Davlat tilida ish yuritish

deb javob qiling. Boshqa joyga tushib, sizdan kechirim so‘rashsa,
«marhamat, hechqisi yo‘q», deb dastakni qo‘ying. Telefon orqali
muloqot  qilayotganingizda  xodimlardan  biri  huzuringizga  kelib
muhim ishi borligini aytib qolsa, hamsuhbatingizdan uzr so‘rang
va ma’lum vaqtdan keyin unga o‘zingiz qo‘ng‘iroq qilishingizni
aytib, telefon dastagini ohista qo‘ying. Telefonda gaplashayotganda
o‘tirgan  joydan  turib,  qo‘lini  ko‘ksiga  qo‘yib  yoki  boshni  egib
gaplashish kabilar odob doirasiga kirmaydi. Bu holatda gaplash-
sangiz atrofdagi xodimlarning g‘ashiga tegasiz.
53- mashq. Quyidagi qurilmalar asosida gaplar tuzing va shu gaplar
asosida matn yarating.

77
Kim?
xabar  yetkazadi.
Kimga?
Kim?
qabul qiladi.
Kimgan?
Qachon?
yig‘ilish bo‘ladi (o‘tkaziladi).
Nima?
Kim?
qatnashishi  (tayyorgarlik  ko‘rishi)  shart.
Nima
uchun?
63- topshiriq. Telefonogrammani o‘qing, shu asosda litseyingizda
«Kamolot» yoshlar ijtimoiy harakatining yillik hisobot yig‘ilishi
bo‘lishi haqida telefonogramma namunasini yozing.
«Ustoz» jamg‘armasi
Yetkazuvchi — kotiba
Salimova. Tel: 45-16-20
TELEFONOGRAMMA
2002. 18.04.  Toshkent                                             ¹ 14
Respublika «Ustoz» jamg‘armasi hay’at boshqaruvi yig‘ilishi
qaroriga ko‘ra litseyingizga bir dona IBM PC—150 rusumli komp-
yuter ajratildi. Uni qabul qilib olish uchun Siz ishonchnoma
bilan o‘z vakilingizni yuborishingiz lozim.
Jamg‘arma raisi                                  I. Shodmonqulov.
O‘zMU qoshidagi
akademik litsey direktoriga
Qabul qiluvchi — kotiba
Turopova.
Tel: 46-36-95 soat 15:30

78
Telefonogramma orqali belgilangan joyga shoshilinch
xabar matni yetkaziladi.
Bunday matn bir nusxada tayyorlanadi, rahbar yoki
mas’ul shaxs tomonidan imzolangach, tegishli joyga te-
lefon orqali yetkaziladi.
Telefonga chaqirilgan shaxs telefonogramma berilishi
haqida ogohlantirilishi, u qabul qilishga tayyor bo‘lgach,
qabul  qiluvchi  ulguradigan  sur’atda  yetkazuvchi  tomo-
nidan yozdirilishi lozim.
Matnning  to‘g‘ri  qabul  qilinganligiga  ishonch  hosil
qilish uchun qabul qiluvchi matnni yetkazuvchiga qayta
o‘qib  eshittirishi  shart.  Qabul  qiluvchi  telefonogram-
maning berilish vaqti va sanasini, yetkazuvchining ism-
familiyasi, lavozimini qayd etadi.
Yetkazuvchi  ham  qabul  qiluvchi  haqida  shunday
ma’lumotlarni yozib qo‘yishi lozim.
64- topshiriq. a) litseyingizda o‘tkazilishi mo‘ljallangan biror tad-
bir to‘g‘risida faks yoki elektron pochta orqali (e-mail) yuboriladi-
gan xabar matnini tayyorlang. Faksogrammada telefonogrammadan
farqli tarzda qanday zaruriy qismlar bo‘lishi lozimligini aniqlang;
b) savollarga javob bering:
1. Faksogramma orqali xabar jo‘natishdan oldin qanday tay-
yorgarlik ishlari bajariladi?
2. Faks orqali yo‘llangan xabaringiz qabul qilinganligini nima
bilan  asoslash  mumkin?
3. Faksogrammani to‘g‘ri qabul qilish uchun nimalarga e’ti-
bor  berish  kerak?
54- mashq. Berilgan so‘z birikmalari ishtirokida telefonogramma
matni tuzing.
Madaniyat  saroyida,  ish  bilan  ta’minlashga  oid,  tuman
bandlik xizmati, yoshlar taklif etiladi, 5- may soat 16:30 da,
korxona va tashkilot vakillari, O‘zbekiston Milliy universiteti,
talabalar shaharchasida yashovchi.

79
65- topshiriq. Telegramma matnini o‘qing, telefonogrammadan farqli
jihatlarini izohlang.
Farg‘ona 16 Buvayda 8
Inomjon Qodirovga
Yigirma beshinchi martda uyimizga o‘rtog‘im Asadulla boradi.
U bilan haydovchilik guvohnomamni berib yuboring, o‘g‘lingiz
Ilhom.
Telegramma shoshilinch xabar yetkazishning juda qisqa
va ixcham shaklidir. Xabar mazmunini ifodalovchi tele-
gramma matni bosh harflar bilan ikki intervalda yozilishi
kerak. Qo‘lda yozilgan taqdirda harflar yirik-yirik, so‘zlar
aniq  ko‘rinishi  lozim.  Matn  tilida  yig‘iq  sodda  gaplar,
to‘liqsiz  gaplar  ishlatiladi,  tinish  belgilari  qo‘yilmaydi.
Xabar bayonida to‘g‘ri  ma’noli ixcham so‘zlardan, qisqart-
malardan foydalaniladi. Bunday telegraf uslubida til birik-
malari imkon qadar tejalishi talab qilinadi.
Telegramma  matnida  bo‘g‘in  ko‘chirilishiga  yo‘l
qo‘yilmaydi, gaplar barcha qatorlarga xatboshisiz yoziladi.
Kunlar  va  raqamlarni  so‘zlar  bilan  yozish  tavsiya  qi-
linadi, murakkab sonlarni raqam bilan yozish mumkin.
Telegramma so‘ngida jo‘natuvchining manzili, ismi-fa-
miliyasi  va  yuborgan  sanasi  kichik  harflar  bilan
ko‘rsatiladi.
66- topshiriq. a) quyidagi mazmunda muhim xabarlarni jo‘natish
uchun telegramma matnlari tuzing:
1)  yaqin  do‘stingizni  o‘zingizning  yoki  qarindoshingizning
to‘yiga  taklif  qiling;  2)  yuqori  davlat  hokimiyati  idoralari
(O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasi,  viloyat
hokimligi)ga erishgan katta yutug‘ingiz to‘g‘risida xabar yozing;
b) quyidagi savollarga javob bering:
1. Yuqoridagi ikki telegrammaning qaysi birida pochta manzili
ko‘rsatilmaydi?

80
2. Telegramma bilan telefonogramma o‘rtasida qanday farq-
lar  bor?
3. Fototelegrammadan qanday maqsadlarda foydalaniladi?
4. Telegramma tinish belgisi qo‘yilishi mumkin bo‘lgan ho-
latni izohlang.
55- mashq. Berilgan so‘z birikmalari va gaplarni ma’nodoshlari
bilan yonma-yon qo‘yib daftaringizga ko‘chiring.
Yig‘ilishda qatnashishlari shart, «Milliy tiklanish» partiyasi
a’zoligiga qabul qilindim, 5218 raqamli joriy hisobingdan, bu
to‘g‘rida takror xabar beriladi, jamg‘arma qaroriga ko‘ra, na-
munali tashkil etilganligi sababli, majlisda bo‘lishlari kerak, bu
haqda qo‘shimcha ma’lumot beriladi, 1018 raqamdagi o‘z joriy
hisobim mablag‘idan, Meni «Milliy tiklanish» partiyasi safiga
olishdi, yaxshi tayyorlanganligi tufayli, jamg‘arma tomonidan
chiqarilgan qarorga muvofiq.
56- mashq. Gaplarni o‘qing, leksik-uslubiy xatolarni aniqlang va
izohlang.
1. Litsey oshxonasida ovqatlanish xavfsizligi oyligini o‘tkazdi.
2. Hamma qo‘shimchasi bor o‘quvchilar yig‘ilishga. 3. Mavjud
chora-tadbirlar belgilangandan avval intizom yaxshilandi. 4. Pe-
dagogik katta stajga egaman. 5. Eshikni ochmasimdan kirishga
taklif etdilar. 6. Bu yo‘ldan yurish hozircha taqiqlanadi. 7. Ota
vasiyatini quloqqa quyish, har qachon esdan chiqarmaslik kerak.
67- topshiriq. Quyidagi so‘z birikmalaridan foydalanib, muayyan
ish-harakatning qanday sabab bilan bajarilmaganligi yoki nima
maqsadda bajarilganligiga oid gaplar tuzing.
Ma’nodosh  so‘zni  topolmaganligi  uchun,  vergulni  o‘rin-
siz  ishlatganidan,  fikrini  asoslash  maqsadida,  muddati  ko‘r-
satilmaganligi tufayli, telefon ishlayotganligi sababli, zudlik bilan
yetkazish  maqsadida,  hisob  raqami  o‘zgarganligi  munosabati
bilan,  ko‘chma  ma’noni  ifodalasin  deb,  tutuq  belgisi  teskari
qo‘yilganligidan, ishontirish maqsadida, bosh harf bilan yoz-
maganligi  uchun.

81
Hujjat  matni  aniqlik,  ixchamlik,  lo‘ndalik,  maz-
muniy to‘liqlik kabi talablarga javob berishi lozim. Bu xu-
susiyatlar  hujjatchilik  tilining  o‘ziga  xos  uslubi,  so‘z
qo‘llash yo‘llari, morfologik va sintaktik belgilari orqali
ta’minlanadi.
Xizmat yozishmalarida aniqlik va mazmuniy tugallik
fikrni aniq dalillar bilan asoslashga bog‘liq. Hujjatchilikda
bunday dalil, asoslar quyidagicha bo‘lishi mumkin:
— rasmiy qonunlar, bitim va shartnomalarning tegishli
moddalari, bandlarini ko‘rsatish. Masalan: «O‘zR fuqarolik
kodeksining 1135- moddasiga muvoflq», «Tuzilgan shart-
nomaning 3- bandiga asosan» kabi;
— qonunchilik yoki kelishilgan shartlar, manzilning
o‘zgarganligini  ta’kidlash.  Masalan:  «boshqa  shaharga
ko‘chishi  munosabati  bilan»;
—  raqamli  ko‘rsatkich,  hisob-kitoblar  asosida.  Ma-
salan:  «davlat  raqami  10S6260  bo‘lgan  VAZ-  2107  ru-
sumli yengil avtomobil bilan»;
— mantiqiy asoslarni ifodalovchi «shunga ko‘ra», «mu-
nosabati bilan», «...ganligi sababli», «...ishi uchun», «oqi-
batida»,  «...masligi  tufayli»,  «shu  maqsadda»,  «guvohlik
berishicha», «tekshiruv natijasiga binoan» kabi qoliðlash-
gan so‘z birikmalari va h.k.
68- topshiriq. Matnni o‘qing, uning zaruriy qismlarini aniqlang va
tavsiflang.
TARJIMAI HOL
Men, Sobirov Nodir Nozim o‘g‘li, 1985- yil 27- iyunda
Buxoro shahrida xizmatchi oilasida tug‘ildim. Otam — Sobirov
Nozim  viloyat  yo‘l  qurilishi  boshqarmasining  bosh  mu-
handisi,  Onam  —  Nomozova  Nasiba  18-  o‘rta  maktabda
o‘qituvchi bo‘lib ishlaydilar. Oilada 4 kishimiz. Ukam — Nasim
7- sinfda o‘qiydi.
1992- yildan 2002- yilgacha Buxoro shahridagi 18- maktabda
o‘qidim. Maktabda sinf devoriy gazetasi muharriri bo‘ldim. Ona
6 – Mahmudov N.

82
tili va adabiyot fanlariga juda qiziqaman. Bu fan bo‘yicha viloyat
olimpiadasida 2- o‘rinni egallaganman. Tennis bo‘yicha respub-
lika musobaqalarida faxrli o‘rinlarni olganman.
9-  sinfni  tugatib,  2002-  yilda  Buxoro  davlat  universiteti-
ning akademik litseyiga o‘qishga kirdim.
Mening  turar  joyim:  Buxoro  shahri,  Yangiyer  ko‘chasi,
51-  uy.
(imzo)  N.  Sobirov.
2002- yil 21- may.
57- mashq. Quyidagi so‘z va so‘z birikmalarini daftaringizga ko‘chi-
ring va ma’nolarini izohlang, so‘ngra ular ishtirokida
gaplar tuzing.
Dehqon oilasida tug‘ildim, savdo uyushmasi raisi, bo‘lim
mudiri vazifasida ishlaydi, maktabni tamomladim, o‘qishga kir-
dim,  lavozimida  ishladim,  a’zosiman,  qatnashaman,  uylan-
ganman,  turmush  o‘rtog‘im,  jamoat  ishi,  saylanganman.
69- topshiriq. Ijtimoiy kelib chiqishi va ijtimoiy ahvoli birik-
malarining  ma’nosini  izohlang.  O‘zingizning  ijtimoiy  kelib
chiqishingiz va ijtimoiy ahvolingiz to‘g‘risida kichik matn tuzing.
58- mashq. Ariza namunasidagi bo‘sh o‘rinlarni to‘ldirib, dafta-
ringizga ko‘chiring. Ajratilgan so‘zlar ma’nosini izoh-
lang.
Toshkent  Davlat pedagogika universitet...
rektori prof. B. G‘. Qodirovga
... fakulteti... II kurs talaba... Samad
Qosimovdan
ARIZA
Men «Umid» jamg‘arma... tanlovida ... natijalarga erish... im-
tiyozli o‘rinni qo‘lga kirit... . Shuning ... «Umid» jamg‘armasi
men... Amerika Qo‘shma ... ga o‘qish uchun yo‘llanma berishga
... qildi.

83
O‘qishimni Amerik... Shtatlari... Kaliforniya universiteti... tarix
fakultetida ... ettirish uchun ruxsat... ni so‘ray... .
(imzo) S. Qosimov.
2002- yil 28- may.
Ariza  muayyan  muassasa  yoki  mansabdor  shaxs
nomiga  biror  iltimos,  taklif  yoki  shikoyat  mazmunida
yoziladigan  rasmiy  hujjat  sanaladi.  Ish  yuritishda  faol
qo‘llanadigan rasmiy hujjat ham arizadir.
Arizalar  mazmuni,  uslubi,  hajmiga  ko‘ra  turlicha
bo‘ladi. Chunki o‘quvchi yoki talabaning turli masalalar
yuzasidan  ta’lim  muassasasi  rahbariga  yozadigan  ariza-
laridan  tortib  ishchi-xizmatchining,  fuqarolarning  kor-
xona boshlig‘i, hokimlargacha yozadigan arizalari bir-biri-
dan farq qiladi. Bundan qat‘iy nazar, har qanday arizada
quyidagi zaruriy qismlar ifodalanishi lozim:
— ariza yo‘llanadigan muassasa nomi yoki rahbarning
vazifasi, unvoni, ismi, otasining ismi va familiyasi;
—  ariza  yozuvchining  turarjoyi  yoki  vazifasi,  ismi,
otasining  ismi va familiyasi;
— hujjat nomi (Ariza);
— ariza matni (iltimos, taklif yoki shikoyat);
—  zarur  bo‘lgan  holatda  ilova  qilinadigan  hujjatlar
nomi;
— qog‘ozning chap tomonida ariza yozilgan vaqt (yil,
kun va oy);
—  qog‘ozning  o‘ng  tomonida  ariza  yozuvchining
imzosi, ismi va otasining ismi bosh harflari, familiyasi.
59- mashq. Berilgan gaplarni yuqorida ko‘rsatilgan zaruriy qismlar
tartibiga amal qilgan holda joylashtirib, daftaringizga
ko‘chiring.
Kasalligim tufayli qishki sinov va imtihonlarni o‘z vaqtida
topshira olmadim. Toshkent yuridik kolleji direktori M. Mirha-
midovga. I. Abdullayev. Shu sinov va imtihonlarni topshirishga
ruxsat berishingizni so‘rayman. Ariza. 2002.23.02. Arizamga kasal-

84
ligim to‘g‘risidagi tibbiy ma’lumotnoma ilova qilindi. 2- bosqich
talabasi Ilhom Abdullayevdan.
70- topshiriq. Litseyingiz direktoriga o‘quv (akadem) ta’til berish-
ni so‘rab ariza yozing.
60- mashq. Quyidagi birikmalarni daftaringizga ko‘chiring va eslab
qoling. Ulardan foydalanib to‘rtta gap tuzing.
Boshqa  shaharga  ko‘chishimiz  munosabati  bilan,  mehnat
ta’tili berishingizni so‘rayman, ilova qilindi, ilova qilingan huj-
jatlar  asosida,  kasalligi  tufayli,  moddiy  qiyinchiliklar  sababli,
ozod  etishingizni  so‘rayman,  o‘zim  haqimda  quyidagilarni
ma’lum  qilaman,  ijozat  berishingizni  so‘rayman,  yoshlar
nomidan so‘raymiz, yordam berishingizni so‘raymiz, deb hisob-
lashingizni  so‘rayman,  haqida  qaror  chiqarishingizni  so‘ray-
man, aytilganlar asosida, kelmayotganligi sababli, moddalariga
rioya  qilgan  holda,  muddatini  uzaytirishingizni  so‘rayman,
da’vo talablarini tasdiqlash uchun, ushbu hujjatlarga muvofiq.
71- topshiriq. Matnni o‘qing va mazmunini izohlang.
Men  2002-  yil  14-  oktabrdan  6-  noyabrgacha  onamning
qattiq betobligi sababli darslarga qatnasha olmadim.
Qoldirgan 48 soat mashg‘ulotni mustaqil ravishda o‘zlash-
tiraman.
Ilova:  onamning  kasalligi  to‘g‘risida  tibbiy  ma’lu-
motnoma.
61- mashq. Berilgan tushuntirish xatidagi nuqtalar o‘rniga mos
qo‘shimcha  va  so‘zlarni  qo‘yib,  daftaringizga
ko‘chiring.
S. Rahimov nomli litsey direktori T. Qodirovga.
3- bosqich talabasi A. Xotamovdan.

85
TUSHUNTIRISH XATI
Shu yil 15- dekabr kuni men fizika o‘quv xonasida kursdosh
... E. Umarov ... mashg‘ulot o‘tkazayotgan edik. Men shoshilib
ombir... olmoqchi bo‘lib, stol... turtinib ket... . Stol nosozligi ...
uning usti... shisha idish sindi. Biz nojo‘ya harakat qilgan... yo‘q,
tasodif... shunday bo‘ldi.
(imzo) A. Xotamov.
2002- yil 15- dekabr.
Tushuntirish  xati  xizmat  (o‘qish)ga  aloqador  masa-
lani, uning biror jihatini yozma izohlovchi huijatdir. Shax-
siy tushuntirish xatlari xodim (talaba) tomonidan muas-
sasa  (o‘quv  yurti)  rahbari  nomiga  yoziladi.  Unda  ish
(o‘qish) jarayonida xodim (talaba) tomonidan sodir etil-
gan ayrim o‘rinsiz xatti-harakatlar tafsiloti, ularning sa-
bablari bildiriladi va dalillar bilan izohlanadi. Odatda tu-
shuntirish  xati  mansabdor  shaxs  (rahbar)  talabi  bilan
yoziladi.
Bu  hujjat  xodim  (talaba)  haqida  biror  qarorga  ke-
lish, unga nisbatan ma’muriy jazo chorasi qo‘llash yoki
qo‘llamaslik uchun asos vazifasini o‘taydi.
Tushuntirish xati xodim (talaba)ning o‘z dastxati bi-
lan  yozilib,  yozuvchi  shaxs  nomi  qaratqich  kelishigida
(masalan:  N.  Sobirovning  tushuntirih  xati)  rasmiylash-
tiriladi. Matn mazmuni aniq va ixcham tuziladi, sana va
dalillar aniq ko‘rsatiladi, yetarlicha izohlanadi, qo‘shimcha
asoslov hujjatlari ilovada beriladi.
62- mashq. Quyidagi qoliðlashgan birikmalarni daftaringizga ko‘chirib
oling va xotirangizda saqlab qoling. Bu birikmalardan
foydalanib, o‘quv amaliyotida qatnashmaganingiz sa-
babi to‘g‘risida tushuntirish xati yozing.
Zaruriyat tufayli, betobligi sababli, shifoxonada davolana-
yotganligi  uchun,  nosozligi  tufayli,  yomon  tashkil  etilganligi
sababli, joriy etilganligi munosabati bilan, imkoniyati yo‘qligi
tufayli,  vafot  etganligi  sababli,  ob-havo  noqulayligi  uchun,

86
o‘zgarganligi  munosabati  bilan,  xabar  berilmaganligi  sababli,
e’tiborsizlik tufayli, ruxsat berilmaganligi sababli.
72-  topshiriq.  Matnni  o‘qing,  ajratilgan  so‘zlarning  ma’nosini
izohlab, matn mazmuni nimaga qaratilganligini ayting.
Men, ona tili va adabiyot fani o‘qituvchisi Mahmuda Vali-
yeva,  litsey  kutubxonasidan  ijtimoiy  yo‘nalish  bo‘limining  2-
bosqich talabalari o‘rtasida mushoira o‘tkazish uchun 10 (o‘n)
ta «She’r san’atlari» kitobini oldim.
Mashg‘ulot tugagach, olgan kitoblarni topshiraman.
63- mashq. Nuqtalar o‘rniga tegishli qo‘shimchalarni qo‘ying. So‘ngra
bu gaplarni tilxatning zaruriy qismlari tartibida joylash-
tirib, matn yarating.
Alisher  Navoiy  tavalludi...  552  yilligi  munosabati  bilan
o‘tkazil... anjuman oldi... kollej kutubxonasi ... R. Yunusov. Na-
voiyning hayoti va ijodiy merosini yorituvchi burchak tashkil
et... maqsadida 50 (ellik) ta kitob ol... (ro‘yxat ilova qil...). Tilxat.
Men,  o‘zbek  tili  o‘qituvchisi  Rustam  Yunusov.  2002.04.02.
Kitoblarni 2002- yil 10- fevralda qaytarib topshirish majburi-
yat... zimmam... olaman.
Toshkent qurilish kolleji direktori M. Asqarov... .
73- topshiriq. Savollarga javob bering.
1. Tilxatdagi yozuvlarni nega o‘chirish yoki tuzatish mumkin
emas?
2. Tilxat notarial idoralarida tasdiqlanishi shart bo‘lgan ho-
latlarni izohlang.
3. Buyum yoki pul miqdori tilxatda qanday ko‘rsatiladi?
4. Qaysi holatda tilxat matnida guvohlar ko‘rsatiladi?
74- topshiriq. Quyidagi so‘z va so‘z birikmalari yordamida 4 (to‘rt)
ta gap tuzing, ularni mantiqiy bog‘lanishda joylashtiring.
Ishonchnoma tuzmoq, pul jo‘natmasini olmoq, xizmat sa-
fari,  mart  oyi  uchun,  nomimga  kelgan,  ishonch  bildirmoq,

87
vakolat bermoq, kursdoshimga, menga tegishli, huquqini ber-
moq, imzo qo‘yishga, shartnoma tuzishga, uyushma kassasi-
dan, pasportga ega, betobligim tufayli, imzosini tasdiqlamoq,
bir yillik muddatga berildi.
Ishonchnoma  muayyan  muassasa  yoki  ayrim  shaxs
nomidan ikkinchi bir shaxsga uning nomidan ish ko‘rish
uchun yozma ravishda ishonch bildirilgan vakolatli hujjat
sanaladi.
Mazmuni va vakolat egasiga ko‘ra xizmat ishonchnomasi
va shaxsiy ishonchnomalar farqlanadi.
Xizmat  ishonchnomalari  davlat  idoralari,  jamoat
tashkilotlari  tomonidan  mazkur  idoraning  mansabdor
shaxsiga uning shu idora tomonidan ish yuritishga vakil
etilganligini tasdiqlash uchun beriladi. Bunday ishonch-
noma idora rahbari tomonidan imzolanadi va tasdiqlanadi,
shuningdek, amal qilish muddati ko‘rsatiladi.
Shaxsiy  ishonchnomalar  ayrim  shaxslar  tomonidan
o‘ziga tegishli pul yoki qimmatbaho narsalarni borib olish
uchun  ishongan  kishisiga  ishonch  bildirib  yozgan
hujjatidir.
Bunday  ishonchnoma  vakolat  beruvchining  ish  joyi
(ishlamagan taqdirda mahalla qo‘mitasi) tomonidan muhr
bilan tasdiqlanishi lozim.
64- mashq. Matnda tushirib qoldirilgan qo‘shimchalarni to‘g‘ri
topib qo‘ying va shaxsiy ishonchnoma namunasini
daftaringizga ko‘chiring.
ISHONCHNOMA
Men, Kamol Yo‘ldoshev, guruhdosh... Abdulla Ahmedovga
Yakkasaroy tumanidagi 64- aloqa bo‘lim... men... nom... kelgan
50000 (ellik ming) so‘m miqdoridagi pul jo‘natma... ol... uchun
ishonch  bildir.....
(imzo)  K.  Yo‘ldoshev.
2002- yil 5- may.

88
K. Yo‘ldoshev imzo... tasdiq... . Litsey kadr... bo‘lim... boshlig‘i
(muhr)
      (imzo) A. Shukurov.
75- topshiriq. Berilgan so‘z birikmalari va gaplarni tartib bilan
joylashtirib, xizmat ishonchnomasi namunasini tuzing va zaruriy
qismlari o‘rnini chizmada ko‘rsating.
Yunusobod  tumanidagi  42-  son  madaniy  mollar  do‘ko-
nidan shartnoma bo‘yicha, Chilonzor tumanidagi M.Ulug‘bek
nomidagi litseyning xo‘jalik ishlari mudiri Hasan Boboyevga,
litseyimizga ajratilgan 78550 (yetmish sakkiz ming besh yuz el-
lik) so‘mlik o‘quv qurollarini olishga ishonch bildiradi. Litsey-
ning to‘rtburchak muhri. Litsey direktori B. Qodirov.
Ishonchnoma, Ishonchnoma 2002- yil 10- iyungacha amal
qiladi. 2002.10.05. Tartib raqami: 18-104. Dumaloq muhr. Imzo.
76- topshiriq. Matnni o‘qing. Atoqli adib Oybekka berilgan tavsifni
o‘z so‘zlaringiz bilan kengaytiring. Belgi ifodalovchi so‘zlar ma’nosini
izohlang.
Talant qanchalik katta, qanchalik qudratli bo‘lmasin, har
nechuk yuzada bo‘Imaydi, konga o‘xshash yerning qa’rida bo‘ladi.
Bu kon — talantni qazib olish uchun avvalo katta aql, undan
keyin  katta  bilim,  matonat,  kuch,  g‘ayrat,  bularning  ustiga
dard bo‘lishi kerak.
Katta talant egasi Oybekda mana shu xislatlarning hammasi
mavjud. Oybek mana shu xislatlari bilan xalqimizning ma’naviy
xazinasiga katta boylik qo‘shdi.
Yozuvchining umri yil bilan o‘lchanmaydi, ijodiy faoliya-
tining samarasi bilan o‘lchanadi. Oybek 400 yilga teng keladi-
gan 40 yillik ijodiy faoliyatining bir lahzasini ham samarasiz
o‘tkazgani yo‘q. Oybek bu jihatdan ham hozirgi va kelajak ada-
biy avlod qarshisida ustod bo‘lib gavdalanadi.
Abdulla Qahhor.
Tavsifiy  matnlarda  shaxs,  narsa,  voqea-hodisaning
muhim  belgilari  aniq  ma’lumotlar,  sifatlovchi  ifodalar

89
orqali bayon qilinadi. Tavsiflashda shaxs yoki narsa-vo-
qeani  xolisona  baholash  bilan  birga  unga  munosabat
bildirish ham muhim hisoblanadi.
Bunday matnlar tilida xarakter-xususiyatni ifodalovchi
sifatlar,  belgining  ortiqlik  darajasini  ifodalovchi  leksik-
grammatik vositalar, yasama sifatlar faol ishlatiladi. Shu-
ningdek,  shaxs  harakat-holatining  belgisini  ifodalovchi
ravishlardan o‘rinli foydalanish talab qilinadi.
Shunga  ko‘ra  tavsifiy  matn  yaratish  zaruriy  til  vo-
sitalarni  to‘g‘ri  tanlash  va  qo‘llashni,  sifat  va  ravish
yasalishi me’yorlarini, bunday so‘zlardagi belgi ifodasi-
ning darajalanishini puxta bilishni taqozo etadi.
65- mashq. Insonga xos belgi-xususiyatni ifodalovchi so‘zlarni ijo-
biy va salbiy munosabat bildirishga ko‘ra ikki ustunga
ajratib ko‘chiring.
Halol,  g‘amxo‘r,  maqtanchoq,  samimiy,  siðo,  yuvosh,
qo‘pol, mas’uliyatsiz, e’tiborli, mehribon, loqayd, jamoat ish-
lari  sust,  to‘g‘riso‘z,  beparvo,  dangasa,  talabchan,  ko‘ngil-
chan,  shirinso‘z,  janjalkash,  tashabbuskor,  andishali,  inda-
mas,  odamovi,  kishilarga  aralashmaydigan,  obro‘li,  ginachi,
sovuqqon, qobiliyatli, bilimi bo‘sh, iqtidorli.
77- topshiriq. Yuqorida keltirilgan sifatlarning zid ma’no bildiruv-
chi muqobillarini lug‘at yordamida toping va ular ishtirokida 4 (to‘rt)
ta gap tuzing.
78- topshiriq. Tavsifnoma matnini o‘qing. Fe’l shakllarini topib,
ma’no va vazifasini izohlang.