Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

Ishlab chiqarish hajmining o’zgarishiga bog’liq bo’lmagan xarajatlar 
doimiy xarajatlar deyiladi.
Doimiy xarajatlar ishlab chiqarish hajmiga bog‘liq bo‘lmaydi, va ishlab 
chiqarishning har qanday, hatto nolinchi hajmida ham mavjud bo‘ladi. Bunga 
korxonaning to‘lov majburiyatlari (zayomlar bo‘yicha foiz va boshqa), soliqlar, 
amortizattsiya ajratmalari, ijara haqi, qo‘riqlash xizmatiga to‘lov, uskunalarga 
xizmat ko‘rsatish sarflari, boshqaruv xodimlari maoshi va shu kabilar kiradi. 
O’zgaruvchi xarajatlar ishlab chiqariladigan tovar miqdorining 
oshishiga yoki kamayishiga bevosita bog’liq bo’lgan harajatlardir. 
Unga 
xomashyo, material, yonilg‘i-transport xizmati, ishchilar ish haqi va shu kabilarga 
qilinadigan sarflar kiradi. 
Ishlab chiqarishning har bir darajasida doimiy va o‘zgaruvchan xarajatlar 
yig‘indisi umumiy yoki yalpi xarajatlarni tashkil qiladi. 
Mahsulot narxiga qo‘shilish xarakteriga 
ko’ra to’g’ri
va 
egri xarajatlar
farqlanadi: 

---

233 
-
To’g’ri xarajatlar – 
bevosita tannarxda aks etib, mahsulot narxi 
tarkibiga kiradi.
-
Egri xarajatlar – 
tannarxda aks etmaydi va mahsulot narxiga ustama 
hisoblanadi. 
Mahsulot birligini ishlab-chiqarishga qilinadigan sarf-xarajatlarni hisoblash 
uchun o‘rtacha umumiy, o‘rtacha doimiy va o‘rtacha o‘zgaruvchan xarajatlar 
tushunchalaridan 
foydalaniladi. 
O’rtacha umumiy xarajatlar umumiy 
xarajatlarning ishlab chiqarilgan tovar miqdoriga nisbatiga teng. O’rtacha 
doimiy xarajatlar doimiy xarajatlarni ishlab chiqarilgan mahsulot miqdoriga 
bo’lish yo’li bilan aniqlanadi. O’rtacha o’zgaruvchi xarajatlar o’zgaruvchi 
xarajatlarni ishlab chiqarilgan mahsulot miqdoriga bo’lish yo’li bilan aniq-
lanadi. 
Eng yuqori darajada foyda olishga erishish uchun tovar ishlab chiqarishning 
zarur miqdorini aniqlash zarur. Bunga keyingi (