Chinor fayzi baland

§ 12.3. Progressiv va proporsional soliqqa tortish nazariyasi 
Soliqlarning ijtimoiy-siyosiy tabiati soliq solishning nazariy 
jihatlariga katta ta‘sir o‗tkazdi. Ayniqsa bu mutanosib va progressiv 
soliq solish nazariyalari o‗zaro nisbatida kuzatildi. Soliqlar har doim 
noqonuniy faoliyatini cheklash va mulkning bir qismini majburiy 
undirilishini aks ettirganligi tufayli soliq tizimi sinf va guruh 
manfaatlari, ijtimoiy kuchlarning mavqeiga xolisona baho berishi tabiiy 
holdir. 
Mutanosib soliq solish g‗oyasiga muvofiq soliq stavkalari uning 
hajmidan qat‘i nazar soliq to‗lovchi daromadiga yagona foizlarda 
belgilanishi kerak. Ushbu holat har doim boy tabaqali aholi vakillari 
tomonidan qo‗llab-quvvatlandi hamda tenglik va adolat tamoyillariga 
mos kelishi bilan asoslashga urindilar. 
Mutanosib stavkali soliqlarda soliq to‗lovlarining miqdori soliq 
to‗lovchining daromadi, foydasi va mulkiga to‗g‗ridan-to‗g‗ri 
mutanosib, chunki bunday stavkalar soliq solish obyekti (soliq solish 
bazasi) qiymatining bahosiga o‗zgarmas foizda amal qiladi
354
. 
Proporsional 
soliqqa 
tortish 
nazariyasining 
tarafdorlari 
Dj.Byukinenn, R.Sturm, A.Vagner, Lerua-Bolyelar hisoblangan.
354
Toshmatov Sh., G‗iyosov А., Giyasov S. Soliq nazariyasi va tarixi. O‗quv qo‗llanma. – T.: Iqtisod-
Moliya, 2021. – 267 b. 

---

308 
Proporsional soliqqa tortishda
 
soliq stavkalari daromadlarning 
miqdoridan qat‘iy nazar soliq stavkalari bir xil o‗rnatilishi kerak. 
Mazkur soliqqa tortish tizimi boy qatlam aholida va yuqori daromadga 
ega korxonalar egalari tomonidan qo‗llab quvvatlangan va tenglik, 
adolatlilik prinsipi bilan asoslangan.
 
Aksariyat rivojlangan davlatlarda 
keng qo‗llaniladi. O‗zbekistonda ham foyda solig‗i stavkalari faoliyat 
turlariga qarab tabaqalashgan bo‗lsada, foyda miqdoriga qarab 
o‗zgarmaydi.