Buxoro davlat universitetining pedagogika instituti pedagogik ta
Yüklə 7,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- G‘aniyeva Dildora Kayyumzoda
|
Adabiyotlar ro‘yxati:
1.Mirziyoyev Sh. M. Tanqidiy tahlil, qat’iy intizom va shaxsiy javobgarlik-har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. – T.: O‘zbekiston, 2017. 2.Abdullayev N. U. “San’at tarixi”. Toshkent. O‘qituvchi, 1986. 3.O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005). TASVIRIY SAN’AT DARSLARIDA O‘QUVCHILAR IJODIY FAOLLIGINI TAKOMILLASHTIRISH TEXNOLOGIYALARI SAMARADORLIGI Dilshod Qodirovich Mamatov Buxoro davlat universiteti Tasviriy san’at va muxandislik grafikasi dotsent (PhD) G‘aniyeva Dildora Kayyumzoda Buxoro davlat universitetining Pedagogika instituti I bosqich magistranti Borliqni kuzatar ekanmiz, bizni qurshab turgan olam turli-tuman ranglardan iborat ekanligini ko‘rib hayratga tushamiz. “Bu ranglarda qanchalik ma’no yotadi?”- deb o‘yga tolasan kishi. Ajdodlarimiz ham tabiatning shu sirli olamiga hayratga tushib, asrlar davomida uni o‘rganib kelishgan. Har bir rang bir olam ma’noni anglatadi. “Nima uchun tabiat aynan yashil rangda yaratilgan? Sababi nimada? Agar tabiat sariq yoki qizil rangda bo‘lsa qanday ma’noni anglatgan bo‘lar edi? Qaysi ranglar inson kayfiyatini ko‘taradi? Qay biri ijobiy yoki salbiy ta`sir ko‘rsatadi? Inson yoki hayvonlarning ranglari orqali ular salomatligini aniqlasa bo‘ladimi?”. Yirik olimlar tomonidan rang tufayli ramziy ma’noda “so‘zlashish” ranglar vositasida insonlarni 722 tarbiyalash, davolash, ranglar jilg‘asi orqali falsafiy fikr yuritish, rang orqali insonlarning ichki dunyosini anglash va boshqa masalalarni ijobiy hal etishdagi mavqeyi haqida tadqiqotlar olib borilmoqda. Asrlar davomida ajdodlarimiz, fan arboblari muayyan darajada ilmiy-tadqiqot ishlarini, tajribalarni ham o‘tkazib kelishmoqda. Shuning uchun ham san’at olami keng qamrovli, juda turli sohalar va tarixga boy hisoblanadi. Insonlarni ilhomlantirib, ish qilishiga undaydigan narsa san’at va uning turlari hisoblanadi. Tasviriy san’atni o‘qitishda g‘oyat murakkab jarayonlar sodir bo‘ladiki, bu davrda o‘qituvchi bir necha metod va uslublardan foydalanadi. Zamonaviy o‘qituvchi yoshlarni bilim, malaka va ko‘nikmalarini asosan dars davomida shakllantirib amalga oshirishimiz lozim. Dars jarayonida yangicha zamonaviy interfaol usullar va texnologiyalardan foydalangan holda ularning faolligini oshirish lozim. Tasviriy san’at darslarida o‘quvchilarda ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirishda fanlararo aloqadorlik printsipidan foydalanish ham yaxshi samara beradi. Tasviriy san’at darslarini samarali va qiziqarli olib borish uchun o‘qituvchi avvalambor kreativ bo‘lishi, interfaol usullar va texnologiyalardan o‘z o‘rnida foydalanib bilishi kerak. Avvalo, o‘qituvchi o‘quvchilarni yangi darsga, yangi o‘quv materialiga olib kirishi, tayyorlashi uchun yangi pedagogik texnologiyaning motivatsiya deb ataladigan didaktik jarayonidan foydalanishi kerak. Yuqorida aytib o‘tilganidek tasviriy san’at darslarida o‘quvchilarda ijodiy faolligini rivojlantirishda fanlararo aloqadorlik usullaridan foydalanish ham yaxshi samara beradi. O‘rganilayotgan mavzu bo‘yicha bir nechta fanlar bilan, masalan; musiqa, texnologiya, tarix, adabiyot , informatika (masalan; musiqa asarlari eshitib rasm ishlash, tasviriy san’at va musiqa o‘rtasida aloqa o‘rnatish), adabiyot (she’riy satrlar o‘qish, topishmoq, ertak, illyustratsiyalar chizish), tarix (san’at asarlari yaratilishini o‘rganish, tarixiy voqealar, mavzuli voqeaband mavzularni o‘rganishda janglar tasviri va hokazo), texnologiya (o‘yinchoqlar, kelgusida naqsh ishlash uchun idishlar, qutichalar yasash), 723 informatika fanlari bilan bog‘liq grafik o‘yinlardan foydalanish maqsadga muvofiq. Tasviriy san’atni o‘qitish texnologiyasida asosiy o‘rinni uni o‘qitish didaktikasi va metodikasi egallaydi. Chunki metodika va didaktika maktab tasviriy san’atidan 0’quvchilarga bilim-malaka berishning eng asosiy va oxirgi pedagogik usuli sanaladi. O‘quvchilarga bilim-malaka berishni eng osonlashtiradigan vosita-bu ko‘rgazmalar vositasida o‘qitishdir. Tasviriy san’atni o‘qitishda kо’rgazmalilik prinsipi boshqa barcha o‘quv fanlaridan ko‘ra ahamiyatli va samarali bo‘lib xizmat qiladi. Tasviriy san’atni o‘qitishda kо’rgazmalilik prinsipi boshqa barcha o‘quv fanlaridan ko‘ra ahamiyatli va samarali bo‘lib xizmat qiladi. Tasviriy san’at darslarining hamma turdagi dars mashg‘ulotlarining mavzulari birgina emas, bir necha ko‘rgazma bo‘ishini talab qiladi. Masalan, “Qush rasmini chizish” mavzusi bo‘yicha o‘tkaziladigan dars mashg‘uloti uchun, eng avval, biron-bir qushning tulumi bo‘lishi, uning 3-4 bosqichda ishlangan tayyor rasmini, so‘ngra o‘qituvchining o‘zi sinf doskasida qushning to‘la va bosqich asosida ishlangan tasvirini ko‘rsatishi talab qilinadi. (1.1-rasm) Yoki boshqa mavzularda (natyurmort, manzara va h.k) ham shu usulni ko‘rsatish mumkin. (1.2-rasm) O‘qituvchining o‘z qo‘li bilan tayyorlagan ko‘rgazma materiali va sinf doskasida dars materialini bayon etish davrida yaratiladigan, chizib ko‘rsatiladigan rasmlari, ko‘rgazma materialining eng faol va eng samaralisi bo‘lib hisoblanadi. Shu boisdan tasviriy san’at fani o‘qituvchisi sinf doskasida juda chiroyli ishlay olishi, uning chizgan rasm-tasvirlari, yozuvlari qoyil qoladigan darajada bo‘lishi bilan birga, o‘qituvchi har qanday mazmundagi kompozitsiyani juda osonlik bilan, juda chiroyli ishlashi va dars jarayonida sinf doskasida chizayotgan rasmi og‘zaki bayoni bilan bevosita bog‘lanib borishi lozim. Bunday holat o‘quvchilaming diqqatini o‘ziga tortib, uning barqarorligini ham ta’minlaydi. Shuningdek, o‘quvchilarning o‘qituvchiga bo‘lgan hurmat-e’tibori va hatto |