Buxoro davlat universitetining pedagogika instituti pedagogik ta

O‘zaro fikr almashuv.
Fikrlash jarayoni o‘quvchi-yoshlarning o‘zaro fikr 
olishuvini ko‘zda tutadi. O‘quvchi-yoshlarning o‘zaro fikr olishishi ularning bir -
biridan o‘rganishdagi o‘rtoqchiligiga asos soladi. O‘quvchi-yoshlardan fikrlovchi 
sifatida o‘zlarida bo‘lgan yirik fikr va oddiy xatoga bo‘lgan qobiliyatlarini 
boshqalarga ochib berish talab etiladi. O‘zaro fikr olishishda o‘quvchi-yoshlardan 
diqqat bilan tinglash, o‘zining qarashlar tizimini so‘zlovchiga zo‘rlab o‘tkazish va 
boshqa so‘zlovchilarni tuzatib turishdan o‘zini tiyib turishi ham talab etiladi. 
Bunga javoban o‘quvchi-yoshlar boshqalarning yalpi fikrlaridan foydalanish 
imkoniyatiga ega bo‘ladi. Keng doiradagi munozara oqibati o‘laroq o‘quvchi-
yoshlar o‘zlariga tegishli bo‘lgan g‘oyalarni tahlil qilish va uni aniqlashga yanada 
qobiliyati orta boradi hamda ularni o‘z bilimlari va hayotiy tajribalarida yaratgan 
g‘oyalari tizimiga tirkab boradi. Fikrlash jarayonini tashkil etishda uni 
o‘tkazishning bir necha modellari mavjud. Ular: 
- o‘ziga ishonch hosil qilish; 
- ishda faol ishtirok etish; 
- o‘rtoqlar va o‘qituvchi bilan fikr almashish; 
- o‘zgalar fikrini tinglay olish. 

---

856 
Xulosa o‘rnida shu alohida ta'kidlash joizki, axborotlarni chorlash, o‘ylab 
ko‘rish va fikrlash metodikalaridan foydalanish quyidagi muhim vazifalarni 
yechish imkoniyatini beradi: 
- o‘quvchi-yoshlarga maqsadlarini anglab olishga yordam beradi; 
- mashg‘ulotlarda faolligini ta'minlaydi; 
- samarali munozaraga chorlaydi; 
- o‘quvchi-yoshlarning o‘zlari savollar tuzishi va uni savol tarzida bera olishi 
uchun yordam beradi; 
- o‘quvchi-yoshlarga o‘z shaxsiy bilimlarini ifoda qilishga yordam beradi; 
- o‘quvchi-yoshlarning shaxsiy mutolaasi motivatsiyasini qo‘llab-quvvatlaydi; 
- har qanday fikrlarga bo‘lgan hurmat kayfiyatini yaratadi; 
- o‘quvchi-yoshlarda personajlarga bo‘ladigan iztirobini o‘stirishga yordam 
beradi; 
- o‘quvchi-yoshlarda qadrlanadigan fikrlashga sharoit yaratadi; 
O‘z tanqidiy fikrlashini maqsadga qaratish va motivlashtirish qobiliyatiga ega 
bo‘lish, o‘z istak-mayllarini faol boshqarishga qobillik, har bir daqiqa o‘z shaxsini 
takomillashtirishda foydalanish uchun vaqtni qadrlash eng muhimdir. Shu jihatdan 
olib qaralganda, bugungi globallashuv va rivojlanish bo‘lgan bir vaqtda, tanqidiy 
fikrlashni rivojlantirish davr talablaridan biri ekan, rivojlanib borayotgan yosh 
pedagoglarda shakllantirsak, ta’lim jarayoni ham rivojlanadi. 
Muammolardan 
qochishga 
urinishdan 
ko‘ra, 
muammodan 
qochish 
yaxshiroqdir, chunki tanqidiy fikrlash ham ehtiyotkorlik bilan o‘ylanishga urg‘u 
beradi - bu sizdan qochib qutulish uchun xulosaga sakrashni bildirmaydi. Davom 
eting va aniq xulosaning mavjudligini tan oling, chunki u to‘g‘ri bo‘lishi mumkin, 
ammo boshqa variantlarni ko‘rib chiqmaguncha uni qabul qilmang. 
Qisqa qilib aytganda, bularning barchasi, odamlarning tanqidiy va shubhali 
narsalarni o‘ylash uchun rivojlantirishlari kerak bo‘lgan ayrim asosiy 
xususiyatlarning qisqa xulosasi. Bu darhol tuyulmasa ham, falsafa yoki ilm-fan 

---

857 
darajasini yaxshi tanqidiy fikrlovchi bo‘lishga talab etmaydi. Asosiy masalalar 
bo‘yicha ba'zi ta'lim talab etiladi, lekin o‘rtacha odamning ishi yo‘q. 
Asosiy mantiqning ayrim qirralari qiyin bo‘lishi mumkin, ammo oxir-
oqibatda u bilan qulaylashishning yagona yo‘li mavjud: amaliyot. Misol uchun, siz 
noto‘g‘ri ismlarni ro‘yobga chiqarishni unutib qo‘ysangiz bo‘ladi. Buning o‘rniga, 
siz dalillarni diqqat bilan o‘qib, xatolarni aniqlab olishni o‘rganishingiz kerak. 
Bunga qancha vaqt sarf qilsangiz, qanchalik tabiiy bo‘ladi, va siz xatolar nomlarini 
esda tutasiz.