni to‘lamoqda, bu orqali ushbu kompaniyalar aksiyadorlarning daromadliligini muntazam ta’minlash hisobiga
investitsion jozibadorligini oshirilishiga sabab bo‘lishi bilan birga kompaniya faoliyati haqida bozorga doimiy
ravishda “signal” ham bermoqda.
8
“Coca-Cola” kompaniyasining hisobot ma’lumotlari asosida muallif tomonidan tayyorlandi.
9
S&P 500 “Dividend aristokratlari” indeksi ma’lumotlari asosida muallif tomonidan tayyorlandi.
T
ARA
QQIY
O
T
ПР
ОГРЕС
С
PR
OGRESS
138
YA S H I L I Q T I S O D I Y O T VA TA R A Q Q I Y O T
https://yashil-iqtisodiyot-taraqqiyot.uz
2023-yil, iyul.
№
7-son.
X U L O S A VA TA K L I F L A R
Yuqorida keltirilgan xalqaro dividend siyosatini yuritish amaliyoti tajribalari bo‘yicha fikr-mulohazalar, tahlil-
lar asosida mamlakatimizdagi aksiyadorlik jamiyatlari faoliyatida dividend siyosatini optimallashtirishda qo‘llash
mumkin bo‘lgan quyidagi tavsiyalarimizni keltirib o‘tishimiz mumkin:
Birinchidan, biz tomonimizdan o‘rganilgan xorijiy kompaniyalarda dividend to‘lovlari asosan
choraklik amal-
ga oshiriladi. Fikrimizcha, ushbu amaliyotni respublikamizdagi aksiyadorlik jamiyatlari dividend siyosatini yurit-
ish amaliyotida qo‘llash maqsadga muvofiqdir. Bunda aksiyadorlik jamiyatlari rivojlanishining dastlabki yillarida
yarim yillik dividendlarni, keyingi bosqichlarda esa choraklik dividendlarni qo‘llash orqali nafaqat emitentlarning
moliyaviy
holatini yaxshilash, balki mamlakatimizda keng amalga oshirish rejalashtirilayotgan xususiylashtirish
amaliyotlarini samarali amalga oshirishga zamin yaratiladi deb, hisoblaymiz.
Ikkinchidan, aksiyadorlik jamiyatlari tomonidan amalga oshirilayotgan dividend siyosati barcha bozor
ishtirokchilari uchun tushunarli bo‘lishi bilan birgalikda, ushbu siyosat fond bozori tomonidan axborotlarni yet-
kazuvchi ma’lum bir tizim sifatida qo‘llanilishini yoddan chiqarmaslik lozim. Shu
munosabat bilan respublikam-
izdagi aksiyadorlik jamiyatlari tomonidan investorlarning ishonchini qozonish va kompaniyalarning investitsion
jozibadorligini oshirish maqsadida dividend to‘lovlari naqd pulda to‘lanishi maqsadga muvofiq deb, hisoblaymiz.
Uchinchidan, bizningcha, aksiyadorlik jamiyatlari dividend siyosati ularning investitsion jozibadorligiga
bevo sita ta’sir etish xususiyatidan kelib chiqqan holda respublikamizda ham aksiyadorlik jamiyatlari tomonidan
dividend to‘lovlarini to‘lash holatini aks ettiruvchi maxsus indeks joriy qilinishi maqsadga muvofiq bo‘ladi. Shuni
alohida ta’kidlab o‘tishimiz kerakki, mahalliy fond bozorining o‘ziga xos xususiyatlarini inobatga olgan holda
to‘lanayotgan dividendlar bo‘yicha mahsus indeksni joriy etilishi orqali investorlarning fond bozoriga qiziqishlari-
ni ortishiga erishish bilan birga xususiylashtirish jarayonlarini muvaffaqiyatli amalga oshirishga zamin yaratilgan
bo‘lar edi.
Umuman olganda xulosa qilib aytganda, respublikamizdagi aksiyadorlik jamiyatlari korporativ
moliyaviy
boshqaruv faoliyatlarida dividend siyosatini takomillashtirishda xorijiy kompaniyalarda dividend siyosatini yuri-
tish tajribalarining mumkin bo‘lgan yo‘nalishlaridan foydalanilishi natijasida optimal dividend siyosatini shakllan-
tirish masalasida ijobiy natijalarga erishish mumkin bo‘ladi.
Dostları ilə paylaş: