Cri(2016)17 Version azerbaïdjanaise
İnteqrasiya siyasətləri
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qaçqınlar və digər miqrantlar 78
- Tarixi etnik, dini və dil azlıqlar
|
4. İnteqrasiya siyasətləri 45.
Azərbaycanda iki qrup şəxsi inteqrasiya siyasətlərinə ehtiyacı olan kimi göstərmək olar: bir tərəfdən qaçqınları və miqrantlar, digər tərəfdən də ölkədə tarixən mövcud olmuş etnik, dil və din azlıqları.
- Qaçqınlar və digər miqrantlar 78 46.
Müsbət iqtisadi inkişafın nəticəsi kimi 2008 - ci ildən bəri Azərbaycana köçən insanların sayı ölkəni tərk edənlərin sayından daha yüksək olub. Dövlət orqanları təxminən 9600 şəxsin ölkədə daimi yaşamaq üçün icazə ilə 79
və təxminən 42 000 şəxsin müvəqqəti yaşamaq üçün icazə ilə qaldığını söyləyir. 80
İllik əmək miqrasiyası kvotası 2014 - cü ildə 12 000 nəfərə qədər artıb (2010 - cu ildə 10 700 nəfər idi). Qeydiyyata alınmış əmək miqrantlarının əksəriyyəti tikinti və həmçinin n eft və qaz hasilatı sektorunda çalışır. Onların həyat şəraitləri ilə bağlı araşdırma 76
Eurasianet 2014a; Gender və inkişaf 2013: 11; COWI 2010b: § 58. 77
Bax. ATƏT 2013a: 20. 78
Dağlıq Qarabağ münaqişəsi nəticəsində Azərbaycan əsilli 250 000 insan Ermənistandan çıxarılıb və 700 000- dən çox digər insan köçkün vəziyyətinə düşüb (XİN 2013). Bu insanların böyük əksəriyyəti Azərbaycan əsillidir və Azərbaycan vətəndaşlığına sahibdir. ECRI əhalinin bu hissəsinə göstərilən dözümsüzlüklə bağlı heç bir məlumat almadığı üçün onların vəziyyətini daha araşdırmayacaq amma bu məsələdə ixtisaslaşmış beynəlxalq qurumların, xüsusən də BMT - nin Məcburi köçkünlər üzrə Xüsusi Məruzəçisinin 2015 - ci il tövsiyələrinə istinad edəcək. 79
Dövlət Statistika Komitəsinə əsasən 2015: 94, bu rəqəm 2014 - cü ildə 1100 nəfər artıb.
Müvəqqəti yaşamaq üçün icazənin sayı 2010 - cu ildə 30 230 -dan 2015- ci ildə 53 953 - ə qədər artıb. Daimi yaşamaq üçün icazənin sayı 2010 - cu ildə 693 - dən 2015
- ci ildə 2641 - ə qədər artıb. 24
son dəfə 2009 - cu ildə aparılıb. Dövlət orqanları 2014 - cü ildə 6022 Türkiyə və 1852 Böyük Britaniya vətəndaşının ölkədə qanuni şəkildə işə alındığını bildirib. Çox böyük sa yda işçilərin gədiyi digər ölkələr Çin, Hindistan, Gürcüstan, İran və Rusiya Federasiyasıdır. 81
Türkiyə səfirliyindən 2012 - ci illə bağlı gələn ziddiyyətli rəqəmlərə görə 43 846 nəfərdən çox Türk vətəndaşı Azərbaycanda yaşayır və işləyir. Onların 30 971 nəfəri rəsmi olaraq qeydiyyata alınmayıb və 12 875 -i qanuni şəkildə işə götürülüb. 82
47. ECRI Azərbaycanda miqrantların həyat şərtləri və gəldikləri ölkələr barədə hal - hazırda müfəssəl məlumatın olmamasına təəssüf edir. 83 Eyni zamanda ECRI dövlət orqanlarının səmərəli miqrasiya siyasəti həyata keçirmək üçün miqrasiya sahəsində müvafiq statistikaya ehtiyacla bağlı etdkləri bəyanatı alqışlayır. 84 O,
dövlət orqanlarını bir qrup göstəricini hazırlamağa və miqrantların və onların ailə üzvlərinin təhsildə əldə edilən nəticələr, əmək bazarına çıxış, səhiyyə və mənzil kimi əsas sahələrdə inteqrasiyasını və həyat şərtlərini dəyərləndirmək və yaxşılaşdırmaq məqsədilə bu göstəricilərlə bağlı hazırki statistik məlumatları mütəmadi olaraq toplamağa çağırır. Bu sahədəki beynəlxalq n ormalar bu baxımdan dəyərli bələdçi ola bilər.
48. ECRI Azərbaycanın miqrantların inteqrasiyası və BMT - nin bütün əməkçi miqrantların və onların ailə üzvlərinin hüquqlarının müdafiəsi haqqında Konvensiyasının tətbiqi üçün atmış olduğu addımları müsbət şəkildə
dəyərləndirir. Miqrasiya sahəsində dövlət siyasətini həyata keçirmək, miqrasiya idarəetmə sistemini inkişaf etdirmək, miqrasiya proseslərini proqnozlaşdırmaq və tənzimləmək və dövlət agentliklərinin bu sahədəki fəaliyyətlərini koordinasiya etmək məqsədilə 2007-
ci ildə Dövlət Miqrasiya Xidməti yaradılıb. 86 ECRI
həmçinin Miqrasiya Məcəlləsini qəbul etmək barədə əvvəlki hesabatda etdiyi prioritet tövsiyəsinin yerinə yetirildiyini məmnunluqla ifadə edir. Miqrasiya Məcəlləsinin əcnəbilərin "adaptasiyası" ilə bağlı 77 - ci maddəsi dil və inteqrasiya dərsləri kimi tədbirlərin də daxil olduğu inteqrasiya siyasətlərinin əsasını qoyur. Dövlət orqanları daimi yaşamaq üçün icazəni istədikləri zaman miqrantların çoxunun qonuşu ölkələrdən gəldikləri və eyni dil və mədəni xüsusiyyətlərə sahib olduqları üçün məcburi testi keçməkdə problemlər yaşamadığını bildirir (Miqrasiya Məcəlləsinin 54.5 - ci maddəsi). 49.
Lakin ECRI dövlət orqanlarının mənzil, səhiyyə, əmək bazarına çıxış, təhsil, bərabərlik və ayrı - seçkilikdən mühafizə kimi əsas sahələrdə miqrantların inteqrasiya ehtiyaclarına həsr edilmiş fəaliyyət planının və ümumi inteqrasiya strategiyasının hazırlanmamasına təəssüf edir. 87
Üstəlik, Miqrasiya Məcəlləsində miqrantlar üçün ciddi məhdudiyyətlər mövcuddur. Miqrasiya Məcəlləsinin 71.2-ci
maddəsi əmək müqavilələrinin bitdiyi zaman və qalmaları üçün başqa keçərli hüquqi əsas olmadıqda ölkəni avtomatik olaraq sonrakı 10 gün ərzində tərk etməli olduqlarını qeyd edir. Miqrasiya Məcəlləsi onlara alternativ iş axtarmaq üçün möhlət vermir (amma BMT- nin bütün əməkçi miqrantların və onların ailə üzvlərinin hüquqlarının müdafiəsi haqqında Konvensiyasının 51 - ci maddəsinə baxın) və kənara çıxarmaya qərar verildiyi zaman onların fərdi, ailə və sosial vəziyyətinin nəzərə alınmasını tələb etmir (Aİ HK- nın 8.1
- ci maddəsi və BMT -nin
81
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi 2014: §§ 6 və bəndlər. 82
Miqrasiya Siyasəti Mərkəzi 2013: 1. Bax həmçinin ILO 2012: 33. 83
Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatı 2013b: 58. Ümumi işsizliyin səviyyəsi 2000 və 2013 - cü illər arasında təxminən 12 %- dən 4.9% - ə enib (Dünya Bankı Qrupu 2014: 7), məsələn əcnəbilərin işsizliyi ilə bağlı heç bir məlumat mövcud deyil. Dövlət orqanları yaşamaq üçün icazənin məşğulluqla bağlılığına görə demək olar ki, işsiz əcnəbilərin olmadığını bildirir.
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi 2014: § 3. 85
Xüsusən Avropa Komissiyası 2013 və ATƏT 2012a - ya baxın.
19 mart 2007- ci il tarixli 560 saylı prezident fərmanı.
Bu sahədəki beynəlxalq normalar ATƏT2012a - da müəyyən edilib.
25 bütün əməkçi miqrantların və onların ailə üzvlərinin hüquqlarının müdafiəsi haqqında Konvensiyasının 56 - cı maddəsi). Kənara çıxarma əmrlərinə qarşı edilmiş çağırışların təxirəsalıcı təsiri yoxdur (Miqrasiya Məcəlləsinin 79. 8-ci
maddəsi). Bunun nəticəsi olaraq əcnəbi işçilər işə götürənlərdən çox asılı vəziyyətdə olurlar. ECRI həmçinin əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin "dini təbliğat aparması"na qoyulan istisnasız qadağanın (Miqrasiya Məcəlləsinin 76.6-
cı maddəsi) 88
və siyasi partiyaların üzvü olmalarına icazə verilməməsi barədəki rəsmi bəyanatın 89
əssassız olduğunu və ayrı -seçkilik yaradan bu müddəaların çıxarılmalı olduqlarını düşünür. Yeni hüquqi çərçivə ilə bir çox əcnəbinin təhsil hüququ kvotalarla və təhsil müəssisələri tərəfindən imzalanmış razılaşmalarla məhdudlaşdırılıb (Təhsil haqqında qanunun 44.1 - ci maddəsi). Bu məhdudiyyət təhsil hüququna qarşı edilən ayrı - seçkiliyin qadağan edilməsilə ziddiyyət təşkil edir (BMT - nin bütün əməkçi miqrantların və onların ailə üzvlərinin hüquqlarının müdafiəsi haqqında Konvensiyasının 30, 43 və 45 - ci maddələri). 90
50. Azərbaycanın immiqrasiya dövlətinə çevrildiyini xatırladaraq ECRI yuxarıda qeyd edilmiş bütün məqamların aydın göstəricilərə və dəqiq statistik məlumatlara əsaslanan müfəssəl inteqrasiya siyasətinə ehtiyacı olduğunu düşünür.
51. ECRI dövlət orqanlarının miqrant əsilli şəxslər üçün müfəssəl inteqrasiya strategiyası hazırlamalarını və həmçinin məxfilik prinsiplərinə və könüllü qaydada müəyyənləşdirilməyə riayət edərək statistik məlumatları təşkil etmələrini və onların təhsil, əmək bazarına çıxış, səhiyyə və mənzil kimi əsas sahələrdə inteqrasiyasını və həyat şərtlərini dəyərləndirmək və yaxşılaşdırmaq məqsədilə bir sıra göstəricilər müəyyən etmələrini tövsiyə edir.
52. Qeyri- rəsmi məşğulluq Azərbaycanda geniş yayılıb. 2014 - cü ildə dövlət orqanları sənədləri yerində olmayan təxminən 37 420 əcnəbini müəyyən edib. 91
Sənədləri yerində olmayan miqrantların kifayət qədər yüksək sayı və işə götürənlərin ucuz işçi qüvvəsi axtarması və
müvəqqəti yaşamaq üçün icazəyə hər işçiyə görə ildə 1000 AZN (təxminən 850 €) ödəmək istəməməsi faktı arasında əlaqənin olduğunu düşünməyə tutarlı əsas mövcuddur. 92
Bu rüsumu ödəmədən işə götürülən miqrantların xidmətlərə çıxışı olmur və dövlət orqanları qarşısındakı prosedurlarda etibarnamə belə verə bilmirlər. Çünki notariuslar sadəcə müvəqqəti yaşamaq üçün icazəyə sahib olan şəxslər üçün etibarnamə hazırlayır. İşə götürənlərin bu vəziyyətlə bağlı məsuliyyətini nəzərə alaraq ECRI Dövlət Miqrasiya Xidmətinin bu cür praktikaların üstünü açmaq üçün təftişlər həyata keçirməsi faktını alqışlayır. Eyni zamanda dövlət orqanlarının əməkçi miqranların qeydiyyata alınmasına olan maneələrin, məsələn yaşamaq üçün icazəyə tələb edilən yüksək rüsumu azaldaraq, aradan qaldırılması istiqamətində fəaliyyət göstərməli olduqlarını düşünür (BMT - nin bütün əməkçi miqrantların və onların ailə üzvlərinin hüquqlarının müdafiəsi haqqında Konvensiyasının 68 - ci və 69 -cu maddələri). 93
88
Daha ətraflı məlumat üçün aşağıda bax. § 68 və Venesiya Kommissiyası və ATƏT/DTİHB 2012, §§ 12 və bəndlər.
http://www.azerbaijans.com/content_1777_en.html , 9 sentyabr 2015- ci ildə baxılıb.
AİHK - nın 1 saylı Protokolun 2 - ci maddəsi və BMT -nin bütün miqrant- işçilərin və onların ailə üzvlərinin hüquqlarının müdafiəsi haqqında Konvensiyasının 30 - cu və 45 - ci maddələri ilə paralel oxunmuş AİHK - nın
14- cü maddəsi. Bütün abzas üçün bax. Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatı 2013b: 66 və bəndlər.
Qeyri-
rəsmi məşğulluq xüsusən də paytaxtdan kənarda geniş yayılıb. Əhalinin sadəcə 33% - i rəsmi əmək müqaviləsinə sahibdir və bunun da 60%-
i Bakıdadır. Dünya Bankı Qrupu 2014: 7.
Daha çox detal üçün Dövlət Xərcləri Qanunun 14.8 - ci və 18.58 - ci maddələrinə və Miqrasiya Məcəlləsinin 64.0.15- ci və 74
- cü maddələrinə baxın.
Bütün abzas üçün bax. Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatı 2013b: 52 və bəndlər. Bu məsələ ilə bağlı ECRI - ın illeqal miqrantlarla bağlı gələcək ÜST - nə baxın. 26
53. ECRI dövlət orqanlarının iş verənlərin bütün əməkçi miqrantları bəyan etmələri və əməkçi miqrantların qeydiyyata alınması qarşısında duran əngəllərin aradan qaldırılması üçün səylərini artırmalarını tövsiyə edir.
54.
Ölkədəki qaçqınlar və sığınacaq axtaranların (2015 - ci ilin sonunda təxminən 1500 nəfər)
arasında ən böyük qrup əfqanlar sonra isə çeçenlər və pakistanlılardır. Tanınan qaçqınların sayı (təxminən 4%) aşağıdır. Sığınacaq proseduruna çıxış çeçenlərə rədd edilir və subsidiar mühafizə haqqında müddəalar mövcud
deyil. 94
BMT- nin qaçqınların statusu haqqında konvensiyasının mühafizəsi altında olan şəxslər əmək bazarına çıxmaqda çətinliklərlə üzləşirlər və dövlət orqanları bu konvensiyanın 17 - ci maddəsi və onun bəndlərində qeyd edilən yerli inteqrasiyaya icazə verməyə tərəddüd edirlər.
95
Buna görə də ECRI dövlət orqanlarını 51- ci maddədə tövsiyə edilən inteqrasiya strategiyasını hazırlayarkən bu konvensiyanın mühafizəsi altında olan bütün şəxsləri əhatə etməyə və bu strategiyanın BMT - nin sözügedən konvensiyasına və AİHM - nin subsidiar mühafizə sahəsindəki presedent hüququna uyğunluğunu təmin etməyə çağırır. 96 Eyni zamanda o, subsidiar mühafizə ilə bağlı Miqrasiya Məcəlləsinə edilən dəyişikliyin hazırlanmasını müsb
ət qiymətləndirir.
- Tarixi etnik, dini və dil azlıqlar 55.
Tarixi etnik, dini və dil azlıqlarının kimliyinin qorunması ilə bağlı məsələlərə 97 Milli
azlıqların qorunması haqqında Çərçivə Konvensiyası ilə Avropa Şurasında yaradılmış ixtisaslaşmış monitorinq mexanizmi ilə baxılır. Buna görə də ECRI onların sosial inteqrasiyası siyasətinə olan ehtiyac üzərində dayanacaq.
56. ECRI dövlət orqanlarının tarixi azlıqların ictimai xidmətlərə və əmək bazarına çıxışı üçün böyük cəhdlər etməsi faktını alqışlayır. Amma kənd və
dağlıq
zonalarda yaşayan bir çox azlıq hələ də çox yüksək səviyyəli yoxsulluqdan və aşağı səviyyəli səhiyyə və təhsil xidmətlərindən əziyyət çəkir. 98
Bundan əlavə azlıqların üzvlərinin ayrı - seçkiiklə qarşılaşdıqları və rəsmi şəxslərin bəzi azlıqları ölkə üçün təhlükə kimi gördükləri hesabatlarda qeyd edilib. 99
Ümumi götürdükdə məktəbəqədər təhsilin səviyyəsi aşağıdır. Bu, çox vaxt ibtidai sinifə getmədən öncə ana dillərindən əlavə rəsmi dili çox yaxşı öyrənməli olan azlıqlara aid uşaqlar üçün zərərlidir..
Q
afqazın ucqar kəndlərinə yolların çəkilməsini və orada məktəblərin tikilməsini, ombusdmanın təhsildə ayrı -seçkiliyi aradan qaldırmaq üçün apardığı kampaniyasını 101
və desantralizasiya siyasəti və məhkəmələr, hüquqi klinikalarının və ombudsman aparatının yerli şöbələrinin tarixi azlıqların sıx yaşadığı zonalarda açılmasını müsbət fəaliyyətlərə misal kimi
ABŞ Dövlət Departamenti 2014: 23. Dövlət orqanları ECRI - yə çeçenlərin ölkədən xaric edilmədiyi barədə məlumat verib.
Dövlət orqanları ECRI - yə BMT
- nin qaçqınların statusu haqqında konvensiyasının mühafizəsi altında olan şəxslərin iş icazəsi olmadan işləyə bildiklərini və sığınacaq axtaranların səhiyyə sisteminə və dil kurslarına çıxışlarının olduğunu bildirib.
AİHM 2013. 97
Əhalinin 2009 - cu ildə həyata keçirilmiş ən son siyahıya alınması zamanı 8
922 milyonluq əhalının 8 172 800 nəfəri azərbaycanlı (91.6%), 180
300 nədəri ləzgi (2%), 120 30 0 nəfəri erməni (1.3%), 119 300 nəfəri rus (1.3%), 112
000 nəfəri talış (1.3%), 49 800 nəfəri avar (0.6%), 38
000 nəfəri t ürk (0.4%), 25 900 nəfəri tatar (0.3%), 25
200 nəfəri tat (0.3%), 21 500 nəfəri ukraynalı (0.3%) və 12 300 nəfəri saxur, 9 900 nəfər gürcü, 9
100 yəhudi və 6 100 nəfər kürddür (hər biri 0.1%), BMT -nin irqi ayrı
- seçkiliyin bütün formalarının aradan qaldırılması haqqında Konvensiyası 2015: 15. Alternativ mənbələrə görə 600 000 - dən 800 000 - ə qədər ləzgi bə 500 000 - ə qədər talış var. UNPO 2013: 20 və bəndlər. Qaraçıların 2
000 və 10 000 nəfər arasında olduğu düşünülür.
Dünya Bankı Qrupu 2015: 5; BMT, Kənd təsərrüfatının Beynəlxalq Inkişaf Fondu 2014 və 2015. 99
Misallar üçün bax. War & Peace Reporting 2012a; UNPO 2013: 23. Talış şairin doğum gününün qeyd edilməsinin Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi tərəfindən ləğv edilməsi barədə də ECRI - yə məlumat verilib. 100 AT
ƏT 2012a: § 42.
İnsan Hüquqları üzrə Milli Fəaliyyət Planının 4 - cü fəslinə baxın. Azərbaycan Respublikası 2011.
27 göstərmək olar. Qubada həkim və tibb bacısı çatışmamazlığını həll etmək üçün tibb kolleci açılıb.
57. Azlıqların təmsilçiləri ilə təmasları zamanı ECRI - ın nümayəndəliyinə bu inkişaf proqramlarının azlıqlara aid olan şəxslərin iş tapmasına müsbət təsir edəcəyi barədə məlumat verilib. Amma bu cür tədbirlərin təsirini dəyərləndirmək üçün heç bir statistik məlumat mövcud deyil və heç bir quruma onları koordinasiya e tmək aydın şəkildə tapşırılmayıb. Bu məqsədlə insanlar xarakterinə görə "ölkədə dözümlülüyü və müxtəlifliyi qorumaq, multikultiralizmi araşdırmaq və təşviq etmək və Azərbaycanı dünyaya multikulturalizmin mərkəzi kimi tanıtmaq" vəzifələri daşıyan yeni Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzindən çox şey gözləyir. ECRI bu Mərkəzi sadəcə bu vəzifələrin sonuncusu deyil həmçinin ilk ikisi üzərində də dayanmağa çağırır.
58. Bəzi tarixi azlıqların üzvlərin vətəndaşlıq və kimlik sənədlərini əldə etməsi sahədində ziddiyyətli məlumatlar mövcuddur. Dövlət orqanları 18 000 şəxsin vətəndaşlığı ilə bağlı qeyri - müəyyənliyin 2008 və 2014 - cü illər arasında ləğv edildiyini söyləyir. Ombudsman 2010 - ci ildən bəri bu məsələlərlə bağlı heç bir şikayət almadığını ECRI - a məlumat verib. Digər mənbələr məshəti türklərinin hamısının vətəndaşlıq əldə etmədiyini və Gürcüstandan və keçmiş sovet respublikalardan olan minlərlə etnik azərbaycanlının hələ də vətəndaşlığı olmadığını bildirib. Ucqar zonalarda yaşayan qaraçı icmalarının da el ementar
hüquqi sənədlərə sahib olmadığı və bu da sosial, səhiyyə və təhsil sisteminə çıxışı olmayan həddindən artıq ağır sosial və iqtisadi vəziyyətə gətirib çıxarır. Bəzi mənbələr rəsmi qeydiyyat olmadan evdə həyata keçirilən doğuşların sayının yüksək olduğunu bildirir.
59.
ECRI inteqrasiya sahəsində inkişafı, bərabər həyat şərtlərinin yaradılması və tarixi azlıqların öz hüquqlarını əldə edə bilmələrini monitorinq etmənin çətin olduğunu ifadə edir. Tarixi, dini və dil azlıqları üçün müfəssəl inteqrasiya siyas
ətlərinin aparılmasını həyata keçirən və koordinasiya edən, və həmçinin vətəndaşlığı olmayan şəxslərin sayını azaltma istiqamətindəki fəaliyyətləri ilə məşğul olan yeganə qurumun müəyyən edilməli olduğunu hesab edir. Eyni zamanda dövlət orqanları strategiya ilə bağlı olan müxtəlif fəaliyyətlərin təsirini və strategiya məqsədlərinə çatılmasını monitorinq etmək məqsədilə inteqrasiya göstəriciləri sistemini yaratmalıdırlar.
60.
ECRI dövlət orqanlarının tarixi, dini və dil azlıqları üçün inteqrasiya göstəricilərinə əsaslanan müfəssəl inteqrasiya siyasətlərinin aparılmasını həyata keçirən və koordinasiya edən yeganə qurumu müəyyən etmələrini tövsiyə edir.
61. Dini azlıqlarla bağlı əlavə məsələlərdən bu hesabatın sonrakı hissədində bəhs ediləcək.
Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|