Çukurova üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ İKTİsat anabiLİm dali
Yüklə 1,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.1.1.1.5. İçsel Büyüme Teorileri
Bilgi, beşeri sermaye ve teknolojik değişme tarih boyunca iş ilişkilerini, üretim tarzlarını, gelir düzeyini, gelir dağılımını ve tüketim kalıplarını topluca değiştiren kesintisiz süreçler olmuşlardır. Bu değişime ayak uyduramayan yapılar varlıklarını sürdürememişlerdir. Bilginin ışık hızında aktığı ve mesafenin önemini yitirdiği günümüzde, yeterli finansal sermayeye sahip olmayan ülkelerin geri kaldığı şeklindeki geleneksel yaklaşım, yerini güncel bilgi ve teknolojiyi elde edemeyen, beşeri sermaye birikimi zayıf olan ülkelerin geri kaldığı gerçeğine bırakmıştır. Beşeri sermayeye atfedilen önemin artmasının nedeni, yeniliklerin ön plâna çıkması ve bu yeniliklerin eğitimli kişilerce geliştirilmesidir. Bunca önemine rağmen, ölçme zorluğu, rasyonellik gereği bilginin emek faktörüyle bütünleştiği ve/veya sermayenin teknolojiyi, teknolojinin de bilgiyi içerdiği düşüncesiyle bilgi, beşeri sermaye ve teknolojik gelişme önceki büyüme modellerinde yeterince dikkate alınmamışlardır. Bilgi ve teknoloji hemen her şeyle iç içe girdiği halde, büyüme analizlerinde onları dışsal sayıp bütün gücü onların etkilediği faktörlere vermenin doğru olmayacağı açıktır (Demir, 2002; Bulutay, 2005). 75 İçsel büyüme teorileri açısından yenilik oluşturma çok önemli olmasına karşın iki sorunla karşı karşıyadır. Bunlar talep yetersizliği ve arz yetersizliğidir. Talep yetersizliği, kullanıcının yeni bilgi ve teknolojinin kendilerine sağlayacağı yararı tam olarak bilmemelerinden ve aynı kamusal mal gibi, üretilen bilgiden bedel ödemeden yararlanmanın mümkün olmasından kaynaklanmaktadır. Arz yetersizliği ise, projenin ne ölçüde başarıya ulaşılacağının, proje sonucu elde edilen bilginin ne ölçüde işe yarayacağının ve başka firmaların da benzer projeler üzerinde çalışıp çalışmadıklarının kestirilememesinden kaynaklanmaktadır. Ancak bu sorunlar, devletin sağladığı teşvikler yoluyla tamamen olmasa da hafifletilebilir. Bu teşvikler patent, lisans ve ticari marka hakları, yabancı sermayeye yönelik politikalar, devlet tarafından yürütülen ar-ge faaliyetleri ve özel ar-ge faaliyetlerinin teşviki gibi yasal ve kurumsal düzenlemeler ile sağlanır (Taymaz, 1993). Teknolojik gelişme, beşeri sermaye ve bilginin üretimle bütünleştiği varsayımından hareketle yola çıkan içsel büyüme teorileri DYY’lerin ev sahibi ülke ekonomilerine teknoloji transferi sağlayarak ekonomik büyüme üzerinde pozitif katkı sağlayacağı ifade edilmektedir (Berthelemy, Demurger, 2000). Modern anlamda içsel büyüme modellerinin ortaya çıkışı 1986 yılında Paul Romer’in “ Increasing Return And Long Run Growth “adlı makalesi ve daha sonra R. Lucas’ın öncü çalışmalarıyla gerçekleşmiştir. Esas itibariyle Neoklasik büyüme teorisine bir alternatif olarak ortaya çıkmıştır. İçsel büyüme modellerinin ortaya çıkış aşamasında, teknolojik bilgi üretimi hakkında birbiriyle çok yakından ilişkili olan şu noktaların üzerinde daha fazla durulduğu dikkat çekmektedir. - Bilgi (knowledge), kısmen veya bazen tamamen gizli bir kamusal mal (latent public good) niteliğindedir. Başka bir deyişle, bilginin kullanımında tüketiciler açısından birbirine rakip olmama ve kimsenin dışlanmaması söz konusudur. - Teknolojik gelişme sonucu ortaya çıkan bilgiden diğer ekonomik birimlerin ne ölçüde yararlanabildikleri (teknolojik dışsallıklar veya taşma derecesi ) hayati bir öneme sahiptir. - Ortada bir dışsallık varsa, bilginin üretimine özel kesimin yanaşmak istemeyeceği ve böylece piyasanın aksayacağı bir gerçektir. - Teknolojik gelişme (veya bilgi üretimi ) ile, fiziki ve beşeri sermaye yatırımları arasında bir bağlantı/etkileşim bulunmaktadır. 76 İçsel büyüme modellerinin ortaya çıkışı oldukça yeni olmasından dolayı sürekli gelişme halinde olup bakış açılarına göre varsayımlarda da farklılık dikkat çekmektedir. İçsel büyüme modelleri, baz aldıkları varsayımlara göre, başlıca iki grupta ele alınmaktadır. Romer, Lucas ve Becker’in savunucusu olduğu I.Grup modellerde Neoklasik büyüme modelindeki temel varsayımlardan üç tanesinin tamamen terk edildiği görülmektedir. Bu modellerde Ar- Ge harcamalarından, beşeri sermayeye yapılan yatırımlardan, veya hükümetlerin altyapıya yönelik yatırımlarından kaynaklanan taşmaların, artan marjinal faktör verimliliği ve ölçeğe göre artan getiri koşullarında çalışılmasını sağlayacağı düşüncesinden hareket edilmektedir. Ayrıca teknolojik gelişmenin içsel olarak ortaya çıktığı kabul edilmektedir. 13 Ancak yaratılacak teknolojik bilgi dışsallıklarından diğer firmaların kolayca (bedava) yararlanabileceklerini gören firmaların bilgi üretme sürecine girmeye gönüllü olmamalarının bir sonucu olarak, piyasalarda aksamalar (market failure ) doğacağı ifade edilmektedir (Kibritçioğlu; 1998). İkinci grup modellerde ise, Rebello, Jones ve Manuelli gibi iktisatçılar teknolojik gelişmenin dışsal olması, ölçeğe göre sabit getiriler ve biriktirilen faktörlerin azalmayan marjinal verimliliği gibi varsayımlardan hareket etmişlerdir. Lucas (1990), bir ülkenin yüksek ekonomik büyüme performansı sağlamasında en önemli unsurun beşeri sermaye stoku olduğunu ifade ederken, beşeri sermaye ile fiziksel sermaye arasında net bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur. Sermayenin marjinal verimlilik artışı, beşeri sermayenin fiziksel sermayeye oranı ile açıklanmıştır. Böylece fiziksel sermayenin fakir ülkeler yerine görece zengin ülkelerde yatırıma yöneleceğini ifade etmektedir. Lucas’ın bu görüşleri Neo-Klasik düşüncenin azalan verimler kanunu gereğince fiziksel sermayenin gelişmiş, zengin ülkeler yerine fakir ülkelere yöneleceği görüşü ile tezatlık oluşturmaktadır. Aynı şekilde bir tezatlıkta A. Kruger ile gözlenmektedir. Krugere’a (1987) göre, 1980’lerde önemli bir sorun olarak ortaya çıkan borç krizine bağlı olarak sermaye hareketlerinin resmi biçimden çok özel sermaye hareketleri olarak ağırlık kazanması sağlıklı bir gelişmedir. Çünkü gelişmiş ülkelerdeki düşük getiriye sahip sermayenin, daha yüksek getiriye sahip AGÜ’lere kayması dünya 13 Teknolojik gelişmenin kaynağı, ilgili firma açısından içsel veya dışsal olabilir. İçsel kaynaklar arasında firmanın kendi ar-ge etkinlikleri ve işçilerin, yöneticilerin, mühendislerin kısacası tüm firma çalışanlarının iş başındaki deneyimlerini artışları sayılabilir. Bu ikinci kaynağa yaparak öğrenme (learning by doing) veya zaman/deneyim ekonomileri (economies of time or experience ) adı verilmektedir. Dışsal kaynak için ise; çeşitli ülkelerde farklı zamanlarda ortaya çıkan teknolojik yeniliklerin sosyolojik, politik, psikolojik, kültürel dinsel hatta raslantısal etkenler tarafından bir ülkeden diğer ülkeye geçmesidir, Kibritçioğlu, 1998 . 77 genelinde kaynak dağılımında etkinlik yaratacaktır. Diğer bir önemli etkide AGÜ’lerdeki ulusal tasarruf yetersizliği nedeniyle etkin olrak çalışma ortamı bulamayan emek faktörü daha etkin çalışma imkânı bulabilecektir . Bütün ekonomilerin büyümesini tek bir modelle açıklanmasının mümkün olmayacağını kabul eden Lucas 1988 yılında yayınladığı “on the mechanics of economic development” adlı makalesinde durgun duruma girmeyen mekanik bir model kurmuştur. Modelde standart neoklasik piyasa şartlarının, parasal faktörlerin analize katılmadığı bir ekonomide çıktı düzeyinin fiziki ve beşeri olmak üzere iki tür sermaye tarafından belirleneceğini ifade etmiştir. Beşeri sermayenin üretime daha fazla katkı sağlayabilmesinde, fiziki sermaye ile beşeri sermaye arasında optimal bir dengenin kurulması ve işgücünün eğitim ile sağlık alanındaki gereksinimlerinin karşılanması önemli hususlar olarak gösterilmektedir. ( , ) Yüklə 1,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|