Boshlang’ich sinf o’quvchilarining intеllеktual imkoniyatlari to’G’risidagi hozirgi pеdagogik psixologik talablar

partada to’g’ri o’tirishlariga, o’rinda tyekis (o’rin yumshoq bo’lmagani ma'qul) 

---

39 
yotishlariga, qomatni tik turib yurishlariga e'tiborli bo’lishi kyerak. O’yin vaqtida 
qaltis harakat qilishdan ularni saqlash zarur. 
O’qituvchi ularning qiziqishlarini qondirishga harakat qilishlari va shu 
asosda ushbu qiziqishlarni rivojlantirib borishlari kyerak. 
Ko’rsatib o’tilayotgan ushubu asoslar bevosita boshlang’iya sinf 
o’quvchilarining intellektual imkoniyatlarini to’g’ri shakllantirish va rivojlantirish 
uchun zarurdir. 
Boshlang’ich sinf o’quvchilarining fikrlashi obrazli bo’ladi. Shu bois ularga 
kinoya, kyesatish samara bermaydi. O’qitish ko’rgazmali qurollar, vositalar 
yordamida tashkil etilishi kyerak. Matyerialni tushuntirishda uning obrazli, 
ifodaviy bo’lishiga erishish lozim. Ularning kayfiyatiga o’qishdagi yutuqlari, olgan 
baholari, shuningdyek, amalga oshirgan ijobiy ishlari ta'sir qiladi. Shu bois 
o’quvchi tomonidan unga berilayotgan e'tibor bola uchun alohida qimmatga ega. 
Uning har bir harakati o’qituvchining e'tiroziga sabab bo’lsa, unda o’qish istagi 
yo’qoladi. Maktab ta'limidan ko’ngli soviydi, o’qituvchidan qo’rqqanidan yolg’on 
gapira boshlaydi. Bu hol doimiy takrorlanavyersa, qo’rqoqlik va yolg’onchilik 
uning asosiy hislati bo’lib qoladi. O’qituvchi tanbyehi oqilona bo’lib, bola sha'nini 
yerga urmasligi kyerak. Boshlang’ich sinfdagi o’quvchilar turli munosabatlarda 
bo’lishga intiladilar, o’rtoqlari bilan aloqada turg’unlik yuzaga kyelmagan, birgina 
o’rtoqdan ko’ra, ko’pchilik bilan o’ynashini afzal ko’radilar. 
Ta'lim-tarbiya jarayonini amalga oshirishda ma'lum bir maqsad belgilab 
olinadi, qonunlar qabul qilinadi, dasturlar va tadbirlar ishlab chiqiladi, ryejalar 
belgilanadi va bular hozirgi talab darajasida amalga oshiriladi. Demak, ta'lim-
tarbiya oldida loyihalash, ma'lum pedagogik tizimning amalga oshiriladigan 
loyihasi, qurilishi pedagogik tyexnologiyadir. Shu nuqtai nazardan qaralganda 
"shaxsni shakllantirish" ham ma'lum pedagogik tizimning loyihasidir. Ya'ni 
barkamol shaxs tarbiyasining maqsadi, mazmuni, tarbiya metodlari, shakllari va 
vositalari mavjud bo’lib, bu ham o’ziga xos tyexnologiyadir. 
Boshlang’ich sinflarda bolalarning intellektual imkoniyatlarini rivojlantirish 
ta'lim-tarbiyaning olib boriladigan metodlariga bog’liqdir. 

---

40 
Tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, turli individual tipologik xususiyatlarga ega 
o’quvchilar uchun ta'limning yagona qulay, optimal sharoitlarini yaratish mumkin 
emas. Ammo o’zlashtirishning samaradorligini oshirishda muammoli ta'lim, 
noan'anaviy ta'lim usullarini qullash muhim ahamiyatga egadir. 
Umumiy tarzda ta'lim oluvchilarning ta'lim faoliyatiga ko’ra ta'limning 
quyidagicha metodlari ajratiladi: