Tarif tizimi
— tarif-malaka m a’lumotnomasi, tarif setkasi va
tarif stavkasini o ‘z ichiga oladi.
Tarif-malaka та ’lumotnomasi —
ishchilar malakasini aniqlash
va ularga ma’lum razryad belgilashga asos bo‘ladi.
Tarif setkasi
— bu razryadlar va ularga tegishli bo‘lgan tarif
koeffitsiyentlari ko‘rsatiladigan hujjat.
Tarif stavkasi —
ishchilaming yoki
ishning razryadiga muvofiq
unga ma’lum vaqt birligi davomida yoki bajarilgan ish (xizmat)
miqdoriga to ‘lanadigan haq miqdori.
Masalan, 2015-yilning 26-avgustidan I razryad — 322474
so‘m, V razryad — 470427 so‘m, X razryad — 698347 so‘m va
boshqalar.
Xodimlarga mehnat haqi vaqtbay va ishbay shakllarida amalga
oshiriladi.
Ish haqining vaqtbay shaklida xodimning malakasiga va
ishlagan vaqtiga qarab haq to ‘lanadi va u quyidagicha bo‘linadi:
7.
Oddiy vaqtbay
— belgilangan maosh va stavkalar asosida.
2.
Vaqtbay-mukofot —
belgilangan maoshdan tashqari muay-
yan miqdor va sifat ko‘rsatkichlariga erishganlik uchun qo‘shim-
cha ravishda taqdirlanadi.
Ish haqining ishbay shaklida ish
haqi haqiqatda bajarilgan
ishning soni va sifatiga qarab toManadigan haq hisoblanadi va
uning quyidagi tizimlari mavjud:
7.
Oddiy ishbay —
bajarilgan ish m iqdorini belgilangan
rassenkaning ish haqiga ko‘paytirilgan holda hisoblanishi.
2. Ishbay-mukofoi —
oddiy ishbaydagi haqdan tashqari ishning
sifatli, normaning oshirib bajarilgani uchun qo‘shimcha
ravishda
taqdirlanish.
3. Ishbay-progressiv —
me’yordan ortiqchasiga oshirilgan narx
bo‘yicha haq to ‘lanishi. Bu har bir holda maxsus shkala bo‘yicha
ko‘rsatilgan (belgilangan) boMadi.
4. Akkord-mukofot ~
mehnat haqi fondining butun ish hajmi
uchun belgilanishi. Bunda tarif ish haqi fondi bajarilgan ishga
(yetishtirilgan mahsulot)ning qiymati (har 100 so‘mi yoki 1
sentneri, donasi)ga nisbatan akkord rassenkalari belgilanadi. Bu
tizimda xodimlarga mehnat haqi yil
davomida ushbu rassenkalar
44
hisobidan amalga oshirilib, yil oxirida ishlab chiqarishning
natijalari bo‘yicha qayta hisob-kitob amalga oshiriladi.
Ish haqi o ‘z tarkibiga ko‘ra quyidagicha turlarga bo‘linadi:
1. Asosiy ish haqi.
2. Qo‘shimcha ish haqi.
Asosiy ish haqi xod im larn in g bajargan ishlari u chun
toianadigan haq bo‘lib, uning tarkibiga quyidagilar kiradi:
— tarif stavkalari va maoshlar bo‘yicha
toianadigan haq;
— bekor tu rib qolishlar (ishchilarning aybisiz), tu n d a
ishlaganlik uchun qo‘shimcha, dam olish, bayram kunlari va
boshqalar uchun to ‘lanadigan haq;
— ta ’tilga to ‘lanadigan, o ‘smirlarga
imtiyozli soatlar uchun,
davlat va jamoat burchlarini bajarganlik uchun toManadigan haq
va boshqalar.
Q o‘shimcha ish haqi — bu belgilangan norma (erishilgan
daraja)ga nisbatan, tovar-moddiy qiymatlaming iqtisodi va boshqa
ko‘rsatkichlarga erishgani uchun rag‘batlantirishdir. Masalan, ish
lab chiqarish rejasini oshirib bajarganligi,
materiallami iqtisod
qilganligi va boshqalar uchun asosiy haqga nisbatan qo'shimcha
holda rag‘batlantirish.
Ish haqining barcha turlari natura va pul shaklida amalga
oshirilishi mumkinligi tegishli m e’yoriy hujjatlarda o ‘z aksini
topgan. Jumladan, 0 ‘zbekiston Respublikasining «Fermer xo‘jaligi
to ‘g‘risida»gi Qonunining 23-moddasida «fermer xo‘jaliklari
xodimlarining mehnatiga haq to ‘lash taraflaming kelishuviga ko‘ra
pul hamda natura tarzida qonun hujjatlarida belgilangan yagona
ta’rif setkasining birinchi razryadi bo‘yicha belgilangan
miqdordan
oz bo‘lmagan miqdorda belgilanadi» deyilgan.
Dostları ilə paylaş: