Buxoro davlat universiteti pedagogika fakulteti pedagogika kafedrasi

Pedagoglarning kreativlik imkoniyatini aniqlovchi mezonlar va ularning darajalari.

Kasbiy faoliyat samaradorligini baholashda pedagogning ijodkorligi – krativ potentsiali darajasini baholash muhim ahamiyatga ega.
Pedagogning krativlik potentsiali darajasini aniqlovchi mezonlar quyidagilar sanaladi (2-rasm):

2-rasm. Pedagogning kreativ potentsiali darajasini aniqlovchi mezonlar

Ushbu mezonlar pedagoglar kreativ potentsialini uch darajada aniqlash imkonini beradi (1-jadval):

1-jadval. Pedagog kreativ potentsialining muhim darajalari

№	Darajalar	Daraja xususiyatlari
1.	Yuqori	Muntazam ravishda turli tashabbuslarni ilgari suradi, kreativ qobiliyatga egaligini izchil namoyib etib boradi, kreativ jihatdan o’ta faol, izlanuvchan
2.	O’rta	Ba’zan u yoki bu tashabbusni ilgari suradi, kreativ qobiliyatga egaligi muntazam bo’lmasa-da, ammo namoyon bo’ladi, kreativ jihatdan bir qadar faol, izlanuvchan bo’lishga intiladi
3.	Past	Garchi u etarlicha asoslanmagan bo’lsa-da, tashabbusni ilgari surshga intiladi, kreativ qobiliyati etarlicha namoyon bo’lmaydi, izlanuvchan bo’lishga intilmaydi

Shunday qilib, malaka oshirish kurslarida “Kreativ pedagogika” moduli (fani)ni o’qitish pedagoglarda ularga xos kreativ sifat va ijodiy-pedagogik faoliyat malakalarini samarali rivojlantirish imkonini beradi. Pedagoglarda kreativlik sifatlari, ijodiy-pedagogik faoliyat malakalarini rivojlantirish borasida amerikali tadqiqotchi Patti Drepeau tomonidan taklif qilingan yo’llarda foydalanish kutilgan natijalarni qo’lga kiritishga yordam beradi. Qolaversa, pedagoglarda kreativlik sifatlarini shakllantirisha ustuvor tamoyillar asosida ish ko’rish aniq maqsaga yo’naltirilgan faoliyat samaradorligini kafolatlaydi. Malaka oshirish kurslarida amaliy mashg’ulotlar jarayonida pedagoglarning kreativlik imkoniyatlarining aniq mezonlar asosida aniqlash, daraja ko’rsatichlarini baholash asosida bu boradagi yutuq va kamchiliklarni belgilash, yutuqlarni boyitish, kamchiliklarni bartaraf etish chora-tadbirlarini belgilash mumkin bo’ladi.


I bob bo`yicha xulosa:
Kreativlik (lot., ing. “create” – yaratish, “creative” yaratuvchi, ijodkor) – individning yangi g’oyalarni ishlab chiqarishga tayyorlikni tavsiflovchi hamda mustaqil omil sifatida iqtidorlilikning tarkibiga kiruvchi ijodiy qobiliyati ma’nosini ifodalaydi. Shaxsning kreativligi uning tafakkurida, muloqotida, his-tuyg’ularida, muayyan faoliyat turlarida namoyon bo’ladi. Kreativlik shaxsni yaxlit holda yoki uning muayyan xususiyatlarini, zehni o’tkirlikni tavsiflaydi. Shuningdek, kreativlik iqtidorning muhim omili sifatida aks etadi.
Hozirgi zamon pedagogikasi yuqori malakali pedagogik kadrlarga ehtiyoj sezadi.Ushbu loyihani amalga oshirish quyidagilarni amalga oshiriladi:
1. O’qituvchilarni ma’naviy va moddiy rag’batlantirish sistemalarni tadbiq etish;
2. Pedagogik kadrlarni attestatsiyadan o’tkazishda qo’yiladiagan talablarni yangilash;
3. Ularning malakasini oshirish;
4. Eng yaxshi o’qituvchilarning tajribalarni keng ommalashtirish.
Kreativlikni: ijodga intilish, hayotga ijodiy yondashish, o’ziga doimiy tanqidiy nazar solish va tahlil etish deyish mumkin. Hozirgi zamon psixologiya va pedagogika lug’atlariga asoslanib o’qituvchining kreativligi deb uning fikrlaridagi sezgilaridagi, muloqotdagi, alohida faoliyat turidagi, ijodiy yondashish, bilish darajasi deb ta’riflash mumkin.
O’qituvchining kreativligi, bu uning qat’iy, chegaralangan yoki sust chegaralangan sharoitlarda har xil original g’oyalarni izlab toppish laoyiqatidir.
Ilmiy adabiyotlarni tahlil qilish quyidagi o’zaro bir-biriga bog’liq kreativlik tarkibiy komponentlarini ajratsh imkoni beradi:
1. Intellektual (aqliy);
2. Ahloqiy (o’z-o’zini boshqarish);
3. Motevatsion (maqsadiy);
4. Emotsional (his hayajonli).
Bo’lajak pedagoglarni kreativ fikrlashga o’rgatish, ularda kreativ tafakkurni shakllantira olish uchun avvalo o’qituvchining o’zi kreativ, ijodkor shaxs bo’lishi zarur. Bordi-yu, uning o’zi kreativlik sifatlariga ega bo’lmasa, u holda qanday qilib, bo’lajak pedagoglarni kreativ fikrlashga rag’batlantira oladi. Chiqariladigan yagona xulosa quyidagicha: o’qituvchining o’zi kreativ, ijodkor bo’lsagina, bo’lajak pedagoglar ham shunday bo’la oladi.
O’qituvchining ijodkor va kreativ bo’lishi yoki bo’lmasligi emas, balki darslarni ijodkorlik, kreativlik ruhida tashkil etishi, yangi g’oyalarni ta’lim jarayonida sinab ko’rishga intilishi zarur. Darslarda o’qituvchi “kreativlik yo’l xaritasi”ga ko’ra quyidagi 4 ta yo’nalish bo’yicha harakatlanadi va ulardagi harakatlar pedagoglarning kreativligini ifodalovchi belgilar (Patti Drepreau) sanaladi: ijodiy fikrlash ko’nikmalarini namoyon etish; bo’lajak pedagoglarni o’quv fanlarini qiziqish bilan o’zlashtirishga rag’batlantiruvchi strategiyalardan foydalana olish; innovatsion yondashuv va pedagogik masalalarning echimini topishga kreativ yondashish; kutiladigan natija.