Buxgalteriya va audit

Farmoyish hujjatlari 
Bunday hujjatlar sirasiga buyruq, ko'rsatma, farmoyish kabilar kiradi. 
Buyruq 

---

Daviat boshqaruv organi rahbarlarining yakka hokimligiga asoslangan uqiy 
hujjat, muayyan muassasa oldida turgan asosiy va kundalik afalarni hal qilish 
maqsadida qoMlanadi. 
Asosiy faoliyatga oid buyruqlar ishni tashkil qilish, muassasa yoki uning 
limlari faoliyatini tartibga solishda qoMlanadi. Ularda, odatda, yuqori ikilotlardan 
kelgan ko‘rsatmaviy hujjatlar xodimlarga yetkaziladi, bularning si yuzasidan aniq 
tadbir-choralar belgilanadi, ma’sul shaxslar va bajarish idati tayinlanadi. 
Ichki mehnat tartibi qoidalari, mukofotlash nizomi va shu kabilarni liqlash 
bilan bog'lik me’yoriy buyruqlar ham asosiy faoliyatga oid ruqlarga kiradi. Bunday 
buyruqlar umumiy tarzda bo'lib, muayyan bir qaratidiladi. 
Asosiy faoliyatga oid buyruqlarda, odatda, mazmunidan kelib chiqib 
avhaqo‘yiladi( ba’zi qisqa buyruqlarda qo‘yilmasligi ham mumkin). 
Buyruqning asosiy matni asoslovchi (kirish) va farmoyish qismlaridan ib 
topadi. Asoslovchi (kirish) qismida buyruqdan maqsad shart-sharoitlar, iblar 
ko‘rsatiladi, asos qilib olinayotgan buyruqqa havola qilinadi (nomi, imi, sanasi 
yoziladi). Ayrim hollarda buyruqqa asos bo'lgan hujjat uning loyish qismi tegishli 
bandida ham ko'rsatiladi. Ba’zi buyruqlarni ilashga hujjat bo‘lmasligi mumkin, 
bunday hollarda ular to‘gridan-to‘gri loyish qismi bilan ham berilaveradi. 
Buyruqning farmoyish qismi yangi satrdan, bosh harflar bilan yoziladigan 
BUYURAMAN» so'zi bilan boshlanadi. Shu so'zdan so‘ng ikki nuqta 'ilib, yangi 
satrdan farmoyishlar beriladi. 
Farmoyishlarda odatda, kim qanday vazifani, qaysi muddatda bajarilishi 
satiladi. Harakat majhul fe’l shaklida ifodalanadi (“Amalga oshirilsin”, minlansin”, 
“Yuklatilsin”, “Hisoblansin” va h.k). Bajaruvchilar-muassasa uning tarkibiy 
qismlari (bo‘limlari), mansabdor shaxslar (lavozimlari satilgan holda) ko‘pincha 
jo‘nalish kelishigida qayd qilinadi. Buyruq farmoyish qismining oxirida, odatda, 
umuman mazkur buyruqni nazorat qilish kimga yuklatilganligi ham qayd qilib 
qo'yiladi: «Buyruq ijrosini nazorat qilish 
ga yuklatiladi» (lavozimi va famiiiyasi 
to‘liq yoziladi). 
Ba’zi buyruqlarda shu buyruq munosabati bilan ilgarigi joriy buyruq yoki 
boshqa xil hujjat bekor qilinganligi ham ko‘rsatib o‘tiladi. 
Kadrlarning shaxsiy tarkibiga oid buyruq yoki indivudual buyruqlar biror 
xodim ishga qabul qiiinganda yoki bo‘shatilganda, boshqa bo'Iimga o'tkazilganda, 
shuningdek, muayyan xodim mukofotlanganda, mehnat ta’tiliga chiqqanda va shu 

---

kabi hollarda beriladi. Bunday buyruqlar, odatda, bo‘limlar rahbari tavsiyanomasi, 
shaxsiy arizalar va shu kabilar asosida tayyorlanadi. 
Ko‘p korxonalarda kadrlarning shaxsiy tarkibiga oid buyruqlar maxsus bosma ish 
qog‘ozlarida yoziladi. 
Kadrlarning shaxsiy tarkibiga oid buyruqlar maxsus bosma ish qog‘ozlari 
bo‘lmagan taqdirda oddiy buyruq qog‘oziga ham yoziladi. U holda buyruq boshiga 
«Kadrlar shaxsiy tarkibiga oid» deb yozib qo'yish kerak. Buyruq sarlavhalari: 
«lshga qabul qilish haqida buyruq», «Boshqa ishga o‘tkazish haqida buyruq», 
«Ishdan bo‘shatish haqida buyruq», «Mehnat ta’tili berish haqida buyruq», 
«Rag'batlantirish haqida buyruq» va h.k. 
Bunday buyruqlarda kirish qismi bo'lmasligi mumkin. Farmoyish qismida 
odatda, bandlar, paragraflar bo'ladi. Buyruq qismidagi «QABUL QIL1NSIN», 
«TAY1NLANSIN», «OTKAZILSIN», « TASHAKKUR BILD1RILS1N», 
«BO'SHATILSIN» kabi fe’llar bosh harflar bilan yoziladi. Familiya ham bosh 
harflar bilan, ismi va ota ismi esa matndagi oddiy harflar bilan yoziladi (Masalan, 
Karimov Sobit Holmatovich). 
Buyruqdan ko‘chirma 
Muassasalarda odatda, xodimga yoki boshqa huquqiy shaxsga muayyan 
buyruqdan ko‘chirma berishga to'gri keladi. 
Zaruriy qismlari: 
1. 
Muassasa nomi. 
2. 
Hujjat nomi ( Buyruqdan ko‘chirma). 
3. 
Sanasi. 
4. 
Raqami (№). 
5. 
Joyi. 
6. 
Sarlavhasi. 
7. 
Matni (asoslovchi qismi, «BUYURAMAN» so‘zi, farmoyish qismidan 
kerakli bandi). 
8. 
Imzo chekkan shaxs. 
9. 
Tasdiqlash famiiiyasi (yoniga «imzo» degan so‘z yoziladi) belgisi... 

---

Farmoyish 
Muassasa ma’muriyati (direktor, uning o‘rinbosarlari, bosh muhandis, uning 
o‘rinbosarlari), shuningdek, bo‘limlar rahbarlari tomonidan amaliy masalalar 
yuzasidan qabul qilinadigan hujjat. Odatda, farmoyishlarda harakat muddati 
cheklangan bo'lib, uning kuchi bo‘limlaming tor doirasiga, ayrim mansabdor 
shaxslar va fuqorolarga taalluqli boMadi. Farmoyish matni xuddi buyruqdagi kabi 
zaruriy qismlardan tarkib topadi, faqat uning asos (kirish) qismida 
«BUYURAMAN» 
so‘zi o‘miga «TAVS1YA QILAMAN», «RUXSAT 
BERAMAN» kabi iboralar ishlatiladi. 
Ko‘rsatma 
ldoralarda xabarsifat - metodik tusdagi masalalar, shuningdek, buyruqlar, 
yo'riqnomalar va boshqa hujjatlarning ijrosi bilan bogMiq tashkiliy masalalar 
yuzasidan chiqariladigan huquqiy hujjat. Ko'rsatmalarga birinchi rahbar, bosh 
muhandis, ulaming o'rinbosarlari imzo chekish huquqiga ega. Ko'rsatma 
muassasaning o'ziga xos ish qog'oziga bosiladi. U ham buyruq kabi odatda. 
sarlavha bilan yoziladi, asos (kirish) va farmoyish qismlaridan tarkib topadi. Asos 
(kirish) qismida, falon «maqsadda», falon «buyruqni bajarish uchun» kabi taomilga 
kirgan iboralar qo‘llaniladi va «YUKLAYMAN», «TAVSIYA ETAMAN» so'zlari 
bilan farmoyish qismi boshlanadi. Muayyan xodimga uning xizmat lavozimi 
vazifalariga kirmaydigan ishlar yuklatilsa, «TAVSIYA ETAMAN» so‘zi 
qoMlanadi. ICo‘rsatmaning farmoyish qismi buyruqning farmoyish qismiga 
o‘xshash boMadi.