Conference Paper · March 023 citations reads 163 authors

The XXXVI International Scientific Symposium "Multidisciplinary Studies of the Turkish World" 
The 25
th
 of March 2023 ISBN: 978-605-72481-0-7 Eskishehir / Türkiye 
 
---58--- 
ilişkileri çevreleyen doğal imgeler aracılığıyla sunmak ve tersine doğal ilişkileri sosyal ilişkilere kodlamak 
olduğunu gösterir (Vagifkızı, 2013: 232). 
Bu bilim adamının görüşünün basit anlamı, folklor-mitolojik metinlerdeki doğa imgelerinin aynı anda 
toplumun imgelerini (anlayış ve ilişkiler) temsil etmesi ve toplum imgelerinin doğa imgelerini (unsurlar ve 
olaylar) temsil etmesidir. Durum gerçekten böyle. Halk bilimi metinlerinde yer alan tüm hayvan ve cansız 
nesne görselleri insanları temsil etmektedir. Ayrıca insan karakterleri arasındaki ilişkilerin kökeninde doğadaki 
unsurlar arasındaki ilişki yatmaktadır. Örneğin, “Oğuzname” destanında Oğuz Kağan ile babası Kara Han 
arasındaki çekişme, geceyle gündüzün, ışıkla karanlığın ilişkisini somutlaştırır. Yapılan çalışmalarda Oğuz'un 
ışığın, tan yıldızının, şafağın, Güneş'in, Kara Han'ın ise karanlığın ve gecenin simgesi olduğu oybirliğiyle 
belirtilmiştir. 
Mitolojik metaforizm üzerine tipik bir metne dikkat çekelim: “Ülker Yıldızı” adlı metinde, Ülker 
yıldızı nerede ölürse oradan da aşağıya doğru iner. Aşağı iner ve sonra yükselir. Yıldız kaydığında, kiminse 
öldüğünü haber verir. Gökyüzünde herkesin kendi yıldızı vardır. İnsan öldüğünde yıldız iner ve uçar. Uçtuktan 
sonra ölüler de ölüyor gibi görünür (Vagifkızı, 2013:36). 
Bu metinde mitolojik bir metaforun ne olduğu açıkça anlatılmış gibi görünmektedir. Yani gökteki her 
yıldız ve yeryüzündeki her insan “ikiz”dir. Yıldız-insanı, insan da yıldızı temsil eder. 
Bütün bunlar, Oğuz teogonik toplantılarının restorasyonunda folklor-mitolojik metinlerdeki imge 
metaforizminin dikkate alınması gerektiğini göstermektedir. Mitolojik metafor ile sanatsal düşüncedeki 
metafor arasındaki farka gelince, sanatsal metaforda bir imgenin özelliklerinin başka bir imgeye aktarıldığı ve 
onun tamamen yerini aldığı bilinmektedir. Mitolojik metaforda böyle bir ikame söz konusu değildir. Örneğin, 
folklorda Güneş bir insan gibi konuşur. Aynı zamanda hem kendini hem de kişiyi aynı anda ifade eder. Yani 
aynı anda hem Güneş hem de insandır.Mitik bir fikirle yaşayan bir kişi, onu hem Güneş hem de bir insan olarak 
hayal eder. Burada, sanatsal bir metaforda olduğu gibi, iki imgeden birinin diğerinin yerini alması gibi bir 
durum söz konusu değildir. Bu bakımdan “Oğuzname`nin Uygur versiyonunda tabiatı temsil eden Oğuz 
Kağan'ın erkek çocukları aynı anda hem tabiatı hem de insanı temsil etmektedir. Bu da folklor metinlerinde 
Oğuz teogonik aile şeceresinin izlerini görmemizi sağlar. 
Oğuz Kağan'ın altı oğlundan biri Yıldız, diğeri Gök`tür. Gördüğünüz gibi bunlar astral bedenlerdir. 
Bir yıldız aynı zamanda hem gök cismi hem de insandır. Aynı şekilde Gök de hem cenneti hem de insanı ifade 
eder. Oğuz Kağan'ın teo-kozmogonik soy şeceresine ait folklor metinlerinin yeniden inşasında en önemli unsur 
aile imajıdır. “Aile”, teogoni çalışmasında kilit bir unsurdur. Metinde bir ailenin varlığı bir soy şeceresinin 
göstergesidir. Bir noktada, bu şecere Tanrı'dan gelen Oğuz teogonik şeceresi ile bağlantılı olmalıdır. 
Kaynakça 
1.
Bayat, Fuzuli (1993). Oğuz Epik Ananesi ve “Oğuz Kağan” destanı, Bakü: Sabah. 
2.
Gafarlı, Ramazan (2002). Mit, Efsane, Masal ve Epos (sözlü epik gelenekte türlerarası ilişki), Bakü: ADPU yayını. 
3.
Karabağ: Folklor Da Bir Tarihdir (2013). Derleyip düzenleyeni: L.Vagifkızı (Süleymanova), VI kitap, Bakü: Zerdabi LTD MMC. 
4.
Мелетинский, E.М. (1976). Поетика мифа, Москва: Наука.