“CΩmiyyΩt mΩdΩniyyΩti müdafiΩ edΩrsΩ

AssosiasiyanÕn dördüncü qurultayÕ 

Yeni vԥzifԥlԥr, mԥdԥni tԥúԥbbüslԥr vԥ layihԥlԥr 

 

29 oktyabr 2006-cÕ ildԥ “ørúad” hotelindԥ “GΩlΩcΩyΩ yol yüksΩk ruhi 

mΩdΩniyyΩtdΩn keçir” úüarÕ altÕnda “Simurq” AMA-nÕn dördüncü qurultayÕ 

keçirildi. Onun iúindԥ tanÕnmÕú alimlԥr, incԥsԥnԥt xadimlԥri, hԥkimlԥr, jur-

nalistlԥr, elmi müԥssisԥlԥr, ali mԥktԥblԥr, nazirliklԥr vԥ idarԥlԥr, hԥmkarlar 

ittifaqlarÕ, qeyri-hökumԥt tԥúkilatlarÕ nümayԥndԥlԥri, hԥmçinin mesenatlar 

vԥ sahibkarlar, istedadlÕ gԥnclԥr iútirak edirdilԥr. Akademiklԥr – Maqsud 

Ԥliyev, Asԥf Nadirov, Fuad QasÕmzadԥ, professorlar – Arif Ԥziz, Rafiq 

Y.Ԥliyev, Ԥli Rԥcԥbli, Fuad Salayev, Abdulla Mehrabov, Ԥjdԥr A÷ayev, 

Elmira Süleymanova, Nԥriman Hԥsԥnzadԥ, Rafiq Zeynalov, ԥmԥkdar mԥdԥ-

niyyԥt iúçilԥri – Namiq Hüseynov, A÷aԥli øbrahimov, Rafiq KaúanlÕ vԥ bir 

çox baúqalarÕ iútirakçÕlar arasÕnda idilԥr. 

Azԥrbaycan Milli Elmlԥr AkademiyasÕ, Ԥmԥk vԥ Sosial münasibԥtlԥr 

AkademiyasÕ, Mԥdԥniyyԥt Fondu, Azԥrbaycan Rԥssamlar øttifaqÕ, “Kitab” 

Cԥmiyyԥti, “Azԥrbaycan-Finlandiya” AssosiasiyasÕ vԥ digԥr tԥúkilatlardan 

qurultayÕn ünvanÕna tԥbriklԥr daxil olmuúdur. Ombudsman, professor Elmi-

ra Süleymanova Assosiasiyaya xatirԥ xalça vԥ hüquq mԥsԥlԥlԥri üzrԥ kitab-

lar hԥdiyyԥ etdi. “Simurq” AMA-nÕn prezidenti Fuad Mԥmmԥdovun 60 illik 

yubileyi ilԥ ԥlaqԥdar, “Azԥrbaycan-Almaniya” Cԥmiyyԥtinin sԥdri Çingiz 

Abdullayev Cԥmiyyԥtin “Dostluq” medalÕnÕ, “Azԥrbaycan-Finlandiya” 

AssosiasiyasÕnÕn prezidenti Yaqub Kԥrimov isԥ - “QÕzÕl Arzu” medalÕnÕ 

professora tԥqdim etdilԥr. Çelyabinskdԥ fԥaliyyԥt göstԥrԥn “Ozan” Azԥrbay-

can mԥdԥniyyԥt Mԥrkԥzi adÕndan qurultayÕn nümayԥndԥlԥrini vԥ qonaqlarÕ 

onun prezidenti Rafael Quliyev salamladÕ, o mԥhz bu missiya ilԥ BakÕya  

qurultaya gԥlmiúdir. 

Ԥvvԥlki illԥrdԥ oldu÷u kimi, Assosiasiya öz üzvlԥrinin, hԥmçinin 

respublikada yüksԥk ruhi mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕna yardÕm üçün gücünü vԥ 

vasitԥlԥrini ԥsirgԥmԥyԥn Azԥrbaycan ziyalÕlarÕnÕn daha qabaqcÕl nümayԥn-

dԥlԥrinin mԥnԥvi motivasiyasÕna böyük diqqԥt ayÕrÕrdÕ. Assosiasiya müntԥ-

zԥm olaraq öz rԥhbԥrlԥri vԥ fԥal üzvlԥrinin yubileylԥrini qeyd edirdi. Özünü 

yüksԥk mԥdԥniyyԥtԥ xidmԥtԥ hԥsr etmiú daha mԥhsuldar alimlԥr, müԥllim-

lԥr, mütԥxԥssislԥr, incԥsԥnԥt xadimlԥri, sahibkarlar, dövlԥt, ictimai vԥ din 

xadimlԥrinin yaradÕcÕ fԥaliyyԥtinin ictimai tanÕnmasÕ vԥ mԥnԥvi dԥstԥklԥn-

mԥsi üçün Assosiasiya tԥrԥfindԥn xüsusi mükafatlar tԥsis edilmiúdir. 

 “Dünya mΩdΩniyyΩti müdafiΩ edΩrsΩ, mΩdΩniyyΩt dünyanÕ xilas edΩr!” 

úüarÕ haqqÕnda inamÕ nԥzԥrԥ alaraq, vԥ insanlarÕn intellektual vԥ etik mԥdԥ-

145 

niyyԥtinin inkúafÕna böyük ԥhԥmiyyԥt verԥrԥk, özünün insanÕn inkiúafÕ kon-

sepsiyasÕnda Assosiasiya ilk dԥfԥ, müasir dövlԥtlԥrin “Homo culturalis” tipli 

yeni insanÕn formalaúmasÕna tԥdrici keçid kulturoloji ideyasÕnÕ irԥli sürdü. 

Azԥrbaycanda vԥ dünyanÕn digԥr ölkԥlԥrindԥ bu prosesin inkiúafÕnÕn stumul-

laúdÕrÕlmasÕ üçün “Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt AssosiasiyasÕnÕn fԥxri üzvü” vԥ 

“Simurq” AMA-nÕn Tԥúԥkkürnamԥ fԥrmanÕ ilԥ yanaúÕ, AssosiasiyanÕn rԥya-

sԥt heyԥtinin qԥrarÕ ilԥ, 2005-ci ildԥ “Simurq” Beynԥlxalq medalÕ vԥ “Mԥdԥ-

niyyԥt sԥfiri” Milli ictimai fԥxri adÕ tԥsis edildi.   

 “Simurq” AMA-nÕn rԥyasԥt heyԥtinin qԥrarÕ ilԥ ilk dԥfԥ Azԥrbaycanda 

stolüstü xatirԥ “Simurq” medalÕ ilԥ tԥltif edilmԥklԥ, “Mԥdԥniyyԥt sԥfiri” øcti-

mai Fԥxri adÕ dövlԥt baúçÕsÕ, cԥnab ølham Ԥliyevԥ vԥ AzԥrbaycanÕn birinci 

xanÕmÕ, Heydԥr Ԥliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO vԥ øSESKO-nun 

xoú mԥramlÕ sԥfiri Mehriban xanÕm Ԥliyevaya verilmiúdir. Bu mükafatla 

milli mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕ vԥ onun xaricdԥ tԥbli÷i, mԥdԥni irsin qorunmasÕ, 

sԥmԥrԥli sosial-mԥdԥni siyasԥtin hԥyata keçirilmԥsi vԥ istedadlÕ gԥnclԥrin vԥ 

uúaqlarÕn dԥstԥklԥnmԥsindԥ onlarÕn böyük rolu qeyd edilmiúdir. 

Qurultayda milli mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕna verdiklԥri töhfԥyԥ vԥ “Si-

murq”un yaradÕcÕ fԥaliyyԥtinԥ vԥtԥndaú yardÕmÕna görԥ AzԥrbaycanÕn daha 

çox tanÕnmÕú ziyalÕ nümayԥndԥlԥri vԥ istedadlÕ gԥnclԥrinԥ mükafatlarÕn – 

fԥxri adlar, diplomlar, fԥxri fԥrmanlar vԥ medallarÕn tԥqdimatÕ oldu. Qurul-

tay Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥtinin rifahÕ naminԥ tԥmԥnnasÕz vԥ vicdanlÕ ԥmԥ-

yinԥ görԥ - Maqsud Ԥliyev, Asԥf Nadirov, Fuad QasÕmzadԥ, Arif Ԥziz, Sol-

mina Dadaúova, Ԥli Rԥcԥbli, Namiq Hüseynov, A÷azԥki Mԥlikov, Hafiz 

Osmanova vԥ AssosiasiyanÕn inkiúafÕnda böyük xidmԥtlԥri olan onun digԥr 

rԥhbԥrlԥri vԥ rԥyasԥt heyԥti üzvlԥrinԥ öz tԥúԥkkürünü bildirdi. Hԥmçinin, 

Rafiq Y. Ԥliyev, Tariyel Mԥmmԥdov, Fԥrhad Abbasԥli, Elzad øzzԥtdüst, Na-

tiq A÷azadԥ, Rafael Quliyev, Tofiq Rzayev, Akif Kԥrimov, A÷adaim Ԥlԥk-

bԥrov, Rauf Muqimov, Adil Abdullayevԥ vԥ AssosiasiyanÕn yaradÕcÕ fԥaliy-

yԥtini könüllü ԥsaslarla maddi cԥhԥtdԥn dԥstԥklԥyԥn bir çox digԥr üzvlԥrinԥ 

Assosiasiya tԥrԥfindԥn tԥúԥkkür ifadԥ edildi. Eyni zamanda gԥnc tԥúԥbbüs-

karlar vԥ könüllülԥrԥ - Lalԥ Mԥmmԥdsalahova, Samirԥ Abdullayeva, Anar 

Cԥfԥrov, Rza Ԥliyev, Elqar Ba÷Õrov, Xԥyalԥ Mԥmmԥdova, Timur Sü-

leymanzadԥ, Rizvan Ԥliyev, Nurulla Novruzlu, Mehman Kԥrimov, Marta 

Novruzova, Aygün Cabbarzadԥ, Natiq Quliyev vԥ baúqalarÕna tԥúԥkkür    

ifadԥlԥri çatdÕrÕldÕ.   

Cԥmiyyԥtdԥ insan münasibԥtlԥri mԥdԥniyyԥtinin formalaúmasÕ vԥ sabit 

inkiúafÕnda dini mԥdԥniyyԥtin roluna lazÕmi ԥhԥmiyyԥt verԥrԥk, “Simurq” 

AMA-nÕn rԥyasԥt heyԥtinin qԥrarÕ ilԥ: ùeyxülislam Allahúükür Paúazadԥ, 

146 

BakÕda Pravoslav Kilsԥsinin baúçÕsÕ, arximandrit Aleksandr, Da÷ yԥhudilԥri 

icmasÕnÕn rԥhbԥri Semyon øxiilov “Simurq” Beynԥlxalq medalÕ ilԥ tԥltif 

edildilԥr. Bu mükafat, üç din nümayԥndԥlԥrinin Azԥrbaycan xalqÕnÕn ԥnԥnԥ-

vi tolerantlÕ÷Õna, AzԥrbaycanÕn titul mԥdԥniyyԥtinԥ daxil olan müxtԥlif milli 

vԥ etnik mԥdԥniyyԥtlԥrin multikultural inkiúafÕna töhfԥsinin qiymԥtlԥndiril-

mԥsi oldu.   

 “Simurq” AMA-nÕn beynԥlxalq nüfuzu sayԥsindԥ, onun 15 illik yubi-

lieyi ilԥ ԥlaqԥdar, AssosiasiyanÕn rԥyasԥt heyԥtinin tԥqdimatÕ ilԥ qurultay 

ԥrԥfԥsindԥ “Simurq” Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt AssosiasiyasÕnÕn yüzdԥn artÕq 

nüfuzlu vԥ fԥal fԥxri üzvlԥri Ümumdünya Sülh FederasiyasÕ tԥrԥfindԥn tԥsis 

edilmiú, BMT-dԥ konsultativ (mԥslԥhԥtçi) statusa malik “Sülh sԥfiri” 

beynԥlxalq diplomu ilԥ tԥltif olundular. OnlarÕn arasÕnda tanÕnmÕú alimlԥr vԥ 

müԥllimlԥr, akademiklԥr vԥ professorlar, incԥsԥnԥt xadimlԥri, Milli Mԥclis 

deputatlarÕ, dövlԥt, ictimai vԥ din xadimlԥri, mԥmurlar, qeyri-hökumԥt tԥúki-

latlarÕ liderlԥri, sahibkarlar vԥ jurnalistlԥr, “Simurq” AMA-nÕn xaricdԥki  

nümayԥndԥlԥri var idi.   

Assosiasiya hԥmçinin, Azԥrbaycanda mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕna vԥ bü-

tövlükdԥ dünya mԥdԥniyyԥtinԥ, eyni zamanda beynԥlxalq sosial-mԥdԥni 

ԥmԥkdaúlÕ÷a yardÕma görԥ müxtԥlif ölkԥlԥrin nümayԥndԥlԥrinin fԥaliyyԥtini 

yüksԥk qiymԥtlԥndirdi. DünyanÕn müxtԥlif ölkԥlԥrindԥ AzԥrbaycanÕn dostla-

rÕnÕ “qazanmaq” mԥqsԥdilԥ, xalq diplomatiyasÕ vԥ beynԥlxalq ԥmԥkdaúlÕ÷Õn 

inkiúaf metodlarÕ vasitԥsilԥ bir sÕra xarici alimlԥr, ictimai xadimlԥr vԥ diplo-

matlar “Simurq” AMA-nÕn xarici fԥxri üzvlԥri seçildilԥr. 

OnlarÕn arasÕnda Paolo Lembo (øtaliya), Per Ulvevadet (Norveç KrallÕ÷Õ), 

Tadeuú Svyatixovski (ABù), Odri Olútadt (ABù), Mixael ùmunk (Almaniya), 

Tomas Yanq (Birlԥúmiú KrallaÕq), Valter ùoniya (Rusiya), Olav Berstad 

(Norveç KrallÕ÷Õ), Fԥrrux ԥl-Hԥvari (Misir), Naira Tohidi (ABù), Eliezer Yot-

vat (øsrail), Çjan Siyun (Çin), Marqarita Kosta (øtaliya), Tac Hԥmad (ABù), 

Ronald Yanq (Birlԥúmiú KrallÕq) vԥ digԥr tanÕnmÕú alimlԥr, mütԥxԥssislԥr, dip-

lomatlar vԥ ictimai xadimlԥr var idi. Qurultayda AssosiasiyanÕn fԥxri üzvü, 

“Simurq” Beynԥlxalq medalÕ ilԥ tԥltif olunmuú dünya úöhrԥtli Amerika alimi, 

azԥrbaycanlÕ, professor Lütfi Zadԥnin xidmԥtlԥri dԥ xüsusi olaraq qeyd edildi.  

AssosiasiyanÕn fԥaliyyԥtinin mԥnԥvi dԥstԥklԥnmԥsinԥ görԥ onun ԥsas tԥsis-

çisi – Azԥrbaycan Milli Elmlԥr AkademiyasÕna, bütün partnyorlara, hԥmçinin 

“Simurq” AMA-nÕn layihԥlԥrinin sponsorlarÕ – “ørúad” Mԥrkԥzi, Yoxsullu÷un 

azaldÕlmasÕ üzrԥ Dövlԥt Komitԥsi, YUNESKO, “AçÕq Cԥmiyyԥt – Azԥrbay-

can” ønstitutu, “Aysar” Fondu, “Katolik relyef servis” Fondu, “Avrasiya” Fon-

du, Norveç sԥfirliyi, Azԥrbaycanda “ùell” kompaniyasÕnÕn nümayԥndԥliyi, “Lu-

147 

koyl”un nümayԥndԥliyinԥ, “Azԥrbaycan” Biznes Mԥrkԥzinԥ, Azԥrbaycanda 

Atatürk Mԥrkԥzinԥ vԥ digԥr sponsorlara tԥúԥkkür ifadԥ edildi.   

Eyni zamanda yüksԥk ruhi mԥdԥniyyԥtin bundan sonrakÕ inkiúafÕna 

yardÕm mԥqsԥdilԥ, intellektual, etik, idarԥetmԥ vԥ hüquq mԥdԥniyyԥti, 

demokratiya, sülh vԥ vԥtԥndaú cԥmiyyԥti mԥdԥniyyԥtinin inkiúafÕna verilԥn 

böyük töhfԥyԥ görԥ Azԥrbaycan vԥ xarici xadimlԥrԥ tԥqdim etmԥk üçün qu-

rultay ԥrԥfԥsindԥ AssosiasiyanÕn Rԥyasԥt Heyԥti tԥrԥfindԥn “Simurq” øcti-

mai Milli mükafatÕ tԥsis olundu. 

Qurultay hesabat dövrü ԥrzindԥ AssosiasiyanÕn iúinin nԥticԥlԥrini mü-

zakirԥ etdi vԥ bԥyԥndi, rԥyasԥt heyԥti vԥ tԥftiú komissiyasÕnÕn hesabatÕnÕ, 

2006-2010-cu illԥr üçün ԥsas fԥaliyyԥt mԥqsԥdlԥri vԥ istiqamԥtlԥrini vԥ iú 

planÕnÕ tԥsdiqlԥdi, yeni idarԥetmԥ orqanlarÕnÕ seçdi. Hԥmçinin, konkret milli 

fԥaliyyԥt proqramÕnÕn iúlԥnib hazÕrlanmasÕ üçün elmi-nԥzԥri ԥsas kimi, 

Azԥrbaycanda yeni mԥdԥniyyԥt siyasԥtinin modeli bԥyԥnildi, AzԥrbaycanÕn 

sosial-mԥdԥni inkiúaf prioritetlԥri üzrԥ elmi tövsiyԥlԥr qԥbul olundu. Qlobal-

laúma úԥraitindԥ davamlÕ inkiúaf vԥ tԥhlükԥsizlik amili olan dünya mԥdԥniy-

yԥti vԥ sivilizasiyasÕnÕn inkiúafÕnda hԥmrԥyliyin zԥruriliyi haqqÕnda rԥyasԥt 

heyԥti tԥrԥfindԥn ԥvvԥlcԥdԥn hazÕrlanmÕú beynԥlxalq tԥúkilatlara müraciԥt dԥ 

bԥyԥnildi. ”Simurq” AMA tԥrԥfindԥn bԥyԥnilԥn, respublikanÕn modernlԥú-

mԥsinԥ, Azԥrbaycanda intellektual vԥ etik cԥmiyyԥtin qurulmasÕna vԥtԥndaú 

yardÕmÕna yönԥldilmiú praktik tövsiyԥlԥri nԥzԥrdԥn keçirmԥyi hökumԥtdԥn 

xahiú etmԥk qԥrara alÕndÕ.  

2006-2010-cu illԥr ԥrzindԥ “Mԥdԥniyyԥt vԥ cԥmiyyԥt” problemi üzrԥ 

kulturoloji seminarlar, konfransalr, diskussiyalar, dԥyirmi masalar vԥ tre-

ninqlԥrin, o cümlԥdԥn BakÕ vԥ AzԥrbaycanÕn regionlarÕnÕn müxtԥlif tԥúkilatla-

rÕna sԥyyar seminarlarÕn iúini davam etdirmԥk nԥzԥrdԥ tutulurdu. Eyni zaman-

da beynԥlxalq tԥúkilatlarÕn qrantlarÕ ԥsasÕnda mԥdԥniyyԥt sahԥsindԥ layihԥlԥ-

rin hazÕrlanmasÕ vԥ reallaúdÕrÕlmasÕnda iútirak etmԥk, mԥdԥniyyԥtin inkiúaf 

problemlԥri üzrԥ televiziya vԥ radio ilԥ çÕxÕúlar tԥúkil etmԥk planlaúdÕrÕlÕrdÕ. 

YaxÕn beú il ԥrzindԥ Assosiasiya, ԥhalinin inkulturasiyasÕ vԥ akkultura-

siyasÕ vԥ müxtԥlif profilli mütԥxԥssislԥrin professional vԥ etik mԥdԥniyyԥti-

nin yüksԥldilmԥsi mԥrkԥzi kimi, “Kulturologiya mԥktԥbi”nin yaradÕlmasÕ, 

“Simurq” Beynԥlxalq kulturoloji jurnalÕn nԥúri planlaúdÕrÕlÕrdÕ. Eyni zaman-

da qarúÕdakÕ illԥrdԥ Assosiasiya tԥrԥfindԥn “ødarԥetmԥ mԥdԥniyyԥti”, “Azԥr-

baycan mԥdԥniyyԥtinin tarixi” monoqrafiyalarÕ vԥ dԥrs vԥsaitlԥrinin hazÕr-

lanmasÕ vԥ dԥrc edilmԥsi planlaúdÕrÕlÕr, AzԥrbaycanÕn mԥdԥniyyԥt xԥritԥsinin 

iúlԥnib hazÕrlanmasÕnda vԥ “Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥtinin nailiyyԥtlԥri” kul-

turoloji ensiklopediyasÕnÕn hazÕrlanmasÕnda Milli Elmlԥr AkademiyasÕ vԥ 

148 

Milli Ensiklopediya ilԥ ԥmԥkdaúlÕq, “Azԥrbaycan vԥtԥndaúÕnÕn etik ko-

deksi”nin hazÕrlanmasÕ nԥzԥrdԥ tutulurdu. Bütün bu layihԥlԥr Azԥrbaycan 

mԥdԥniyyԥtinin inkiúafÕ üçün yüksԥk innovativ dԥyԥrԥ malik idi.   

Qurultay hökumԥtlԥ, müxtԥlif sԥviyyԥli dövlԥt strukturlarÕ ilԥ ԥmԥkdaú-

lÕ÷Õn vԥ partnyorlu÷un qaydaya salÕnmasÕnÕ, sԥfirliklԥr, xarici universitetlԥr, 

elmi tԥúkilatlar, BMT, YUNESKO vԥ digԥr beynԥlxalq tԥúkilatlarla, hԥmçi-

nin Azԥrbaycan diasporu ilԥ beynԥlxalq ԥmԥkdaúlÕ÷Õn tԥúkil edilmԥsini 

AssosiasiyanÕn yeni rԥyasԥt heyԥtinin mühüm vԥsifԥsi qismindԥ irԥli sürdü.  

Müxtԥlif din nümayԥndԥlԥrinin mԥdԥni tԥrbiyԥsi, humanistliyi vԥ mԥdԥniy-

yԥtlԥrinin harmonizasiyasÕ iúindԥ dini tԥúkilatlarla mԥhsuldar qarúÕlÕqlÕ ԥla-

qԥlԥr qurmaq vԥzifԥsi dԥ qarúÕda dururdu. 

PlanlaúdÕrÕlan dövrdԥ ailԥ mԥdԥniyyԥtinin, gԥnclԥrin vԥ uúaqlarÕn tԥrbi-

yԥsinin inkiúaf  etdirilmԥsi, AzԥrbaycanÕn ali vԥ orta tԥhsil müԥssisԥlԥrinin 

müԥllimlԥri vԥ úagirdlԥri ilԥ ԥlaqԥlԥrin qurulmasÕ vԥ inkiúafÕ üzrԥ xüsusi iúin 

tԥúkil edilmԥsinԥ ayrÕca diqqԥt ayÕrmaq nԥzԥrdԥ tutulurdu. YaxÕn gԥlԥcԥkdԥ 

Assosiasiya istedadlÕ gԥnclԥrin vԥ gԥnc ailԥlԥrin inkulturasiyasÕ vԥ akkultu-

rasiyasÕ üzrԥ xüsusi iú tԥúkil etmԥli idi. Bu mԥqsԥdlԥ gԥnclԥr vԥ idman iúlԥri 

üzrԥ nazirliklԥ vԥ qadÕnlar vԥ ailԥlԥrlԥ iú üzrԥ komitԥ ilԥ birlikdԥ respublika-

nÕn ali vԥ orta tԥhsil müԥssisԥlԥrinin dԥrs ԥlaçÕlarÕ, hԥmçinin etik-mԥdԥni 

münasibԥtdԥ daha nümunԥvi gԥnc ailԥlԥr seçilmԥli vԥ xüsusi sertifikatlarla 

tԥltif olunmalÕ idilԥr.   

Assosiasiya ilk dԥfԥ, Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥtinin “inventarlaúdÕrÕlma-

sÕ”, Azԥrbaycan vԥ dünya mԥdԥniyyԥti nailiyyԥtlԥrinin müqayisԥli tԥhlili tԥ-

úԥbbüsü ilԥ çÕxÕú etdi. Qurultay milli-mԥdԥni inkiúaf prioritetlԥri tԥlԥbatlarÕ-

nÕn aúkar vԥ korrektԥ edilmԥsi mԥqsԥdilԥ, ԥhalinin sosio-mԥdԥni sor÷usunun  

keçirilmԥsini, ölkԥnin modernlԥúmԥsi üzrԥ hökumԥt üçün tԥkliflԥr paketinin 

hazÕrlanmasÕnÕ da mԥqsԥdԥuy÷un hesab etdi. Onun bir çox planlarÕnda vԥ iú 

nԥticԥlԥrindԥ “ilk dԥfԥ” qeydini yazmaq olardÕ.  

Hԥmçinin, dövlԥt strukturlarÕnÕn dԥstԥyi ilԥ respublikanÕn regionlarÕnda 

resurs mԥdԥniyyԥt mԥrkԥzlԥri tԥúkil etmԥk, “Simurq” interaktiv maariflԥndiri-

ci klubunu, ictimaiyyԥtlԥ ԥlaqԥ üçün “Simurq” AMA-nÕn mԥtbuat mԥrkԥzini, 

“Simurq” kompüter mԥtbԥԥsini vԥ milli mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕ üzrԥ innovativ 

fԥaliyyԥt üçün digԥr strukturlar vԥ instrumentlԥr yaratmaq planlaúdÕrÕlÕrdÕ. 

Bununla bԥrabԥr yoxsullu÷un azaldÕlmasÕ vԥ iqtisadi inkiúaf üzrԥ, real-

laúdÕrÕlmasÕnda Assosiasiya tԥrԥfindԥn artÕq müsbԥt tԥcrübԥnin toplandÕ÷Õ 

dövlԥt proqramlarÕnda “Simurq” AMA-nÕn iútirakÕnÕn davam etdirilmԥsi, in-

tellektual potensialÕn formalaúmasÕna yardÕm edԥn xüsusi seminarlarÕn keçi-

rilmԥsi nԥzԥrdԥ tutulurdu. 

149 

Yüksԥk intellektual potensiala baxmayaraq, bu planlarÕn praktik surԥt-

dԥ hԥyata keçirilmԥsi maddi-texniki úԥraitdԥn, ilk növbԥdԥ, uy÷un iú binasÕ 

vԥ maliyyԥlԥúmԥdԥn hԥlledici dԥrԥcԥdԥ asÕlÕ idi. Bununla ԥlaqԥdar olaraq, 

tԥúkilat departamenti qarúÕsÕnda yenԥ dԥ ofisin yaradÕlmasÕ vԥ maliyyԥ fondu 

üçün imkanlar axtarmaq vԥzifԥsi qoyuldu. QurultayÕn qԥrarlarÕ vԥ Assosiasi-

yanÕn rԥyasԥt heyԥtinin sonrakÕ qԥtnamԥlԥrinin icrasÕ üçün dԥqiq nԥzarԥtin 

tԥúkili zԥruriliyi departamentin iú planÕnda xüsusi qeyd olundu. Eyni zaman-

da Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥtinin inkiúafÕnÕn Milli Onilliyi konsepsiyasÕ vԥ 

proqramÕnÕn müzakirԥsi vԥ keçirilmԥsi üçün qurultaydan dԥrhal sonra alim-

lԥrlԥ, nazirliklԥr, idarԥlԥr, hԥmçinin beynԥlxalq tԥúkilatlar vԥ biznes rԥhbԥr-

lԥri ilԥ konkret görüúlԥr planÕnÕ tԥrtib etmԥk qԥrara alÕndÕ.   

Qurultay 2000-ci illԥrin birinci yarÕsÕ üçün AssosiasiyanÕn iúindԥ çatÕz-

mazlÕqlarÕn vԥ nöqsanlarÕn da oldu÷unu qeyd etdi ki, bunun nԥticԥsindԥ heç dԥ 

nԥzԥrdԥ tutulan bütün planlarÕ hԥyata keçirmԥk mümkün olmamÕúdÕr. Lakin bu 

zaman qeyd olundu ki, onlar ԥsasԥn, hԥm iú üçün maddi-texniki úԥraitin olma-

masÕ vԥ tԥúkilatÕn nԥticԥlԥri vԥ nailiyyԥtlԥrinin mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕnda maraq-

lÕ olan ölkԥ nazirliklԥri vԥ idarԥlԥri tԥrԥfindԥn uy÷un qiymԥtlԥndirilmԥnin olma-

masÕ ilԥ ԥlaqԥdardÕr ki, bu da AssosiasiyanÕn kollektivinԥ demotivasiyaedici tԥ-

sir göstԥrmԥyԥ bilmԥzdi. AssosiasiyanÕn potensial imkanlarÕ vԥ layihԥlԥrinin 

reallaúdÕrÕlmasÕna, ԥvvԥlki kimi, tam gücü ilԥ iúlԥmԥk üçün lazÕm olan ofisin, 

útatlÕ iúçilԥrin vԥ pul vԥsaitinin olmamasÕ mane olurdu, hԥrçԥnd ki, bir sÕra 

demokratik ölkԥlԥrdԥ statusuna vԥ potensialÕna görԥ “Simurq”a bԥnzԥr qeyri-

hökumԥt tԥúkilatlarÕ 70% hökumԥt tԥrԥfindԥn maliyyԥlԥúdirilirlԥr. Bununla bԥ-

rabԥr qԥbul edilԥn qԥrarlarÕn icrasÕna, onun iúinin ümumi monitorinqinԥ nԥzarԥt 

kifayԥt qԥdԥr deyildi. Bununla bahԥm, iú üçün lazÕmi úԥraitin olmamasÕna bax-

mayaraq, özünün mԥdԥni dԥyԥrlԥrinԥ, Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn mԥdԥniyyԥ-

tinin inkiúafÕna vԥ tԥrԥqqi maraqlarÕna xidmԥt prinsiplԥrinԥ ba÷lÕlÕ÷Õ, üzvlԥrinin 

vԥ dostlarÕnÕn tԥúԥbbüsü sayԥsindԥ Assosiasiya özünün yaradÕcÕ fԥaliyyԥtindԥ 

mühüm nԥticԥlԥrԥ nail olmuúdur. 

ÇÕxÕú edԥnlԥr qeyd etdilԥr ki, Azԥrbaycanda kulturoloji tԥdqiqatlarÕn 

ԥsasÕnÕ qoyan “Simurq” AMA-nÕn fԥaliyyԥti Azԥrbaycanda mԥdԥniyyԥtԥ 

xidmԥtԥ vԥ milli maraqlara cavab verԥn beynԥlxalq mԥdԥni ԥmԥkdaúlÕ÷Õn in-

kiúafÕna yönԥldilmiúdir. AssosiasiyanÕn ötԥn illԥr ԥrzindԥ fԥaliyyԥtini qiy-

mԥtlԥndirԥrԥk, qurultay iútirakçÕlarÕ: “Yeni mԥdԥniyyԥt siyasԥtinin formalaú-

masÕna yardÕm” vԥ “Azԥrbaycanda yoxsullu÷un azaldÕlmasÕ” kimi u÷urla 

yerinԥ yetirilԥn layihԥlԥrini onun kollektivinin ԥn vacib nԥticԥlԥri hesab etdi-

lԥr. Onlardan - Yaponiya, ABù, Norveç, Fransa, Rusiyadan olan ekspertlԥ-

rin iútirakÕ ilԥ iúlԥnib hazÕrlanan birinci layihԥ, nԥzԥrdԥn keçirilmԥsi üçün 

150 

Mԥdԥniyyԥt Nazirliyinԥ tԥqdim olunmuúdur, Yoxsullu÷un azaldÕlmasÕ üzrԥ 

Dövlԥt Katibliyi vԥ “Ümid” qeyri-hökumԥt tԥúkilatÕ ilԥ birlikdԥ hazÕrlanan 

ikinci layihԥ ölkԥ hökumԥti tԥrԥfindԥn bԥyԥnilmiúdir.  

Qurultayda hԥmçinin qeyd edilmiúdir ki, ötԥn illԥr ԥrzindԥ “Simurq” 

AMA müxtԥlif yaú vԥ peúԥ  insanlarÕnÕn mԥdԥniyyԥtinin inkiúafÕnda, sosial-

mԥdԥni siyasԥtin tԥkmillԥúdirilmԥsindԥ, kulturologiya elmi, tԥhsili vԥ maari-

finin, demokratiya, sülh vԥ vԥtԥndaú cԥmiyyԥti mԥdԥniyyԥtinin inkiúafÕnda 

ԥhԥmiyyԥtli rol oynamÕúdÕr. Onun tԥrԥfindԥn aparÕlan tԥdqiqatlar, nԥúrlԥr, 

seminarlar, dԥyirmi masalar vԥ treninqlԥr respublikada úԥxsiyyԥtlԥr vԥ li-

derlԥrin formalaúmasÕna, intellektual, etik vԥ hüquq mԥdԥniyyԥtinin, idarԥ-

etmԥ, fԥrdi vԥ beynԥlxalq münasibԥtlԥr mԥdԥniyyԥtinin inkiúafÕna yardÕm 

etmiúdir. Bu fԥaliyyԥt aktualdÕr, tԥlԥb olunandÕr, o, zamanÕn ça÷ÕrÕúlarÕna, 

dövlԥtin, insanÕn inkiúafÕna vԥ hԥr úeydԥn ԥvvԥl, ölkԥnin intellektual po-

tensialÕna yönԥldilmiú strateji kursuna cavab verir. AssosiasiyanÕn sistemli 

kulturoloji tԥdqiqatlarÕnÕn nԥticԥlԥri qloballaúma úԥraitindԥ AzԥrbaycanÕn rԥ-

qabԥt qabiliyyԥtli inkiúaf texnologiyalarÕ vԥ strategiyalarÕnÕn tԥkmillԥúdiril-

mԥsinԥ yardÕm edԥ bilԥr. 

AssosiasiyanÕn rԥhbԥrlԥri vԥ üzvlԥrinin vԥtԥnpԥrvԥrliyinԥ vԥ mԥqsԥd-

yönlülüyünԥ haqq qazandÕraraq, qurultay iútirakçÕlarÕ qeyd etdilԥr ki, Azԥr-

baycan üçün çԥtin olan, mԥdԥniyyԥtin tԥnԥzzülü ilԥ müúayiԥt olunan keçid 

dövrü illԥrindԥ AzԥrbaycanÕn ruhi mԥdԥniyyԥtinin inkiúafÕna vԥtԥndaú yardÕ-

mÕ mԥqsԥdilԥ, Azԥrbaycan ziyalÕlarÕnÕn görkԥmli nümayԥndԥlԥri yeni tipli 

ilk qeyri-hökumԥt tԥúkilatÕnÕ – “Simurq” AMA-nÕ yaratdÕlar. Mԥhdud resurs 

imkanlarÕna baxmayaraq, öz gücünԥ istinad edԥrԥk vԥ respublikada ilk dԥfԥ 

olaraq iúlԥnib hazÕrlanmÕú milli inkiúaf kulturoloji konsepsiyasÕna ԥsaslana-

raq, Assosiasiya ildԥn-ilԥ, addÕm-addÕm ardÕcÕl surԥtdԥ özünün nԥcib missi-

yasÕnÕ hԥyata keçirmiú, milli mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕna yardÕm edԥn ideyalarÕ 

vԥ yaradÕcÕ layihԥlԥrini gerçԥklԥúdirmiúdir.

29

   

Qurultay AssosiasiyanÕn yeni vԥzifԥlԥrini tԥhlil edԥrԥk, qloballaúma úԥ-

raitindԥ AzԥrbaycanÕn rԥqabԥt qabiliyyԥtli yeni inkiúaf imkanlarÕnÕn yaradÕl-

masÕ mԥqsԥdilԥ, “Simurq”un uy÷un dövlԥt müԥssisԥlԥri ilԥ ԥmԥkdaúlÕ÷Õ üzrԥ 

layihԥnin iúlԥnib hazÕrlanmasÕnÕn vacibliyini qeyd etdi. Sistemli kulturoloji 

tԥhlilin üstünlüklԥri vԥ dünya tԥcrübԥsindԥn istifadԥ edԥrԥk, ciddi sistemli 

ölçmԥlԥri, hesablamalarÕ vԥ AzԥrbaycanÕn milli inkiúaf templԥri vԥ keyfiy-

yԥtinin yüksԥldilmԥsini tԥmin edԥn hԥyat qabiliyyԥtli milli modelin iúlԥnib 

hazÕrlanmasÕnÕ hԥyata keçirmԥk lazÕm idi. Belԥ layihԥnin praktik reallaúdÕ-

                                                            

29

 ”BakÕ fԥhlԥsi” qԥzeti, 16 noyabr 2006-cÕ il. 

151 

rÕlmasÕ Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn dünyanÕn daha çox inkiúaf etmiú ölkԥ-

lԥri sԥviyyԥsinԥ rԥqabԥt qabiliyyԥtli yüksԥliú müddԥtini ԥhԥmiyyԥtli dԥrԥcԥ-

dԥ azalda bilԥrdi. 

Belԥ bir ԥmԥkdaúlÕq üçün respublikada ԥlveriúli úԥrait yaranmÕúdÕ. 2006-

cÕ ilin ԥvvԥlindԥn respublikanÕn dövlԥt quruculu÷u vԥ idarԥçiliyindԥ ciddi dԥyi-

úikliklԥr baú verdi. 30 yanvar 2006-cÕ ildԥ lԥ÷v olunmuú: Mԥdԥniyyԥt Nazirliyi 

vԥ Gԥnclԥr, ødman vԥ Turizm Nazirliyinin bazasÕ ԥsasÕnda BakÕda Azԥrbaycan 

RespublikasÕnÕn Mԥdԥniyyԥt vԥ Turizm Nazirliyi yaradÕldÕ. Bu - mԥdԥniyyԥt, 

incԥsԥnԥt, turizm, mԥdԥniyyԥt abidԥlԥrinin tarixi vԥ qorunmasÕ, mԥtbuat vԥ 

kinematoqrafiya sahԥsindԥ dövlԥt siyasԥtinin hԥyata keçirilmԥsini tԥmin edԥn 

yeni icra hakimiyyԥti orqanÕ idi. Nazirliyԥ, kulturologiya sahԥsindԥ fԥlsԥfԥ 

doktoru Ԥbülfԥs Qarayev baúçÕlÕq edirdi ki, o, respublikada kulturologiyanÕn 

inkiúafÕna ilk dԥfԥ dövlԥt dԥstԥyi göstԥrmԥyԥ baúladÕ.   

Belԥliklԥ, dövlԥt baúçÕsÕ, cԥnab ølham Ԥliyevin düzgün sosial-mԥdԥni siya-

sԥti sayԥsindԥ keçmiú Mԥdԥniyyԥt Nazirliyinin rԥhbԥrliyinin ԥvԥz edilmԥsi vԥ 

strukturunun dԥyiúdirilmԥsindԥn sonra yeni mühüm dövlԥt orqanÕ – Mԥdԥniy-

yԥt vԥ Turizm Nazirliyi tԥrԥfindԥn kulturologiyaya diqqԥt ayrÕlma÷a baúlandÕ. 

2006-cÕ ilin yanvar ayÕndan nazirlik tԥrԥfindԥn kulturologiya forumlarÕ, gԥnc 

alimlԥr vԥ aspirantlar arasÕnda kulturologiya üzrԥ müsabiqԥ iúlԥri tԥúkil edilmԥ-

yԥ baúlandÕ, nazirliyin nԥzdindԥ MԥdԥniyyԥtúünaslÕq üzrԥ Elmi-Metodiki Mԥr-

kԥz yaradÕldÕ. Azԥrbaycanda kulturologiyanÕn inkiúafÕna dövlԥt dԥstԥyinԥ görԥ 

Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt AssosiasiyasÕ rԥyasԥt heyԥtinin qԥrarÕ ilԥ 2006-cÕ ildԥ 

mԥdԥniyyԥt vԥ turizm naziri Ԥbülfԥs Qarayev “Simurq” AMA-nÕn dördüncü 

qurultayÕnda “Simurq” Beynԥlxalq medalÕ ilԥ tԥltif olundu.    

Mԥdԥniyyԥt vԥ Turizm Nazirliyi tԥrԥfindԥn milli kulturologiyanÕn inki-

úafÕna dԥstԥyi nԥzԥrԥ alaraq, ölkԥnin sosial-mԥdԥni siyasԥtinin tԥkmillԥúdi-

rilmԥsi üzrԥ tövsiyԥlԥrinin nԥzԥrdԥn keçirilmԥsi üçün Assosiasiya onlarÕ 

yeni nazirliyԥ bir daha tԥqdim etdi. Bu tövsiyԥlԥrin hazÕrlanmasÕ zamanÕ o, 

mԥdԥniyyԥt siyasԥtinin aúa÷ÕdakÕlarÕ nԥzԥrdԥ tutan konkret nԥticԥlԥrԥ istiqa-

mԥtlԥndirilmԥsi zԥruriliyinԥ ԥsaslanÕrdÕ: 

mԥdԥniyyԥtin “vertikalÕnÕn” “üfqiyԥ” effektiv úԥkildԥ vԥ sürԥtlԥ 

çevrilmԥsi üçün mexanizmlԥrin yaradÕlmasÕ, xalq mԥdԥniyyԥti arasÕnda eli-

tar mԥdԥniyyԥtin nailiyyԥtlԥrinin yayÕlmasÕ. 

qabiliyyԥtlԥrin inkiúafÕ, xidmԥtlԥrin qiymԥtlԥndirilmԥsi vԥ mü-

tԥxԥssislԥrin motivasiyasÕnÕ nԥzԥrdԥ tutan milli mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕ ilԥ, 

idarԥetmԥ sisteminԥ meritokratik demokratiya prinsiplԥrinin geniú tԥtbiqi. 

gԥnclԥrin peúԥkarlÕq mԥdԥniyyԥtinin beynԥlxalq standartlara 

uy÷unlu÷u mԥsԥlԥlԥrinԥ KøV-lԥrin diqqԥtinin artÕrÕlmasÕ.  

152 

sistemli kulturoloji yanaúma kontekstindԥ sosial-mԥdԥni siyasԥ-

tin hԥyat tԥrzinԥ, vԥtԥnpԥrvԥr tԥrbiyԥ, reklam, moda, ԥylԥncԥyԥ vԥ s. müs-

bԥt tԥsirinin artmasÕnÕn tԥmin edilmԥsi. 

uúaq kitablarÕ, oyunlarÕnÕn, hԥmçinin uúaqlarÕn tԥhsili vԥ tԥrbi-

yԥsi ilԥ ba÷lÕ olan bütün proqramlar vԥ tԥdbirlԥrin ”elmtutumlulu÷u” vԥ 

”mԥdԥniyyԥt tutumlulu÷u”nun formalaúdÕrÕlmasÕ. 

ruhi mԥdԥniyyԥtin inkiúaf proseslԥrinin sistemli kulturoloji mo-

nitorinqi vԥ kulturoloji ekspertizasÕnÕn tԥmin edilmԥsi. 

Bununla bԥrabԥr dördüncü qurultayÕn qԥrarlarÕnÕ ԥldԥ rԥhbԥr tutaraq, 

Assosiasiya 2000-ci illԥrin ikinci yarÕsÕnda yeni kulturoloji layihԥlԥri yerinԥ 

yetirmԥkdԥ davam edirdi. Bu dövrdԥ 2006-2007-ci illԥrdԥ “Avrasiya” Fondu-

nun dԥstԥyi ilԥ “Mԥhkum qadÕnlara qarúÕ münasibԥtdԥ etikanÕn rolu” layihԥsi 

vԥ Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn Prezidenti yanÕnda QHT-lԥrԥ dԥstԥk Fondu-

nun maliyyԥ yardÕmÕ ilԥ 2008-ci ildԥ keçirilmiú “Azԥrbaycan gԥnclԥri üçün in-

teraktiv mԥdԥniyyԥt mԥktԥbi” layihԥsi nԥticԥlԥrinԥ görԥ fԥrqlԥnirdi. Assosiasi-

yanÕn bu vԥ digԥr sosial ԥhԥmiyyԥtli layihԥlԥri onun kulturoloji ideyalarÕ, elmi 

vԥ yaradÕcÕ yanaúmalarÕ, elmi tԥdqiqatlarÕnÕn praktik tԥcԥssümü oldu. 2007-ci 

ildԥ Assosiasiya tԥrԥfindԥn BakÕda Kulturologiya Mԥrkԥzinin yaradÕlmasÕ layi-

hԥsi dԥ iúlԥnib hazÕrlanmÕúdÕr. 

Dördüncü qurultaydan sonra AssosiasiyanÕn vԥ Azԥrbaycan Kulturo-

loqlar Cԥmiyyԥtinin üzvlԥri tԥrԥfindԥn elmi ictimaiyyԥtin müsbԥt qiymԥtini 

qazanmÕú mԥzmunlu yeni elmi ԥsԥrlԥr vԥ dԥrs vԥsaitlԥri dԥrc edilmiúdir. Bu 

dövr fԥlsԥfԥ, musiqi mԥdԥniyyԥti, dinúünaslÕq, hüquqúünaslÕq, milli vԥ dün-

ya mԥdԥniyyԥti tarixi üzrԥ bir sÕra fundamental ԥsԥrlԥrin iúÕq üzü görmԥsi ilԥ 

xatÕrlanÕr. OnlarÕn arasÕnda -  Azԥrbaycan Kulturoloqlar Cԥmiyyԥti sԥdrinin 

müavini, dosent Mübariz SüleymanlÕnÕn “Ԥhmԥd A÷ao÷lunun ilk elmi iúi” 

(2007) vԥ “Ԥ. A÷ao÷lunun “QadÕn islama görԥ vԥ islamda” ԥsԥrinin elmi-

tԥnqidi tԥhlili” (2008) monoqrafiyalarÕnÕ, Cԥmiyyԥtin sԥdr müavini, respub-

likanÕn ԥmԥkdar müԥllimi, dosent Tahir Behbudovun “Kulturologiya: al-

bom-sxem” (2006), “BakÕ polisinin tarixi. 1910-1914-cü illԥr” (2009), “Kul-

turologiya: qÕsa kurs” (2009) monoqrafiyalarÕ vԥ dԥrs vԥsaitlԥrini qeyd 

etmԥk lazÕmdÕr. AzԥrbaycanÕn humanitar vԥ sosial elmlԥri: professor Ԥli 

Abbasovun - “Müasirliyin sosio-mԥdԥni problemlԥri”, “Müasir Azԥrbaycan-

da gender siyasԥti” (2006); AMEA-nÕn müxbir üzvü, professor Rԥna Mԥm-

mԥdovanÕn – “Azԥrbaycan musiqili teatr tarixinin sԥhifԥlԥri” (2007), ”Rusi-

ya vԥ Qafqaz” (2008); professor ùahlar Ԥsgԥrovun - “Düúüncԥ tԥrzi” 

(2008); professor Fԥrman øsmayÕlovun - “Rene Dekart” (2008), “Qlobal 

problemlԥr” (2009); professor Rafiq Ԥliyevin – “Dövlԥt vԥ din” (2005), 

153 

“øslamda ailԥ-nigah münasibԥtlԥri” (2006), “Hakimiyyԥt, cԥmiyyԥt vԥ din” 

(2008), “Sԥmimi söhbԥt” (2009); professor Kamil Sԥlimovun – “ABù-Õn 

mühakimԥ üsulu sisteminin tԥúkili vԥ fԥaliyyԥtinin xüsusiyyԥtlԥri”, “Hüquq-

úünas rԥyi: XocalÕ soyqÕrÕmÕ (sԥnԥdlԥr, faktlarda vԥ mԥtbuatda)” (2006), 

“Operativ-axtarÕú fԥaliyyԥti” (2007); professor Oqtay Ԥfԥndiyevin – “Müa-

sir AzԥrbaycanÕn xarici iqtisadi fԥaliyyԥti” (hԥmmüԥllif) (2007); “Nԥqliyyat 

sahԥsindԥ dövlԥtlԥrin iqtisadi ԥmԥkdaúlÕ÷ÕnÕn beynԥlxalq-hüquqi tԥnzimlԥn-

mԥsi” (2011); professor Çingiz Abdullayevin – “Azԥrbaycan – odlar yurdu” 

(alman dilindԥ) (2006); professor Musa Quluzadԥnin – “Bu da bir ömürdür” 

(2009) monoqrafiyalarÕ ilԥ zԥnginlԥúdirilmiúdir. Elԥ hԥmin illԥrdԥ dosent 

MinaxanÕm Ԥsԥdlinin iútirakÕ ilԥ “XX-XXI ԥsrlԥrdԥ Amerika mԥdԥniyyԥti” 

(2006), “Mԥdԥniyyԥtin tiplԥri vԥ formalarÕ, kulturologiya mԥktԥblԥri” 

(2008), “Cԥmiyyԥtin vԥ úԥxsiyyԥtin siyasi mԥdԥniyyԥti. Mԥdԥniyyԥtlԥrin di-

aloqu” (2009) kollektiv monoqrafiyalarÕ dԥrc edilmiúdir. Qurultay ԥrԥfԥsin-

dԥ, 2009-cu ildԥ, “Simurq” AMA tԥrԥfindԥn uzun müddԥt ԥrzindԥ hazÕrla-

nan, Azԥrbaycan vԥ xarici elmi ictimaiyyԥtin yüksԥk qiymԥtini qazanmÕú 

“ødarԥetmԥ mԥdԥniyyԥti. Xarici ölkԥlԥrin tԥcrübԥsi” fundamental monoqra-

fiyasÕ qurultaya özünԥmԥxsus hԥdiyyԥ oldu.    

Dördüncü qurultaydan sonra BakÕda 60-a yaxÕn, o cümlԥdԥn beynԥl-

xalq iútirakla, kulturoloji seminar keçirilmiúdir. OnlarÕn arasÕnda kulturolo-

giya, tԥhsil, intellektual, etik, hüquq, informasiya, siyasi vԥ parlament mԥdԥ-

niyyԥti mԥsԥlԥlԥrinԥ hԥsr edilmiú mԥzmunlu seminarlarÕ qeyd etmԥk olar. 

MaraqlÕ diskussiyalarÕn predmeti seminarlarda alimlԥr tԥrԥfindԥn edilԥn - 

tibb, kulinariya, gender, din, gԥnclԥr mԥdԥniyyԥtinԥ, ekoloji sivilizasiya vԥ 

davamlÕ inkiúafa hԥsr olunmuú mԥruzԥlԥr idi.  

Bu illԥrdԥ Lütfi Zadԥnin elmi irsinԥ, nano-, bio- vԥ informasiya texno-

logiyalarÕna, gԥlԥcԥyin enerjisi, mԥdԥni müxtԥliflk, terrorçuluq, Qԥrb vԥ 

ùԥrq sivilizasiyalarÕna, numizmatika, lazer texnikasÕna, poeziyaya, musiqi, 

tԥsviri vԥ ԥdԥbi incԥsԥnԥtԥ, müsԥlman mԥdԥniyyԥtinin ruhi dԥyԥrlԥri, uúaqla-

rÕn yaradÕcÕlÕ÷Õna hԥsr olunmuú seminarlar respublika ictimaiyyԥtindԥ böyük 

mara÷a sԥbԥb olurdu. Bununla bԥrabԥr nԥzԥrdԥn keçirilԥn dövrdԥ Assosiasi-

ya vԥ Azԥrbaycan Kulturoloqlar Cԥmiyyԥti tԥrԥfindԥn: øtaliya, Fransa, Ya-

poniya, Rusiya, MacarÕstan, øran, Çin, Mԥrakeú, Misir vԥ digԥr ölkԥlԥrin 

mԥdԥniyyԥtlԥri üzrԥ seminarlar tԥúkil edilmiúdir. “Simurq” AMA vԥ Azԥr-

baycan Kulturoloqlar Cԥmiyyԥti tԥrԥfindԥn, Milli Mԥclisin mԥdԥniyyԥt mԥ-

sԥlԥlԥri üzrԥ Daimi komissiyasÕ vԥ Azԥrbaycanda BMT nümayԥndԥliyi ilԥ 

birlikdԥ BakÕ Atatürk Mԥrkԥzindԥ mԥdԥni müxtԥliflik üzrԥ seminar ziyalÕla-

rÕn vԥ beynԥlxalq tԥúkilatlarÕn yüksԥk qiymԥtini qazanmÕúdÕr. Elԥ bu illԥrdԥ 

154 

respublika televiziyasÕ, radiosu vԥ “Mir” dövlԥtlԥrarasÕ tele-radio kompani-

yasÕnÕn müxtԥlif kanallarÕ ilԥ Assosiasiya üzvlԥri tԥrԥfindԥn onlarla çÕxÕúlar 

edilmiúdir. 

Elԥ hԥmin dövrdԥ respublikanÕn müxtԥlif dövlԥt vԥ ictimai tԥúkilatla-

rÕnda “Simurq” AMA-nÕn sԥyyar kulturoloji seminarlarÕ keçirilirdi. Belԥ tԥú-

kilatlar arasÕnda - AR Prezidenti yanÕnda Dövlԥt ødarԥçilik AkademiyasÕ, 

Milli Aviasiya AkademiyasÕ, Polis AkademiyasÕ, Heydԥr Ԥliyev adÕna Müa-

sir Tԥhsil Kompleksi, Ombudsman AparatÕ, øqtisad Universiteti, MemarlÕq 

vԥ ønúaat Universiteti, Azԥrbaycan Dövlԥt Mԥdԥniyyԥt vԥ øncԥsԥnԥt Uni-

versiteti, Qԥrb Universiteti, Turizm ønstitutu, Tԥhsil Problemlԥri ønstitutu vԥ 

b. var idi. Sԥyyar mühazirԥlԥr hԥmçinin, “Azԥrbaycan” Biznes Mԥrkԥzi, 

”Tԥhsil” Cԥmiyyԥti, “ørúad” hoteli vԥ bir çox digԥr tԥúkilatlarda keçirilmiú-

dir. Eyni zamanda Gԥncԥdԥ vԥ Lԥnkԥranda Avropa ùurasÕnÕn himayԥsi altÕn-

da  keçirilԥn seminarlarda Kulturoloqlar Cԥmiyyԥti üzvlԥri tԥrԥfindԥn kultu-

roloji mühazirԥlԥr edilmiúdir.     

 “Simurq” AMA-nÕn nailiyyԥtlԥri xarici ölkԥlԥrdԥ dԥ maraq do÷ururdu, 

onun beynԥlxalq nüfuzunun artmasÕna sԥbԥb olurdu. 2007-ci ilin iyun ayÕn-

da AssosiasiyanÕn prezidenti Almaniyaya dԥvԥt olundu. Burada o, tanÕnmÕú 

alman alimlԥri vԥ mütԥxԥssislԥri ilԥ, hԥmçinin Almaniyada Azԥrbaycan in-

cԥsԥnԥt xadimlԥri, Azԥrbaycan vԥ türk icmalarÕnÕn nümayԥndԥlԥri ilԥ görüú-

dü. O, AlmaniyanÕn 5 úԥhԥrindԥ - Bonn, Frankfurt, Maynts, Köln vԥ Kob-

lentsdԥ oldu.   

Almaniyada olarkԥn, 2006-cÕ ildԥ “Simurq” AMA-nÕn “Kulturologiya 

effektiv hԥyat fԥaliyyԥtinԥ do÷ru yol kimi” monoqrafiyasÕnÕn iúÕq üzü gör-

mԥsi ilԥ ԥlaqԥdar, Fuad Mԥmmԥdov Bonnda “Alman dal÷asÕ” radiosunun 

redaksiyasÕna dԥvԥt olunmuúdur ki, burada onunla “Siyasԥtçilԥrin mԥdԥniy-

yԥti haqqÕnda” mövzusu üzrԥ müsahibԥ aparÕlmÕúdÕr. Hԥmin müsahibԥ ilԥ bu 

gün dԥ internetdԥ tanÕú olmaq mümkündür.   

BakÕ ilԥ qardaúlaúmÕú Maynts úԥhԥrindԥ AssosiasiyanÕn prezidenti, So-

sioloji Tԥdqiqatlar ønstitutunun alimlԥri qarúÕsÕnda AzԥrbaycanÕn kulturolo-

giya vԥ mԥdԥniyyԥt mԥsԥlԥlԥri üzrԥ çÕxÕú etdi. Öz çÕxÕúÕnda Fuad Mԥmmԥ-

dov Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥtinin tarixi haqqÕnda, Azԥrbaycan kulturologiya 

elminin nailiyyԥtlԥri haqqÕnda danÕúdÕ, idarԥetmԥ mԥdԥniyyԥti, qloballaúma 

úԥraitindԥ mԥdԥniyyԥtlԥrin vԥ sivilizasiyalarÕn harmonizasiyasÕ mԥsԥlԥlԥrini 

müzakirԥ etdi. Mayntsda “Feniks” Rusiya Mԥdԥniyyԥt Mԥrkԥzinin üzvlԥri 

ilԥ dԥ görüú keçirildi.   

Frankfurt-Maynda Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥt cԥmiyyԥti vԥ türk diasporu-

nun üzvlԥri, hԥmçinin Kölndԥ yaúayan Azԥrbaycan yaradÕcÕ ziyalÕlarÕnÕn nü-

155 

mayԥndԥlԥri ilԥ maraqlÕ görüúlԥr tԥúkil olundu. Frankfurt-Maynda “Simurq” 

AMA-nÕn prezidenti Frankfurt elitar Alman-türk klubunun eks-prezidenti, 

BakÕda yaxúÕ tanÕnan, Almaniyada Azԥrbaycan vԥ türk diasporlarÕ arasÕnda 

xüsusi hörmԥtԥ malik  olan Ԥbdülqԥdir Qarao÷lanÕn qona÷Õ oldu. Ԥ. Qara-

o÷lanÕn yaraúÕqlÕ villasÕnda Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥt cԥmiyyԥti vԥ türk dias-

porunun nümayԥndԥlԥri ilԥ görüú keçirildi. Görüú zamanÕ Azԥrbaycan mԥdԥ-

niyyԥtinin nailiyyԥtlԥri vԥ inkiúaf perspektivlԥri, 2008-ci ildԥ Almaniyada 

Azԥrbaycan ilinin keçirilmԥsinin ԥhԥmiyyԥti müzakirԥ olundu.   

Koblentsdԥ azԥrbaycanlÕ kulturoloq Bonn Universitetinin professoru 

Yeva-Mariya Aux, alman mütԥxԥssisi, “Azԥrbaycan-Almaniya” Cԥmiyyԥti-

nin üzvü Paulo-Lüdviq Qlaesner, istedadlÕ gԥnc Azԥrbaycan müsiqiçilԥri, 

Essen úԥhԥrindԥn - skripkaçÕ Anar øbrahimov, Köln úԥhԥrindԥn - dirijor    

Fuad øbrahimovla görüúdü. Xalq diplomatiyasÕ metodlarÕ ilԥ Avropa ölkԥlԥ-

rindԥ Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥtinin tԥbli÷inin geniúlԥndirilmԥsi problemlԥri 

Koblentsdԥ Azԥrbaycan mԥdԥniyyԥt xadimlԥri Avropa Cԥmiyyԥtinin prezi-

denti, AzԥrbaycanÕn ԥmԥkdar rԥssamÕ Ԥúrԥf Heybԥtovla müzakirԥ edildi.  

19 yanvar 2008-ci ildԥ “ørúad” hotelindԥ “Simurq” (Dünya mԥdԥniyyԥti 

vԥ sivilizasiyasÕnÕn tarixi vԥ nԥzԥriyyԥsi) kulturoloji jurnalÕn birinci sayÕnÕn 

prezentasiyasÕ oldu.

30

 Prezentasiyada alim-kulturoloqlar, redaksiya heyԥtinin 

üzvü, jurnalÕn iúçi vԥ müԥllif kollektivi, Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt Assosiasi-

yasÕnÕn rԥhbԥrlԥri, Milli Mԥclis üzvlԥri, respublika ziyalÕlarÕnÕn nümayԥndԥ-

lԥri vԥ jurnalistlԥr iútirak edirdilԥr.  

Akademiklԥr – Maqsud Ԥliyev, Fuad QasÕmzadԥ, Parlamentin øqtisa-

diyyat üzrԥ daimi KomissiyasÕnÕn sԥdri, akademik Ziyad Sԥmԥdzadԥ, 

øslamúünaslÕq TԥdqiqatlarÕ Mԥrkԥzinin direktoru, professor Rafiq Ԥliyev, 

Azԥrbaycan Mԥdԥniyyԥt Cԥmiyyԥtinin prezidenti, prof. Fuad Mԥmmԥdov, 

general Vladimir Timoúenko, Azԥrbaycan Kulinarlar AssosiasiyasÕnÕn 

prezidenti Tahir Ԥmiraslanov, hԥkim Aytԥkin Ԥsgԥrova vԥ baúqalarÕ tԥqdi-

matda çÕxÕú etdilԥr. ÇÕxÕú edԥnlԥr kulturologiya elmi, tԥhsili vԥ maarifçili-

yinin inkiúafÕ, AzԥrbaycanÕn milli mԥdԥniyyԥti vԥ xarici ölkԥlԥrlԥ beynԥl-

xalq mԥdԥni ԥmԥkdaúlÕ÷ÕnÕn inkiúafÕ üçün “Simurq” jurnalÕnÕn ԥhԥmiyyԥti-

ni qiymԥtlԥndirԥrԥk, onun birinci sayÕnÕn iúÕq üzü görmԥsini respublikanÕn 

sosial-mԥdԥni hԥyatÕnda mühüm tarixi hadisԥ kimi qiymԥtlԥndirdilԥr.  

Sonda jurnalÕn baú redaktoru, professor Fuad Mԥmmԥdov “Simurq” 

AMA-nÕn elmi-nԥzԥri mԥtbuat orqanÕnÕn hazÕrlanmasÕ vԥ nԥúrindԥ gԥrgin 

                                                            

30

2010-cu ildԥ Rusiya elmi-maariflԥndirici kulturoloji cԥmiyyԥtinin “Almanax” – elmi, 

tԥhsil, maariflԥndirici jurnalÕ tԥsis edildi. 

 

156 

ԥmԥyinԥ görԥ jurnalÕn redaksiya úurasÕna, kollektivinԥ vԥ birinci sayÕn 

müԥlliflԥrinԥ ürԥkdԥn tԥúԥkkür etdi. O hԥmçinin, Azԥrbaycan Milli 

Elmlԥr AkademiyasÕnÕn prezidenti, akademik Mahmud Kԥrimova, Azԥr-

baycanÕn mԥdԥniyyԥt vԥ turizm naziri Ԥbülfԥs Qarayevԥ, Rusiya Kultu-

rologiya ønstitutunun direktoru professor Kirill Razloqova vԥ onun 

Sankt-Peterburq bölmԥsinin direktoru Dmitri Spivaka, Çinin Qazaxstan-

dakÕ fövqԥladԥ vԥ sԥlahiyyԥtli sԥfiri Çjan Siyuna jurnalÕn ünvanÕna gön-

dԥrdiklԥri tԥbriklԥrinԥ görԥ sԥmimi tԥúԥkkürünü bildirdi. Jurnala göstԥr-

diyi maliyyԥ vԥ tԥúkilati dԥstԥyԥ, hԥmçinin  çoxillik  ԥmԥkdaúlÕ÷a  vԥ    

“Simurq” AMA-nÕn iúindԥ tԥmԥnnasÕz yardÕmÕna görԥ professor Rafiq 

Ԥliyevԥ xüsusi minnԥtdarlÕq ifadԥ olundu.    

Tԥqdimat iútirakçÕlarÕ qeyd etdilԥr ki, çoxdan gözlԥnilԥn bu jurnalÕn 

iúÕq üzü görmԥsi “Simurq” AMA-nÕn fԥaliyyԥtindԥ yeni mԥrhԥlԥni ifadԥ 

edir. O, Azԥrbaycanda kulturologiya elmi, tԥhsili vԥ maarifinin gԥlԥcԥk inki-

úafÕna, mԥdԥni siyasԥtdԥ yeni prioritetlԥrin – intellektual, etik, hüquq vԥ ida-

rԥetmԥ mԥdԥniyyԥtinin qabaqlayÕcÕ inkiúafÕna, kulturologiya sahԥsindԥ 

beynԥlxalq ԥmԥkdaúlÕ÷Õn inkiúafÕna Azԥrbaycan ziyalÕlarÕnÕn elmi cԥhԥtdԥn 

yardÕmÕ üçün zԥmin yaradÕr. Jurnala beynԥlxalq status verilmԥsi vԥ onun 

Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn Prezidenti yanÕnda Ali Attestasiya Komissiya-

sÕnÕn reyestrinԥ daxil edilmԥsinin nԥzԥrdԥ tutulmasÕ haqqÕnda mԥlumat 

mԥmmuniyyԥtlԥ qarúÕlandÕ.   

Jurnal Azԥrbaycanda kulturologiyanÕn inkiúafÕnda mühüm rol oyna-

ma÷a baúladÕ. Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn Prezidenti yanÕnda Ali Attesta-

siya KomissiyasÕnÕn qԥrarÕ ilԥ 2010-cu ildԥn “Simurq” jurnalÕ kulturologi-

ya elmlԥri namizԥdlԥri vԥ doktorlarÕ alimlik dԥrԥcԥsi almaq üçün tԥqdim 

olunan dissertasiyalarÕn nԥticԥlԥrini dԥrc etmԥk hüququ olan elmi nԥúrlԥr 

reyestrinԥ daxil edildi. Bu - milli kulturologiyanÕn, hԥmçinin ölkԥdԥ in-

tellektual vԥ etik mԥdԥniyyԥtin inkiúafÕnda AssosiasiyanÕn xidmԥtlԥrinin 

tanÕnmasÕnÕn ԥsaslÕ dԥlillԥrindԥn biri idi. 

Tezliklԥ, bunun ardÕnca, 2010-cu ildԥ dünya mԥdԥni-informasiya mԥ-

kanÕnda AssosiasiyanÕn yaradÕcÕ fԥaliyyԥti haqqÕnda informasiyanÕn yayÕl-

masÕna imkan verԥn, “Simurq” AMA-nÕn saytÕ yaradÕldÕ. Saytda day-

cestlԥr, elmi vԥ elmi-maarifçilik mԥqalԥlԥri, dünya mԥdԥniyyԥti vԥ sivili-

zasiyasÕnÕn tarixi vԥ nԥzԥriyyԥsi mԥsԥlԥlԥrini ԥks etdirԥn “Simurq” Beynԥl-

xalq kulturoloji jurnalÕn elektron formatÕ dԥrc edilmԥyԥ baúlandÕ. Bununla 

yanaúÕ nԥzԥrdԥn keçirilԥn dövrdԥ “Simurq” AMA-nÕn fԥaliyyԥti vԥ nailiy-

yԥtlԥri, kulturoloji seminarlar, televiziya veriliúlԥri, mԥqalԥlԥr vԥ kitablar 

respublika qԥzetlԥrinin saytÕnda, hԥmçinin Azԥrbaycan vԥ xarici jurnalla-

157 

rÕn sԥhifԥlԥrindԥ dövri olaraq iúÕqlandÕrÕlÕrdÕ.  

 “Simurq” AMA-nÕn intellektual vԥ etik mԥdԥniyyԥtin qabaqlayÕcÕ inki-

úafÕna yönԥldilmiú kursunun düzgünlüyü dԥlillԥrindԥn biri - 2009-cu ilin so-

nunda respublika Prezidenti tԥrԥfindԥn dövlԥt siyasԥtindԥ yeni prioritetlԥrin 

irԥli sürülmԥsi, bunlara uy÷un olaraq, insan kapitalÕnÕn baúlÕca strateji milli 

inkiúaf resursu qismindԥ müԥyyԥn edilmԥsi idi. Bu dövrdԥ siyasi sistemin 

u÷urlu modernlԥúdirilmԥsi vԥ dövlԥt quruculu÷unda demokratik inzibati-

dövlԥt idarԥçiliyi mԥdԥniyyԥtinin real úԥkil almasÕ sayԥsindԥ, ötԥn onillikdԥ 

Azԥrbaycan iqtisadiyyatda keçid dövrünü ԥsasԥn baúa çatdÕrmÕúdÕr ki, bu da 

yeni mԥqsԥdlԥrԥ - intellektual mԥdԥniyyԥt vԥ insan kapitalÕnÕn prioritet inki-

úafÕ mԥqsԥdlԥrinԥ diqqԥti cԥmlԥúdirmԥyԥ imkan vermiúdir.    

Bu paradiqmaya uy÷un olaraq, iqtisadi, idarԥçilik, hüquq vԥ etik mԥdԥ-

niyyԥtin inkiúaf ԥhԥmiyyԥtini saxlamaq úԥrtilԥ, getdikcԥ daha çox intellektu-

al mԥdԥniyyԥt baúlÕca inkiúaf istiqamԥti olurdu. Bu prinsipin hԥyata keçiril-

mԥsi mԥqsԥdilԥ, respublikada uy÷un dövlԥt proqramlarÕ, o cümlԥdԥn, ölkԥdԥ 

vԥ xaricdԥ yüksԥk ixtisaslÕ kadrlarÕn hazÕrlanmasÕ sahԥsindԥ, getdikcԥ daha 

fԥal surԥtdԥ iúlԥnib hazÕrlanma÷a vԥ hԥyata keçirilmԥyԥ baúlandÕ.  

ønsan kapitalÕnÕn inkiúafÕ strateji vԥzifԥsinin praktik reallaúdÕrÕlmasÕ, 

qloballaúma úԥraitindԥ siyasi vԥ iqtisadi qeyri-sabitliklԥ, dünya sivilizasiya-

sÕnÕn daimi dԥyiúikliklԥri vԥ ça÷ÕrÕúlarÕ ilԥ müúayiԥt olunan AzԥrbaycanÕn 

davamlÕ inkiúafÕ üçün yeni imkanlar açdÕ.

31

 

Bununla bԥrabԥr o, vԥtԥndaúlarÕn 

mԥsuliyyԥt mԥdԥniyyԥtinԥ, mԥmurlarÕn idarԥetmԥ mԥdԥniyyԥtinԥ, mütԥxԥs-

sislԥrin hazÕrlanmasÕ vԥ istifadԥsi problemlԥrinԥ, gԥnclԥrin intellektual vԥ 

etik mԥdԥniyyԥtinin inkiúafÕ mԥsԥlԥlԥrinԥ artan tԥlԥblԥri úԥrtlԥndirirdi.    

Ölkԥnin sosial-mԥdԥni siyasԥtinin yeni tendensiyalarÕ istiqamԥtindԥ, 

respublikada insan kapitalÕnÕn inkiúafÕna yardÕm mԥqsԥdilԥ, 2010-cu ilin ԥvvԥ-

lindԥn “Simurq” AMA Azԥrbaycan dövlԥt televiziyasÕ ilԥ birlikdԥ birinci ka-

nalda ilk dԥfԥ olaraq, “ødrak” stasionar kulturoloji elmi-maariflԥndirici veriliú 

aparma÷a baúladÕ. Onun vԥzifԥsi respublika ԥhalisinin geniú tԥbԥqԥlԥri vԥ xa-

ricdԥ Azԥrbaycan diasporu arasÕnda universal kulturoloji biliklԥri fԥal surԥtdԥ 

yaymaq oldu. “ødrak” veriliúindԥ Azԥrbaycanda insan kapitalÕnÕn aktual prob-

                                                            

31

Dövlԥt baúçÕsÕ tԥrԥfindԥn irԥli sürülmüú strateji vԥzifԥlԥri ԥldԥ rԥhbԥr tutaraq, 2011-ci ilin 

dekabrÕnda Azԥrbaycan Milli Elmlԥr AkademiyasÕnda “Kulturologiya vԥ Azԥrbaycanda insan 

kapitalÕnÕn inkiúafÕ” birinci BakÕ kulturoloji konfransÕ keçirildi. Onun iúindԥ tanÕnmÕú 

Azԥrbaycan alimlԥri, mütԥxԥssislԥri vԥ dövlԥt mԥmurlarÕ, o cümlԥdԥn, Azԥrbaycan Milli 

Elmlԥr AkademiyasÕnÕn akademiklԥri vԥ professorlarÕ, Azԥrbaycan RespublikasÕnÕn Prezidenti 

yanÕnda Dövlԥt ødarԥçilik AkademiyasÕnÕn müԥllimlԥri, Mԥdԥniyyԥt vԥ Turizm Nazirliyinin, 

Ailԥ, QadÕn vԥ UúaqlarÕn problemlԥri üzrԥ Dövlԥt Komitԥsinin  mԥsul iúçilԥri iútirak etmiúlԥr. 

 

158 

lemlԥri, innovativ kulturoloji texnologiyalarÕ vԥ imkanlarÕ müasir kulturologi-

ya elmi, milli vԥ dünya mԥdԥniyyԥti vԥ sivilizasiyasÕnÕn nailiyyԥtlԥri prizma-

sÕndan tԥhlil edilmԥyԥ baúlandÕ. “ødrak” kulturoloji veriliúi ölkԥdԥ vԥ xaricdԥ 

yüksԥk reytinq qazanmÕúdÕr.