45
va so’zlar bilan ifodalashganliklarini tushunish uchun ularning asarlarini bir bor
qiyoslab chiqish yetarli.
Kezi kelganda shuni alohida ta’kidlash kerakki, Buyuk Temur yurtimizni
mo’g’o’llar zulmidan ozod qilish va Amir Husayn bilan taxt uchun uzoq davom
etgan kurashlarida xalqqa ularga nisbatan adolatli soliq siyosatini taklif etgani
ham katta yordam berganligi sir emas.
Yana bir misol. Bobur va boburiylar saltanatining Hindiston zaminida o’ta
uzoq muddat (1526-1858-yillar), ya’ni 332-yil hukm surishida ham xalqparvarlik,
jumladan, ortiqcha soliqlar bilan xalqni qiynamaslik kabi omillarning xizmati
beqiyos bo’lgan.
Bobur iqtisodiy, jumladan, moliyaviy tafakkur rivo-jiga juda katta hissa
qo’shgan. Uning “Boburnoma”, “Mubayyan” va boshqa asarlarida”
16
asarlarida
iqtisodiy, moliyaviy va soliq siyosatlariga doir fikrlari bayon etilgan. U iqtisodiy
qonunlarning mohiyatini, iqtisodiyotning davlat va jamiyat hayotini belgilovchi
ahamiyatini yaxshi bilgan. Shuning uchun ham uning iqtisodiy siyosati adolatli
va keng xalq ommasi uchun mo’’tadil bo’lgan.
Buyuk Boburning “Mubayyan” asari iymon-e’tiqod, namoz, zakot, ro’za va
haj kitoblarini o’z ichiga olgan 5 qismdan iborat. Zakot kitobida zakot shartlari,
zakot beriladigan mollar, naqdina, chorva va tijorat mollarining zakoti, zakot
farzlari, zakot beriladigan shaxslar, zakot berish durust bo’lmagan kishilar, ushr
va xirojga doir barcha masalalar bo’yicha aniq tavsiyalar berilgan.
Boburning moliya va soliq sohasidagi xizmatlari bu boradagi nazariy
masalalarni tadqiq etish bilan cheklanib qolmagan. U moliya va soliq bo’yicha
o’zi ishlab chiqqan tavsiyalarni saltanatida o’zi amaliyotga joriy ham etgan.
Bobur davlati barpo etilgunga qadar Hindiston hududida hukm surgan o’nlab
katta-kichik davlatlarning xazinani tashkil etish, uning daromadlaridan
foydalanish, soliq siyosati, soliq tizimi, soliqlar turlari va ularni aholidan yig’ib
olish tartiboti bir - biridan keskin farq qilgan. Har bir rojalikning o’z soliq siyosati
bo’lgan. Soliq-larning turlari ko’pligi, ularni yig’ib olishning tartibi qat’iy
emasligi va soliq miqdori juda katta ekanligidan aholi juda qiynalgan
Dostları ilə paylaş: