Buxgalteriya va kasbiy faoliyat asoslari

6. O’ZBEKISTONDA BUXGALTERIYA HISOBINI RIVOJLANISHI 
HAQIDA
Bahzi mualliflarning fikricha O’rta Osiyo yerlariga, ya’ni Movarounnaxrga 
(arablar daryo ortidagi yerlar deb ataganlar) shu jumladan, zbekistonga 
buxgalteriya uchyoti haqidagi fikrlar 8 asr boshlarida kirib kelgan
27
deb taxmin 
qilishadi.
Amir Temur o’zining “Temur tuzuklari” nomli asarida shunday deb yozadi: 
“Saltanatning har bir idorasida bo’ladigan kirim-chiqimlarni, kundalik xarajatlarni 
yozib borish uchun bir kotib tayinlansin”. Bu O’rta Osiyoda buxgalteriya 
hisobining ilk bor kurtak otishi Amir Temur tomonidan hisob daftarini yurituvchi 
shaxslar – kotiblarni tayinlagani bilan bog’liq ekanligidan dalolat beradi. 
27
. Bu mualliflar O’rta Osiyo yerlariga buxgalteriya uchyoti haqidagi fikrlarni kirib kelishini arablarning O’rta 
Osiyoni isloh qilish bilan bog’lashadi. 

---

21 
Rivoyatlarga ko’ra Amir Temur lashkarlarining har biriga, jangga kirishidan 
oldin, idishda anor suvi bergan
28
va jangdan eson-omon chiqqan jangchilarga yana 
o’sha idishda anor suvi bergan. Bo’sh qolgan idishlar soni jangda halok bo’lgan 
jangchilar sonini bildirgan. Bu buxgalteriya hisobining “kirim – chiqim – qoldiq” 
usulini ifodalaydi. Xulosa qilish mumkinki, O’rta Osiyo markazi bo’lgan 
O’zbekistonda buxgalteriya hisobi XV asrdan shakllana boshlagan.
Respublikamizda buxgalteriya hisobini fan sifatida shakllanishida O’zbek 
olimlaridan professor S. B. Qodirxonov, professor M. Ostonaqulov, Y. M. 
professor Itkin, professor R. Abdullaev, professor I. T. Abdukarimov, K. F. 
Abdukarimovalarni, shuningdek, buxgalteriya hisobini isloh qilish va milliy 
hisobchilik tizimini yaratishda professor S. Yuldoshev, professor D. Qudbiev, 
professor M. Pardaev, professor M. Tulaxadjaeva, professor I. Ismanov, professor 
Z. Mamatov, professor A. Pardaev, professor R. Xolbekov, professor K. Urozov,
professor I. Qayumov, professor A. Abdullaev, professor S. Valiev, professor N. 
Jo’raev, professor Z. Niyozov, professor A. Karimov, N. Toshmamatov, B. 
Hoshimov, F. Islomov, H. Qayumov, E. Gadoev, A. Avloqulov, va boshqa ilm 
ahllarining qo’shgan hissalari benihoyat kattadir.