D. R. Abdikarimova, G. M. Bekimbetova
BOZOR BAHOSINI ANIQLASH USULLARI
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
7.3. BOZOR BAHOSINI ANIQLASH USULLARI
Bozor qiymati mazkur mol-mulkni ko‘proq ehtimollik bilan ochiq bozorda sotish mumkin bo‘lgan mol-mulk va majburiyatlarning xususiyatini aks ettiruvchi baholash uslublari va tartibotlarini qo‘llash yo‘li bilan belgilanadi. Savdo-sotiqlarni tenglashtirish uslubi, daromadlarni kapitallashtirish uslubi yoki diskontlangan pul oqimi uslubi, shuningdek, xarajatlar uslubi bozor qiymatini belgilashning eng keng tarqalgan uslublariga kiradi. Xarajatlar uslubini qo‘llashning ikki varianti mavjud bo‘lib, ulardan biri bozor qiymatini belgilash uchun qo‘llanilishi mumkin, ikkinchisi esa – qo‘llanilmaydi. Bozor qiymatini belgilash uchun xarajatlar uslubi qo‘llanilganda, uslubning barcha unsurlari ochiq bozor ma’lumotlari asosida quriladi. Agar nobozor qiymat turlari holatlarida xarajatlar uslubi qo‘llanilayotgan bo‘lsa, u holda nobozor unsurlari olinadi. Eskirishni hisobga olgan holda o‘rinbosar xarajatlar (EHO‘X) uslubi o‘ziga xos o‘ringa ega bo‘lib, unda bozor va nobozor unsurlari uyg‘unlashtirilgan hamda u bozor qiymatini baholash uslubi sifatida qaralishi mumkin emas. Xarajatlar yondashuvining mazkur farqli holatlarini aralashtirib yuborish mumkin emas hamda bozor qiymati ma’nolarini aniqlash, tasavvur qilish yoki qo‘llashda ularning noto‘g‘ri talqin etilishi xavfi mavjud. Bozor qiymatini hisoblashning barcha uslublari, usullari va tartibotlari, agar ular qo‘llaniladigan bo‘lsa, to‘g‘ri foydalaniladi va bozorga oid kelib chiqishga ega mezonlarga asoslanib, bozor qiymatining umumiy ifodasiga olib keladi. Savdo-sotiqni taqqoslash uslubi yoki boshqa bozor taqqoslash uslublari bozor tadqiqotlariga 120 asoslanishi lozim. Qurilish xarajatlari va eskirish summasi xarajatlar va eskirish summasi bo‘yicha bozor ma’lumotlarining tahlili asosida aniqlanishi lozim. Daromadlarni kapitallashtirish uslubi yoki diskontlangan pul oqimi uslubi bozor nuqtayi nazaridan aniqlangan pul oqimlari va bozor ma’lumotlariga asoslangan daromad stavkalariga asoslanishi lozim. Garchi ma’lumot olish imkoniyatlari, shuningdek, bozor va mol-mulk obyektining atrofidagi holat qaysi baholash uslubining maqbulligi va mosligini aniqlaydigan bo‘lsa, u holda yuqorida ta’kidlangan har qanday tartibotlaridan foydalanish, agar har bir uslub bozor ma’lumotlariga asoslanadigan bo‘lsa, bozor qiymatining belgilanishiga olib keladi. Bozor qiymatini belgilashning u yoki bu uslublari va tartibotlarining qo‘llanilishi mol-mulk, odatda, ochiq bozorda qanday usulda sotilishidan kelib chiqib aniqlanadi. Bozor ma’lumotlariga asoslangan holda, har bir uslub taqqoslash uslubidir. Har bir baholash holatida bir yoki bir nechta uslublar ochiq bozor faoliyati to‘g‘risidagi tasavvurni beradi. Bozor qiymatini aniqlash bo‘yicha har bir topshiriqda baholovchi barcha uslublarni ko‘rib chiqishi va ulardan eng maqbullarini aniqlab olishi lozim. Yüklə 0,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|