Buxgalteriya hisobi va operatsion texnika

 
1
. 
“Banklar va bank faoliyati to„g„risida”gi O„zbekiston Respubli-
kasi Qonuni. 1996-yil
 
26-aprel
 
(oxirgi o„zgarishlari bilan). 
2. Karimov I.A. Asosiy vazifamiz – vatanimiz taraqqiyoti va xal-
qimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir. – T.: “O„zbekiston”, 2010-yil. 
3. Abdullayev Yo., Qoraliyev T.M. Toshmurodov Sh., Abdullayeva S. 
Bank ishi. – T.: “IQTISOD-MOLIYA”, 2009-yil. 
4. Rashidov O.Yu. Pul-kredit va banklar. – T.: “TDIU”, 2008-yil. 
5. “Tijorat banklari foizlarni hisoblash to„g„risida”gi Nizom 1306-
son bilan Adliya vazirligida ro„yxatga olingan. 2004-yil 30-yanvar. 
6. “Foizlarni o„stirmaslik to„g„risida”gi Nizom 1304-son bilan 
Adliya vazirligida ro„yxatga olingan. 2004-yil 24-yanvar (MBda 541-son). 
7. Pul-kredit sohasidagi mavjud vaziyat va monetar siyosatning 
2010-yildagi asosiy yo„nalishlari Bozor, pul va kredit, 2010, №1. 

---

180 
X bob. BANK ICHKI OPERATSIYALARINING HISOBI 
 
10.1. Asosiy vositalar hisobining tashkil etilishi 
 
Bank o„z funksiyalarini bajarishi uchun moddiy-texnik bazaga ega, 
ya‟ni yetarli asosiy vositalar bilan ta‟minlangan bo„lishi lozim. Asosiy 
vositalar bir yildan ortiq muddatda foydalanishga mo„ljallangan moddiy 
aktivlar bo„lib, ular bank faoliyatida bank xizmatlarini ko„rsatish 
jarayonida ma‟muriy maqsadlar va ijaraga berish uchun ishlatiladi. 
Asosiy vositalarga bino-inshootlar, uskuna va asboblar, kompyuter, mebel, 
hisoblash texnikalari, transport vositalari, foydalanish huquqi bilan 
olingan yer, kutubxona fondi, qiymatidan qat‟iy nazar signalizatsiya va 
binoni qurishda uning narxiga kiritilmagan telefonlashtirish obyektlarini 
kiritish mumkin. 
Asosiy vositalarning hisobini tashkil qilish bank faoliyatida 
alohida o„rin egallaydi. Asosiy vositalar hisobining vazifalari 
quyidagilarni o„z ichiga oladi: 
1.
Asosiy vositalar harakatini to„g„ri va o„z vaqtida hujjatlashtirish 
va ular bo„yicha hisobni tashkil etish. 
2.
Asosiy vositalar qiymatini qayta baholab borish. 
3.
Asosiy vositalar to„liq saqlanishi ustidan nazorat olib borish. 
4.
O„z vaqtida eskirishni hisoblab borish. 
Asosiy vositalar balansda ularning boshlang„ich qiymati bo„yicha 
aks ettiriladi. Boshlang„ich qiymat – bu asosiy vositani sotib olish yoki 
uni qurish bilan bog„liq barcha xarajatlar, shu jumladan, to„langan 
soliqlar, bojxona bojlari hamda yetkazib berish, montaj o„rnatish va 
ishga tushirish, bevosita aktivdan belgilangan maqsadda foydalana olish 
uchun uni ishchi holatga keltirish bilan bog„liq bo„lgan barcha xarajatlar 
summasidir.
Asosiy vositalar sotib olinganda puli oldindan yoki olingandan 
to„lanishi mumkin. Ular oldindan to„liq yoki qisman to„langanda 
quyidagi buxgalteriya yozuvi amalga oshiriladi: 
Debet 19909 «Ko„rsatilgan xizmatlar va tovar-moddiy qiymatlik-
lari uchun to„langan mablag„lar» 
Kredit 10301, 16103 «Bankning vakillik hisobvarag„i yoki mijoz 
hisobvarag„i». 
Sotib olingan binolar balansda quyidagicha aks ettiriladi:
Debet 16509 «Bank binolari va boshqa imoratlar». 

---

181 
Kredit 19909 «Ko„rsatilgan xizmatlar va tovar-moddiy qiymatlik-
lari uchun to„langan mablag„lar». 
Sotib olingan asosiy vositalar omborga qabul qilinmasdan to„g„ri-
dan-to„g„ri foydalanishga topshirilishi mumkin, bunda quyidagi provod-
ka bajariladi:
Debet 165** «Tegishli asosiy vosita hisobvarag„i». 
Kredit 19909 «Ko„rsatilgan xizmatlar va tovar-moddiy qiymatlik-
lari uchun to„langan mablag„lar». 
Asosiy vositalar omborga qabul qilinganda ular 16561-hisob-
varag„ida hisobga olinadi. Ombordan foydalanishga berilganda «Ombor-
dagi asosiy vositalar» 16561-hisobvarag„idan hisobdan chiqariladi va 
tegishli asosiy vosita (165XX) hisobvarag„iga o„tkaziladi. 
Agar bino qurilayotgan bo„lsa, qurilish bilan bog„liq barcha xara-
jatlar 16505 «Tugallanmagan qurilishlar» hisobvarag„ida aks ettiriladi. 
Bino foydalanishga topshirilganda uning qiymati qabul qilish-topshirish 
dalolatnomasiga asosan, 16509 – «Bank binolari va boshqa imoratlari» 
hisobvarag„iga o„tkaziladi. 
Debet 16509 «Bank binolari va boshqa imoratlari». 
Kredit 16505 «Tugallanmagan qurilishlar». 
Agar bank to„lovni moddiy aktivlar kirim qilingandan keyin amal-
ga oshirsa, tegishli kirim hujjatlariga asosan quyidagi buxgalteriya yozu-
vi bajariladi: 
a) Moddiy aktivlar kelib tushganda, darhol foydalanishga berilsa: 
Debet 165** «Asosiy vositalarning tegishli hisobvarag„i». 
Kredit 29802 «Ko„rsatilgan xizmatlar va tovarlar uchun to„lanadi-
gan mablag„lar hisob-kitobi». 
Asosiy vositalar omborga kirim qilinganda: 
Debet 16561 «Ombordagi asosiy vositalar». 
Kredit 29802 «Ko„rsatilgan xizmatlar va tovarlar uchun to„lanadi-
gan mablag„lar hisob-kitobi». 
Aktivlar qiymati to„lanishi quyidagi buxgalteriya yozuvi bilan 
rasmiylashtiriladi: 
Debet 29802 «Ko„rsatilgan xizmatlar va tovarlar uchun to„lanadi-
gan mablag„lar». 
Kredit 10301, 16103 yoki mijozning hisobvarag„i. 
Asosiy vositalar ombordan foydalanishga topshirilganda 16561- 
hisobvarag„idan chiqarilib, asosiy vositalarning tegishli hisobvarag„iga 
o„tkazib qo„yiladi.

---

182