D. R. Abdikarimova, G. M. Bekimbetova
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nazorat savollari
- VII bob . BOZOR BAHOSI 7.1. BOZOR BAHOSI BAHOLASH ASOSI SIFATIDA
|
Tayanch so‘z va iboralar: daromad yondashuvi, xarajat
yondashuvi, qiyosiy yondashuv, kapitallashuv usuli, pul oqimlarini diskontlash usuli, tugatish qiymati usuli, sof aktivlar usuli, kapital bozor usuli, bitimlar usuli, tarmoq koeffitsiyentlar usuli. Nazorat savollari: 1. Mulk qiymatini baholashning daromad yondashuvi qanday holatlarda qo‘llaniladi? 2. Mulk qiymatini baholashning xarajat yondashuvi qanday holatlarda qo‘llaniladi? 3. Mulk qiymatini baholashning qiyosiy yondashuvi qanday holatlarda qo‘llaniladi? 114 VII bob . BOZOR BAHOSI 7.1. BOZOR BAHOSI BAHOLASH ASOSI SIFATIDA Bozor bahosini baholash sifatida bozor qiymatini ayirboshlash qiymati yoki bozor qiymatini aniqlashda mavjud talablarga javob beradigan shart-sharoitlarda baholash sanasida ochiq bozorda savdoga qo‘yilgan mol-mulk keltirishi mumkin bo‘lgan pul summasidan iborat. Bozor qiymatini belgilash maqsadida baholovchi dastlab yanada samarali foydalanish yoki yanada ehtimolli foydalanishni belgilashi lozim. Bunday foydalanish mavjud yoki unga muqobil bo‘lgan foydalanishning davomi bo‘lishi mumkin. Ushbu masala bozor ma’lumotlari asosida hal etiladi. Biznesning bozor bahosining har xil ta’riflari mavjud. Ulardan har birini alohida ko‘rib chiqamiz. Bozor iqtisodiyoti o‘z mexanizmi bilan ajralib turadi. Shu ma’noda vaqt butun bozor jarayoniga ta’sir ko‘rsatuvchi muhim omil bo‘lib, biznesning (tashkilotning) bahosini qamrab oladi. Daromad olish vaqti yoki foydani olgungacha bo‘lgan vaqt interval yoki oraliq davr bilan o‘lchanadi. Bu interval yoki oraliq davr kun, hafta, oy, kvartal, yarim va hatto bir yilga teng bo‘lishi mumkin. Ma’lumot davrining davomiyligi bozor narxi qiymatiga, avvalo, diskontlash davriga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Biznesning bozor narxi bir qator omillar ta’sirida, vaqtda o‘zgaradi. Shuning uchun u aniq kunga bog‘liq bo‘ladi. Bir necha oydan keyin esa hammasi boshqacha bo‘lishi mumkin. Shuning uchun obyektlarni doimiy ravishda qayta baholab turish zarur. Bozor iqtisodi sharoitida boshqa muhim omillardan biri xavf- xatardir. Xavf-xatar deganda bozordagi holatning, makroiqtisodiy jarayon va hokazolarning doimiy emasligi va aniq emasligi tushuniladi. Boshqacha aytganda xavf-xatar – baholangan biznes keltiradigan daromadning prognoz qilinganidan ko‘pligi yoki kamligi ehtimolidir. Biznesni baholashda xavf-xatarning har xil 115 turlari mavjudligini, bozor sharoitida mablag‘ning hech biri xavf- xatardan xoli emasligini hamisha yodda tutish lozim. Hisoblab chiqilgan miqdorning bozor narxi yoki uning boshqa turi belgilangan narxning natijasi bo‘lib xizmat qiladi. Bozor narxi – mazkur obyektning bahosi ochiq bozorda aslidan ancha uzoqlashgan, bo‘lishi mumkin bo‘lgan narx hisoblanadi. Agar tomonlar bitimni barcha ma’lumotlarga ega bo‘lgan holda oqilona tuzsalar, favqulodda holatlar ularning bitimlariga o‘z ta’sirini ko‘rsatmaydi. Bozor narxi albatta pul birligida, masalan, so‘m yoki dollar shaklida aniqlanadi. Bunda, avvalo, tanlangan valuta asosida ish olib borish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bundan tashqari, ish tutishning mazkur usuli hisob-kitobning aniq bo‘lishiga va valutaning bir turidan ikkinchisiga o‘tishda yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan xatoliklarning oldini olishga erishiladi. Biznesning narxini belgilashda baholovchi baholanayotgan obyektning aylanma daromadi, xavf-xatar, bu foydani nazorat qilib olish, bozor sharoitida o‘rtacha foyda olish darajasi, shunga o‘xshash boshqa obyektlarning bahosi, baholanayotgan obyektning xarakterli tomonlari, aktivlarning tarkibi va vazifalari (tarkibiy qismlari), bozor holati kabi asosiy omillarni to‘liq hisobga olishga harakat qiladi. Yüklə 0,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|