Chinor fayzi baland

6.4-rasm. Mulk shakllari 
Mulki Xoris 
Suyurg‗ol 
Sulola aʼzolari, harbiy boshliqlar, davlat 
arboblari, ulamolarga xizmatlaruchun 
berilgan inʼom. Suyurg‗ol egasi moliyaviy 
va maʼmuriy imtiyozlarga ega bo‗lgan. 
Tanho… 
O‗rta asr sharqida keng tarqalgan xususiy 
yer egaligi, ko‗pincha harbiy maʼmuriy 
amaldorlarga beriladigan yer-mulklar. 
Daromadning bir qismi davlat xazinasiga 
topshirilgan. 
Iqta 
Davlat oldidagi xizmatlari uchun 
harbiylarga beriladigan yer mulklari. Ular 
meros tariqasida avloddan-avlodga 
o‗tmagan. 
Vaqf mulklari yerlar 
Mulki Sultoniy 
Masjidlar, madrasalar, xonaqohlar, 
qabristonlar, diniy idoralarga va diniy 
ulamolarga tegishli yer-mulklari. 
Xonga, uning yaqinlariga, davlatga tegishli 
yer-mulklar 
Qishloq jamoalariga 
tegishli yerlar 
Qishloq jamoalari va dehqonlarga tegishli 
kichik yer mulklari. Odatda unga qishloq 
boylari egalik qilib, bu yerda qishloq 
aholisi ijara asosida dehqonchilik qilganlar. 

---

141 
Asosiy 
soliq 
to‗lovchi 
dehqonlar, hunarmandlar, savdo-
garlar, chorvadorlar edi. 
Turli 
soliqlardan 
tashqari 
qishloq va shahar aholisi har xil 
ishlarga (kanallar qazish, ariqlarni 
tozalash, 
qurilish 
ishlari 
va 
boshqalar) majburan jalb etilardi. 
Bundan tashqari, mazkur tadbirlar uchun sarflanadigan xarajatlar 
aholidan turli yo‗llar bilan undirib olinar edi. 
Mamlakat fuqarolari bo‗lmagan savdogarlardan olinadigan soliqlar 
(boj) deyarli o‗zgarishsiz bo‗lib, ko‗pincha, ularning miqdori siyosiy 
munosabatlarga ham bog‗liq edi. 
1633-1634 yillarda Imomqulixon farmoyishiga ko‗ra Qo‗shqo‗rg‗on 
degan joyda yangi ariq ana shu usul bilan qazilgan bo‗lib, buni 
zamondoshlari xon sahovati emas, balki kulfat deb baholashgan. 
Buxoro xonligida yerlarning ko‗pchiligi feodallar tasarrufida 
bo‗lgani uchun xon xazinasiga soliq tushumlarining juda oz qismi kelib 
tushgan. Bu muammoni bartaraf etish maqsadida zodagonlarni 
zaiflashtirish uchun Ubaydullaxon (1702-1711) ularning yer mulklariga 
daxl qiladi. U feodallardan yer-mulkni tortib olib, saroy ayonlariga 
bermoqchi bo‗ladi. Biroq, u meros yerlarni tortib olib darveshlar 
uyushmasi madadidan mahrum bo‗ladi, natijada unga qarshi fitna 
uyushtiriladi va 1711 yili o‗ldiriladi. 
Soliqlardan yana biri zakot