Conference committees conference chairs c
ÜMUMDÜNYA NEFT HASİLATI VƏ AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ
Yüklə 19,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- ОБ АНТИЧНЫХ ПАМЯТНИКАХ НА ТЕРРИТОРИИ АГДЖАБЕДИНСКОГО РАЙОНА Гюлана АЛИЕВА
|
ÜMUMDÜNYA NEFT HASİLATI VƏ AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ XƏZƏR DƏNİZİNDƏKİ KARBOHİDROGEN EHTİYYATLARI
A.Bakıxanov adına Tarix institutu
AZƏRBAYCAN
Yer kürəsinin təbii ehtiyatları müxtəlif və rəngarəngdir. Bura enerji, torpaq, su, meşə, bioloji (bitki və heyvan aləmi), mineral (faydalı qazıntılar), iqlim və s. ehtiyatlar böyük rola malikdir. Mineral ehtiyatların istehsalı və istehlakı beynəlxalq əmək bölgüsü vasitəsi ilə bütün dünya ölkələrini əhatə edir. Geoloji proqnoza görə mineral yanacağın həcmi 12.5 trln. ton təşkil edir. Bu ehtiyatlar kömür (60%), neft və qaz (27%) və eləcə də yanar şist və torfdan ibarətdir.. Dünya miqyasında kəşfi məlum IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1643
olan neft ehtiyatı 90-cı illərdə 270-350 mlrd ton (proqnoza görə isə 800 mlrd ton) qiymətləndirilir. İldə orta hesabla 3.0 mlrd ton neft çıxarılır. Dünya üzrə neft və qaz çıxarılmasının 40%-ə qədəri (OPEK)* neft ixrac edən ölkələrin payına düşür. Son hesablamalara neft ehtiyatları 1 trilyon 637 milyard barrelə çatıb. Bu da o deməkdir ki, ən azı 2062-ci ilə qədər dünyada neft ehtiyatı var. Neft resursları bol olan ölkələri ehtiyatların miqdarına görə 4 qrupda toplamaq olar: 1. Küveyt, BƏƏ və Səudiyyə Ərəbistanı daxildir ki, bu ölkələr üzrə ümumi neft ehtiyatı 61,7 mlrd. ton. təbii qaz ehtiyatı isə 12,8 trln. m3-dur. 2. İraq, Rusiya, Azərbaycan, Türkmənistan, Norveç daxildir ki, bu ölkələr üzrə neft ehtiyatı təxminən 30 mlrd. ton. təbii qaz ehtiyatı isə 60 trln. m3- dur. 3. Meksika, Özbəkistan, Nigeriya, Kanada ABŞ, Böyük Britaniya, (ümumi neft ehtiyatı təxminən 16 mlrd. ton. təbii qaz ehtiyatı isə 16 trln. m3). 4. İndoneziya, Braziliya, Çin, Perunu daxil etmək olar. (ümumi neft ehtiyatı təxminən 5 mlrd. ton. təbii qaz ehtiyatı isə 4 trln. m3).
1 Venesuela 46,6 17,7 2 Səudiyyə Ərəbistanı 36,5 15,8 3 Kanada
28,1 10,3 4 İran
21,6 9,3 5 İraq
20,2 8,9 6 Küveyt
14,0 6,0 7 BƏƏ
13,0 5,8 8 Rusiya
12,7 5,5 9 ABŞ
5,4 2,6 10 Qazaxıstan 3,9 1,8
Ən böyük ehtiyatları Yaxın Şərq ölkələrindədir. Burada dünyadakı neft ehtiyatlarının 47,9%-i və ya 109,4 mlrd. ton neft cəmlənib. 2002-ci ildə dünyada neft istehsalı 4,3 milyard tondan çox olmuşdur. Dünyada təqribən 28-30 min neft yatağı məlumdur. Bunların 15-20% neft-qaz yatağıdır. Kiçik neft yataqları ilə yanaşı ehtiyatı 0,5 milyard tondan çox olan nəhəng yataqlarda var. Ən nəhəng neft yataqları Qavar (Səudiyyə Ərəbistanı) və Əl-Burqan (Küvyet) neft yataqlarıdır. Bu iki yatağın ehtiyyatı kəşf edilmiş dünya neft ehtiyyatlarının 20%-dən çoxdur .
Son dövrlərdə neft istehlakında da ciddi artım müşahidə olunmuşdur. Belə ki, 2003-cü ildə dünyada neft istehlakı 3,6 mlrd. ton təşkil etmişdir ki, bu da son 10 ildə istehlakın 500 mln. ton və yaxud 14 faiz artdığını göstərir. Keçən əsrdə yerin təkindən 130 mlrd. ton neft çıxarılmışdır və 2020-ci ildə illik neft istehlakının 5,3 mlrd. tona çatacağı proqnozlaşdırılır. Hazırda dünyada təxminən gündəlik 11-12 milyon barel neft hasil olunur. Neftin istehlak payı da artaraq istehsalla uzlaşır. Müasir dövrdə neft istehlakında ABŞ (21,7 faiz), Çin (10,4 faiz), Yaponiya (5,1 faiz) əsas yerləri tutur. Qeyd olunmalıdır ki, son dövrdə neft istehlakındakı ümumi artışda Çin əsas pay sahibidir Dünyada neft ixracının təxminən 17 faizini Səudiyyə Ərəbistanı, 10 faizini Rusiya, 7 faizini Norveç, qalan hissəsini isə hər birinə 5-7 faiz olmaqla İran, İraq, Venesuela, Nigeriya, BƏƏ və Meksika gerçəkləşdirir.Bir sıra ölkələr külli miqdarda neft ehtiyatlarına malik olsalarda yüksək iqtisadi nəticələr əldə edə bilmirlər.Meksika,Venesuela,İndoneziya,Nigeriya kimi ölkələr ÜDM-in adambaşına düşən payına görə Qərbi Avropanın kiçik dövlətləri olan Lüksenburq və İslandiyadan bir neçə dəfə geri qalır. 130 ildən artıq sənaye üsulu ilə neft hasil edən Azərbaycan Respublikası üçün də belə bir vəziyyət xarakterik ola bilər.Növbəti 20 il ərzində neftə olan təlabat 32% artacaq.2010-cu ildə bu 1,3 defe artmışdır. Azərbaycan Respublikası 5 milyard tona yaxın neft və 5-6 triliyon kubmetr qaz ehtiyyatları dünya enerji ehtiyyatlarının təxminən 4 %-ni təşkil edir.Azərbaycan Republikasında sənaye üsulu ilə neft hasilatı XIX-cu əsrin ortalarından başlanılmışdır (1847-ci ildən) və bu günədək 1,392 miliyon ton neft çıxarılmışdır.Aşkar edilmiş 68 neft-qaz yataqlarından 42-si quruda,26-sı dənizdədir. 1990-cı ilin
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1644
əvvəllərinə qədər Sabunçu regionunda Bakı neftinin 35%-i, Bibiheybət vilayətində isə 28%-i istehsal edilirdi. 1994-cü il sentyabrın 20-də Bakıda “Əsrin müqaviləsi” adını almış müqavilə bağlandı. Dənizin dərinliyində yerləşən “Azəri”(sahildən 113km aralı), “Çıraq”(94km), “Günəşli”(82km) yataqlarının işlənilməsi və məhsulun pay bölgüsü haqqında ümumi investisiya məbləği 7,4 milyard ABŞ dolları olan müqavilə dəniz yatağının 30 il müddətinə işlənməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. Yataqların ümumi ehtiyatları 4milyard barel neft və 55 milyard kub metr qaz olması bildirilsədə, sonradan 2009-cu ildə BP şirkəti 3 yataqda ehtimal olunan ehtiyatların 5,7 mlrd. barel həcmində dəyərləndirdi. “Əsrin müqaviləsi”ndə 8 ölkədən 13 şirkət iştirak edirdi. Bu müqavilə sonradan 19 ölkəni təmsil edən 41 neft şirkəti ilə daha 26 sazişin imzalanmasına yol açdı. Azərbaycan Respublikası dünyanın 33 ölkəsinə neft və neft məhsulları ixrac edir. BTC işə düşəndən indiyədək Azərbaycan beynəlxalq bazarlara təxminən 260 milyon ton neft ixrac edib. 2010-cu ilin sonlarında Azərbaycanda sübut edilmiş 7 mlrd. barel ehtiyat var idi, bu da dünyada mövcud olan bütün ehtiyatların 0,5 faizini təşkil edir. 2001-2002-ci illərdə bu rəqəm birdən-birə 1,2 milyarddan 7 milyarda sıçrayıb. Xəzər dənizindəki ehtiyatlar miqyasına görə Fars körfəzindən sonra ikinci yeri tutur. Məsələn, 1997-ci ildə ABŞ Dövlət Departamentinin məruzəsində yer alan qiymətləndirmələrə görə, təkcə Azərbaycanda 3,6 mlrd. barelə yaxın neft olduğu deyilirdi, lakin dövlət neft şirkəti SOKAR-ın məlumatına görə, bu rəqəm yüksək – 40 mlrd. barelə yaxındır. 2010-cu ildə Azərbaycan gündə 1037 min barel neft çıxarırdı ki, bu da 2009-cu ildəki rəqəmlərlə müqayisədə və ümumi dünya istehsalının 1,3%-i olduğunu nəzərə almaqla, 0,5 faiz çoxdur. Bu məlumatlara görə, ən aşağı istehsal templəri 1997-ci ildə qeydə alınıb (gündə 182 000 barel), bundan sonra istehsal göstəriciləri ildən ilə artmağa başlayıb. Bu sektora qaçılmaz olan irimiqyaslı investisiyalar, ilk növbədə Şahdəniz qaz layihəsinin ikinci mərhələsinə 20 milyard investisiya növbəti 10 il ərzində istehsalın artımına səbəb ola bilər. 2010-cu ilin sonlarında Azərbaycanın qaz ehtiyyatları 1,3 trilyon kub metr təşkil edib ki, bu da dünyadakı bütün ehtiyatların 0,7%-nə bərabərdir. Həmin ildə Azərbaycan Respublikasında təxminən 15100 mln. kubmetr (mlrd. kubmetr), əvvəlki illə müqayisədə 2,2 faiz çox qaz çıxarılıb və bu dünya istehsalının 0,5%-ni təşkil edir.Azərbaycanda “Şahdəniz” yatağı dünyanın hər yerində 30 trilyon kubmetr futdan çox qaz olan ən böyük qaz-kondensat yataqlarından biridir.
Günel RƏHİMLİ Bakı Dövlət Universiteti gunelrahimli1@gmail.com AZƏRBAYCAN Bütün tarixi dövrləri incələdiyimiz zaman görürük ki, bir çox güclü dövlətlər yeni fikrə inam bəsləyən, güclü rəhbərə bağlı, daha firavan həyat uğrunda ayağa qalxan kütlələrin mübarizəsi nəticəsində yaranmışdır. Əgər hərəkata arxa dayaq olan qüvvələr güclüdürsə və doğru zamanda və doğru liderlə mübarizə başlamışsa, mövcud şərait də uyğundursa mübarizə çox vaxt uğur qazanırdı.Qızılbaş ideologiyasına içdən inanaraq mübarizəyə başlayan Səfəvi müridlərinin də doğru və uyğun zamanda güclü rəhbərlə hərəkət etmələrinin nəticəsi olaraq Səfəvilər dövlətini yarada bildilər. Bu məqaləmizdə Qızılbaş kimliyini, ideologiyaya bağlı tayfalları araşdırmağa çalışacayıq. Qızılbaş dedikdə Şeyx Səfiyəddin İshaq tərəfindən əsası qoyulan Səfəvi təriqətinə bağlı müridlər nəzərdə tutulur. Sufi dərviş təriqətinin bir qolu olaraq yaranan Səfəvi təriqəti, sonradan ideoloji istiqamətini şiəliyə doğru dəyişdi. Bu ideologiyaya bağlı olan müridlər Şeyx Heydərin təriqətin başına keçəsindən sonra xüsusi bir ad altında - qızılbaş adı altında birləşdilər. Qızılbaş adının ortaya çıxması haqqında dövrün tarixçisi İsgəndər bəy Münşi geniş məlumat vermişdir. O, yazir ki, bir gecə Şeyx Heydər sonradan həqiqətə çevrilən bir yuxu görür. Qeyb aləminin xəbər gətirənləri onun öhdəsinə qoyurlar ki, o gərək on iki imam əlaməti olan qırmızı zolaqlı bir papaqla öz tərəfdarlarının başını bəzəyə. Bu yuxunu gördükdən sonra Şeyx başına şadimanlıq papağı qoyur və o vaxtlarda dəbdə olan IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1645
türkman papağını on iki zolaqlı "Heydər papağı" ("tərəke-Heydəri") əvəz edir. Şeyxin arxasınca gedən və ona itaət edən adamlar da o həzrətin əqidəsinə tabe olurlar. Həmin vaxtdan xanədanın bütün üzvləri o dəyərli papağı başlarına qoymaqla başqalarından seçilirlər. Elə buna görə də, o şanşöhrətli adamlar "qızılbaş" ifadəsi ilə məşhur oldular. Tarixçi Wolter Hinz bu məsələ haqqında yazır ki, peyğəmbərlə qan bağlılığı səbəbi ilə yalnız bu 12 imam onun sələfləri sayıldığından adları 12 dilimin üzərində işlənmişdir. Fəzlullah ibn Ruzbihan Şeyx Heydərin bu dəyişikliyi etməsində məqsədinin öz müridlərini digər təriqətlərin müridlərindən fərqləndirmək olduğunu yazır.
Şeyxlərinə möhkəm bağlı olan Səfəvi müridləri həmin vaxtan etibarən bu papağı sevə sevə başlarına qoyurdular və zamanla qızılbaş adlanmağa başladılar. Şeyx Heydər öz müridlərinin təkcə geyim kecimində dəyişiklik etməklə kifayətlənmədi, həmçinin öz müridlərindən ibaret mütəşəkkir ordu hissələri yaratmağa başladı. Həmin qızılbaş ordusu Şeyxlərinin hər sözünü ilahi ifadə kimi qəbul edir, başçiları və idealları üçün heç çəkinmədən canlarını qurban verməyə hazır idi. Şərq tarixinin araşdırmaçısı Petruşevski yazır ki, Şeyx Heydər zamanından Qızılbaş qaziləri döyüşə girərkən Azərbaycan dilində " ey mənim rəhbərim və mürşidim sənin uğrunda qurban gedirəm" sözlərini söyləməyə başladılar. Qızılbaşların rəhbərlərinə bağliliği haqqında Türk tarixçisi Faruk Sümər o dövr Osmanlı qaynaqlarına istinad edərək yazır ki, Şeyx Heydər zamanında Anadoludakı təriqət mənsubları çoxalmış və onlar nəzir və hədiyyələrlə dərgahı ziyarət etməyə etməyə başlamışlar. Hətta bu qədər zəhmət çəkib Mədinəyə gedib həzrəti peyğəmbərin türbəsini ziyarət etmələrini tövsiyyə edən qonşularına "biz ölünü deyil, diriyə gedərik" cavabını verirdilər. Faruk Sümər onu da qeyd edir ki, qızılbaş türklər Şeyxləri və şahları uğrunda hər cür fədakarlığa sevə - sevə qatlaşmaqda idilər. Bu xüsusiyyət dövlətin qurulmasında və yaşaya bilməsində çox mühüm amillərdən biri olmuşdur. Süleyman Əliyarlı da qızılbaş hərəkatının dövlətin yaranmasında əhəmiyyətindən bəhs edərkən yazır ki, "Səfəvilər dövlətinin qurulması bir sıra daxili amillər, o sıradan Azərbaycan və bəzi qonşu ölkələri burumuş qızılbaş hərəkatı sayəsində yaranmışdı. Bu hərəkat ideoloji baxımdan, şahlıq uğrunda mübarizə üçün uyğunlaşdırılmış şiəlik bidətçiliyi bayrağı altında çıxış etmişdi". Qızılbaş hərəkatını uzun müddət ayaqda diri tutan da onların inancı olmuşdur. 3 dəfə döyüşdə rəhbərini itirdiyi halda hərəkatın dağılmamasının səbəbi də elə bu güclü inanc idi. Seyvoriyə görə 3 təməl element bu ideologiyanı dinamik saxlamışdır. 1.
sayılması. 2.
Müridlərin Şeyxi Allahın yaşayan üzü kimi görmələri və onu müqəddəs hesab etmələri. Cüneyd dövründə müridləri açıqca onu Allah və onun oğlu olaraq adlandırırdılar. 3.
görə Şeyx 12 imamın, Mehdinin yer üzündəki təmsilçiləri idilər. Bəs Qızılbaş ideologiyadı kimlər və hansı tayfalar arasında yayılmışdı. Bu haqda dövrün bir çox mənbələrində məlumatlar verilmiş, əsərlər yazılmışdır. Günümüzdə də bu mövzuda araşdərmalar aparılmaqdadır. Maraqlısı orasındadır ki, təriqətin mərkəzi Ərdəbildə olsa da qızılbaş ideologiyası ən çox Şərqi Anadoludakı tayfalar arasında yayılmışdı. Bu bir çox amillərə bağlı idi. Aləm-arayi Abbasiyə görə Teymur Osmanlı səfərindən qayıdarkən 40 min Anadolu türk ailəsini də özü ilə aparmış, ölkəsinə gedərkən Ərdəbil dərgahında Şeyx Xacə Əlini ziyarət etmiş, onun istəyi ilə bu ailələri azad etmiş və şeyxin himayəsinə vermişdir . Bu hadisədən sonra ailələrin bəziləri geri qayıtsa da bəziləri də dərgahda təriqətə qulluq etmişlər.Geri qayıdanlar isə içlərindəki təriqət sevgisini yaymağa başlamışlar. Bu da müəyyən mənada ideologiyanın Anadolu tayfaları arasında yayılmasına təsir edən amillərdən biridir. Faruk Sümərə görə, II Bəyazidin siyasi fəaliyətindəki uğursuzluq da qızılbaş ideologiyasının Anadoluda yayılmasına rəvac verən amillərdən biridir. Anton Cozef Dierl "Anadolu Aleviliyi" kitabında Qızılbaş ideologiyasının Anadoluda yayılmasının səbəbini Cüneyd və Heydərin Şərqi Anadoludakı fəaliyyətləri ilə əlaqələndirir. Cüneydin Ərdəbildən ayrıldıqdan sonra Anadoluya yönəldiyini və öz təbliğatı ilə buradakı qızılbaş müridlərinin sayını artırdığını yazır.
Müəllifi məlum olmayan "Tarixi Qızılbaşan" adlı mənbə qızılbaş ideologiyasına qulluq edən tayfalar və onların nümayəndələri haqqında məlumat verir. Mənbədə Anadolu, Suriya, İraq, İran, Azərbaycan ərazisində yaşayan bir sıra tayfaların- Şamlı, Rumlu, Qacar, Təkəli, Türkman, Əfşar, Ustaclı, Qaramanlı, Bayramlı, Varsax və bir neçə digər tayfaların adı çəkilir. Səfəvilər dövrünün araşdırmaçısı Oktay Əfəndiyevin "Azərbaycan Səfəvilər dövləti" kitabında Qızılbaş tayfaları içərisində Rumlu sufi tayfalarının və Şamlı, Varsax, Qacar, Qaramanlı tayfalarının adı verilmişdir.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1646
Süleyman Əliyarlının qeyd etdiyi kimi: "sözün əsl mənasında bu dövlətin yaranmasına arxa olmuş sosial zümrələr çox idi. Onlar soy baxımından deyil, həm də sosial baxımdan çoxçeşidli bir kütlə yaratmış idilər. Xətainin aşağıdakı beyti deyilənlərə örnək sayıla bilər "Şahın övladına iqrar edənlər əxilər, qazilər abdallar oldu" ".
Qızılbaşlıq və bu ideologiyaya qulluq edən qızılbaş tayfaların uzun sürən mübarizəsinin nəticəsi olaraq tarixdən dərin izlər buraxmış və 200 ildən artıq bir hökm sürmüş Səfəvilər dövlətini yarandı. Müasir dövrümüzdə də Səfəvilər və Qızılbaş mövzusu öz aktuallığıni ilə seçilir.
АГДЖАБЕДИНСКОГО РАЙОНА Гюлана АЛИЕВА Института Археологии и Этнографии НАНА gulanahuseynova@gmail.com АЗЕРБАЙДЖАН Территория Агджабединского района насыщена многочисленными археологическими памятниками различных исторических эпох, значительная часть которых относится к античному периоду. В результате разведочных работ и археологических исследований в разные времена были выявлены античные поселения и могильники, которые имеют научно- историческую ценность для изучения истории и культуры Кавказской Албании. Среди них необходимо указать такие памятники, как городища Галатепе, Тойретепе и их некрополи, поселение сельского типа Гурдтепе, могильники Гаракобар и Гиямадинли. Проведем краткий обзор степени изученности перечисленных памятников.
естественной возвышенности с относительно ровной поверхностью. С северо-востока памятник окружен Гявурархом, с северо-запада широким руслом Гаргарчая, со стороны которой высота холма достигает более 20 м. С других сторон Галатепе окружен рвом. Изучение памятника началось с конца ХIХ века, после того, как в 1895 году учитель Шушинской Реальной школы, немец Э. Реслер обнаружил и зафиксировал в 4 км к северо- западу от селения Салманбейли следы обширного некрополя с погребениями в кувшинах. В 1927 г. А.К.Алекперовым были проведены раскопки вблизи Галатепе, в результате которых было исследовано несколько кувшинных захоронений. Итоги раскопок были изданы в фундаментальном труде, где было доказано существование в Галатепе поселения раннеантичного периода. В 1974 г. Ф.Османов заложил здесь разведочный шурф и обнаружил следы гончарной печи, а также образцы архаичной (энеолитической и раннебронзовой), античной и раннесредневековой керамики, в результате чего предположил, что жизнь здесь продолжалась с энеолитического периода до средневековья. В 2008 году Мильско-Гарабагская археологическая экспедиция во главе с Т.Алиевым приступила к стационарным раскопкам в многослойном поселении Галатепе. В верхнем слое памятника, толщиной 0,7 м. и относящемся к средним векам, были выявлены редкие образцы керамики IX-XII вв, аналогичные с керамикой городища Оренкала, строительные материалы из обожженного кирпича, а также часть пола, на глубине 65-70 см. После очищения верхнего культурного слоя были обнаружены остатки крепостных стен из сырцового кирпича размеры которых достигают 55-58 x 46-47 x 16-19 см. Выявлены остатки комнаты площадью 56 кв.м., часть улицы, контрофос и др. Высота стен комнаты из 32 рядов кладки достигает 5,7 метров, а ширина - 1,5 метров. Под основаниями стен был обнаружен новый культурный слой, относящийся к более раннему периоду античности (конец I тысячилетия до н.э.). Этот слой насыщен толстым слоем пепла, следами очагов и пожара. Большой интерес представила выявленная на глубине 8 метров известковая база колонны торовидной формы. Ее поверхность долгое время использовалась как место для очага. Пол IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
1647
вокруг базы колонны был обмазан глинистым раствором, который под воздействием сильного огня получил керамические оттенки. Образец угля был отправлен в Берлин, где был установлен возраст памятника. Радиоуглеродный анализ датировал его рубежом двух эр - 40 гг. до н.э. - 70 гг.н.э. Особенность Галатепе состоит в том, что восточнее от него, на противоположной части Гявурарха находится большой некрополь, площадью 5 га. На территории, площадью 170 кв.м. были открыты 14 кувшинных и 3 грунтовых погребений. Сравнительный анализ археологических материалов дает основание датировать некрополь Галатепе III в. до н. э. - II-III вв. н.э.
формы, диаметром 110 м, высотой 1,7 м. Еще в 1976 г. в 120 метрах от Гурдтепе был обнаружен большой хозяйственный кувшин, свидетельствующий о том, что памятник в древности занимал большую территорию. В результате раскопок канала вблизи памятника были обнаружены две каменные базы колонн. Наряду с керамическими изделиями средневековья в Гурдтепе были обнаружены и материалы, относящиеся ко второй половине I тысячелетия до н.э., что дает основание считать этот памятник многослойным. Нижний слой памятника аналогичен с нижним слоем Гаратепе. К сожалению интенсивные раскопки здесь не проводились и все обнаруженные находки были случайными. Yüklə 19,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|