Davlatiy moliya

2.
 
Xo’jalik yurituvchi subyekt moliyaviy resurslaridan foydalanish 
samaradorligi 
Iqtisodiy munosabatlarni takror ishlab chiqarish shakllaridan biri sifatida 
XYSlar moliyasining harakati minimal xarajatlarda maksimal natijalarning 
olinishini nazarda tutuvchi samaradorlikning umumiqtisodiy me’zo-niga 
bo’ysunadi. Shu sababli XYS moliyaviy resurslaridan foydalanish 
samaradorligini quyidagi formula orqali tasavvur etish mumkin: 
𝑺
𝒎𝒓
=
𝑵
𝒎𝒏
𝑿
𝒎𝒓
 
Bu yerda:
𝑺
𝒎𝒓
- XYS moliyaviy resurslaridan foydalanish samaradorligi; 
𝑵
𝒎𝒏
 
- ma’lum davr (o’tgan yoki rejali) uchun XYS faoliyatining moliyaviy 
natijasi; 
𝑿
𝒎𝒓
- shu moliyaviy natijani qo’lga kiritish uchun XYS tomonidan 
sarflangan (yoki rejalashtirilgan) moliyaviy resurslar xarajatlari
XYS moliyaviy resurslaridan foydalanish samaradorligini aniqlashda shu 
narsani inobatga olish kerakki, moliyaviy natija faqatgina moliyaviy emas, balki 
moddiy va mehnat resurslari xarajatlarining natijasi hamdir. Shuning uchun ham, 
masalan, mahsulotni realizatsiya qilishdan olingan foydani taqqoslab turib, 
buning natijasida faqat faoliyatning sof moliyaviy tomonini xarakterlovchi 

---

431 
ko’rsatkichga ega bo’lamiz, deb hisoblash maqsadga muvofiq emas. Bu XYS 
moliyaviy-xo’jalik faoliyati samaradorligini ifodalovchi yaxlit ko’rsatkichlardan 
biri bo’lib, unga kengaytirilgan takror ishlab chiqarish jarayonida moddiy-ishlab 
chiqarish va moliyaviy oqimlarning ajralmas bog’liqligi xosdir. 
Yuqorida bildirilgan fikr o’ziga moliyaviy natija va moliyaviy xarajatlarning 
tavsifini mujassam etuvchi XYS moliyaviy-xo’jalik faoliyatining samaradorligini 
xarakterlovchi boshqa ko’rsatkichlarga ham to’liq tegishlidir. Shunday bo’lishiga 
qaramasdan tahliliy maqsadlar uchun bu majmua (to’plam)dan aynan XYSning 
moliyaviy faoliyatini, uning moliyaviy va baho siyosatining samaradorligini
o’xshash tarzda(aynan) xarakterlovchi ko’rsatkichlarni ajratib olish muhimdir. 
Shunisi taajjublanarliki, XYS moliyaviy faoliyatining samaradorligini
o’xshash(aynan) ifodalovchi bo’lib fond, moliya-kredit va pul bozorlaridagi ular 
operatsiyalarining daromadliligi hisoblanadi. Bu yerda, ma’lumki, pul (P
*
) 
go’yoki to’g’ridan-to’g’ri puldan (P)
hosil bo’ladi. U holda moliyaviy 
samaradorlikni aniqlash formulasi quyidagi ko’rinishni oladi: 
𝑺
𝒎𝒓
=
𝑷
∗
− 𝑷
𝑷