Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti "mexanika" kafedrasi

W>0
bo`lsa, sistema geometrik 
o`zgaruvchandir
; 
W 
= 0
bo`lsa, sistema 
geometrik o`zgarmas
; 
W <0
bo`lganda esa sistema 
geometrik 
o`zgarmas
bo`lish bilan birga, o`z tarkibida 
ortiqcha bog’lanishlarga ega
bo`ladi. 
Ortiqcha bog’lanishlarga ega bo`lgan sistemalar statik aniqmas sistemalar deyiladi. 
Agar berilgan sistemaning biror sharnirli tugunida bir necha disklar bir-biri bilan 
bog’langan bo`lsa, bunday sharnir murakkab sharnir deb ataladi (1.13-rasm). Murakkab 
sharnirli sistemalarning erkinlik darajalari soni (1.1) formula bilan aniqlanadi; lekin 
murakkab sharnirlar sonini oddiy sharnirlar soni bilan almashtirish kerak. 
Agar murakkab sharnirda n ta disklar bir-biri bilan bog’langan bo`lsa, uning oddiy 
sharnirlar soni bog’langan disklar sonidan bitta kam (n — 1) bo`ladi. 

---

tuzilishini kerak.
Agar berilgan sxema uchun 
W
< 0 shart bajarilgan bo`lsa, u geometrik 
o`zgaruvchan bo`lishi ham mumkin. Masadan, rasmda, a va b da ko`rsatilgan ikki 
sistemadagi disklar soni 
D
= 3, oddiy sharnirlar soni 
Sh =
2 va tayanch sterjenlar soni St 
= 5 bir xildir. U holda ularning erkinlik darajasi (1.1) formulaga asosan: 
W =3 • 3—
2-2— 5=0. 
Birinchi sxema (1.16- rasm, 
a)
geometrik o`zgarmasdir. Lekin ik-kinchi 
sxemaning uchinchi prolyotidagi C sharniri pastga yoki yuqoriga erkin ko`chishi 
mumkin. Demak, balkaning BCD qismi geometrik o`zgaruvchan va 
AB
qismi esa 
ortiqcha tayanch bog’lovchiga ega. 
Inshootni hisoblash sxemasi geometrik o`zgarmas bo`lishi uchun uni tashkil etuvchi 
elementlar bir-biri bilan o`zaro quyidagi shartlarga asosan bog’langan bo`lishi kerak. 
1. 
Ikki diskdan iborat sistemani o`zaro geometrik o`zgarmas qilib birlashtirish uchun 
ularni bitta sterjen’ va bitta oddiy sharnir bilan bog’lash kerak (1.17- ra