D. Djanabayev, Sh. Murodov, A. Xolmurzayev chizma geometriya

Frontal proeksiyalovchi tekislik

Ta’rif. Frontal proeksiyalar tekisligiga perpendikulyar bo’lgan tekislik frontal proeksiyalovchi tekislik deyiladi.

Frontal proeksiyalovchi N(N_H, N_V) tekislikning gorizontal N_H izi Ox o’qiga perpendikulyar bo’ladi (4.7-a,b rasm), frontal N_V izi esa ixtiyoriy burchakda joylashgan bo’ladi. Frontal proeksiyalovchi tekislikning frontal N_V izining Ox o’qi bilan hosil qilgan  burchagi N va H tekisliklar orasidagi burchakning haqiqiy qiymatiga teng. Frontal proeksiyalovchi tekislikka tegishli bo’lgan tekis shakllarning frontal proeksiyalari to’g’ri chiziq bo’ladi va tekislikning frontal izi bilan ustma-ust tushadi.

a) b)
4.7-rasm

Profil proeksiyalovchi tekislik

Ta’rif. Profil proeksiyalar tekisligiga perpendikulyar tekislik profil proeksiyalovchi tekislik deb ataladi.

Bu tekislikning gorizontal G_H va frontal G_V izlari Ox o’qiga parallel bo’ladi (4.8-a,b rasm).
G profil proeksiyalovchi tekislikning H va V tekisliklar bilan hosil qilgan  va  burchaklari 4.8-b,rasmda ko’rsatilganidek haqiqiy kattalikda proeksiyalanadi.
Shuningdek, profil proeksiyalovchi tekislik proeksiyalar o’qi Ox dan ham o’tishi mumkin (4.9,a-rasm). U holda G tekislikning gorizontal G_H va frontal G_V izlari Ox o’qida bo’ladi va tekislikning fazoviy vaziyatini aniqlab bo’lmaydi. Shuning uchun bunday hollarda mazkur tekislikning profil izi yoki shu tekislikka tegishli bo’lgan biror nuqtaning ikki proeksiyasi beriladi (4.9-,b rasm). Bu nuqtaning proeksiyasi orqali tekislikning profil izini yasash mumkin (4.10-rasm).
Proeksiyalovchi tekislikning ikkita izini chizmada tasvirlash shart emas. Tekislikning bitta izi, aynan gorizontal proeksiyalovchi tekislikning gorizontal izi M_H, frontal proeksiyalovchi tekislikning frontal izi N_V, profil proeksiyalovchi tekislikning profil izi G_W, orqali ham ularning vaziyatini aniqlash mumkin (4.11-rasm).

a) b)
4.8-rasm

a) b)
4.9-rasm

4.10-rasm 4.11-rasm